Edukacja osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych
Kalectwo czy choroba przewlekła nie limituje funkcjonowanie człowieka w takim stopniu, aby nie można było twórczo korzystać z pozostałego potencjału , aby życie mogło być znaczące i satysfakcjonujące
W sytuacji choroby przewlekłej czy kalectwa ograniczających w sposób obiektywny niektóre funkcje człowieka- istnieje możliwość osiągania maksimum swoich psychicznych, fizycznych i społecznych możliwości
W odniesieniu do ludzi chorych używa się terminów: edukacja medyczna, edukacja terapeutyczna, pedagogika zdrowotna.
Jest ona ukierunkowana na specyficzne problemy i potrzeby edukacyjne osób chorujących na określoną chorobę i jest prowadzona przez specjalistów, zespoły terapeutyczne lub edukacyjne.
Do zadań terapeuty w zakresie edukacji zdrowotnej należy:
Kształtowanie u chorych odpowiedzialności za własne zdrowie
Motywowanie i pomaganie w podejmowaniu działań prozdrowotnych w odniesieniu do siebie, najbliższych i środowiska
Pomaganie w tworzeniu warunków do realizowania stylu życia sprzyjającego utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia
Kształtowanie postaw prozdrowotnych
Współdziałanie z grupami wsparcia i instytucjami pracującymi na rzecz zdrowia
Głównym celem edukacji osób chorych jest udzielanie im pomocy w zrozumieniu choroby i uczeniu się sposobu życia z chorobą, który pozwala na wykorzystanie wszystkich potencjalnych możliwości i zasobów oraz odczuwanie satysfakcji z życia
Osoby chore powinny uzyskać w trakcie edukacji podstawowe umiejętności takie jak:
Samoobserwacja
Samokontrola
Samoopieka
Szerszym terminem jest „samokierowanie”, które oznacza, że osoba „kieruje chorobą” w sposób sprzyjający dobremu samopoczuciu i zwiększa swoją zdolność do „optymalnego życia” z chorobą, osoba wchodzi w rolę „pacjenta-eksperta”
W skutecznym kierowaniu niezbędne są umiejętności:
Rozpoznawanie objawów chorobowych i właściwego reagowania w razie ich wystąpienia
Właściwego przyjmowania leków
Postępowania w stanach zagrożenia
Doboru sposobu żywienia i aktywności fizycznej
Skutecznych relacji z pracownikami służby zdrowia
Wykorzystanie zasobów społeczności lokalnej
Radzenie sobie i kierowanie problemami psychologicznymi
Edukacja jest obecnie podstawowym elementem całościowego postępowania terapeutycznego
Cele szczegółowe, oraz zakres, formy i metody edukacji zależą od:
Rodzaju choroby i jej przebiegu
Wieku chorych
Statusu społecznego w tym wykształcenia
Fazy adaptacji do choroby
W procesie edukacji należy brać pod uwagę 4 fazy adaptacji do choroby.
1.Szok (wstrząs, odrętwienie, bunt ) -edukację ograniczać do minimum
2.Kryzys emocjonalny( obwinianie innych, losu, poczucie niesprawiedliwości, złości) -edukacja ukierunkowana na redukcję napięcia i wsparcie emocjonalne
3. Pozorne przystosowanie się- podporządkowanie się zaleceniom lub sprzeciwianie się - każda decyzja przyjmowana z krytycyzmem- budowanie porozumienia
4. Konstruktywne przystosowanie się- czynna akceptacja choroby sprzyjająca edukacji- najbardziej skuteczna
Zasady umożliwiające osiąganie celów edukacji zdrowotnej:
1. Podmiotowe traktowanie chorego
2.Umożliwienie partnerskiego udziału osoby chorej w procesie edukacji
3.Przestrzeganie warunków poprawnej, dwukierunkowej komunikacji interpersonalnej
4.Całościowe postrzeganie chorego szczególnie w aspekcie stanu zdrowia i warunków środowiska w jakim żyje ( kultura zdrowotna)
Realizacja edukacji zdrowotnej
Może być w formie oddziaływań indywidualnych, grupowych i zbiorowych a wybór formy zależy od:
Treści edukacji
Miejsca realizacji edukacji
Wieku osoby edukowanej
Liczy uczestników edukacji
Najczęściej jako instruktaż albo indywidualne poradnictwo
Metody wykorzystywane w edukacji zdrowotnej osób chorych
Podające: wyjaśnianie, pogadanka, wykład, pokaz
Aktywizujące: giełda pomysłów, metoda sytuacyjna, inscenizacja, dyskusja, metoda przypadków
Edukacja osób chorych
Należy postrzegać ją w kontekście promocji zdrowia.
Promocja zdrowia jest : „wehikułem” umożliwiającym ludziom przewlekle chorym i niepełnosprawnym życie pełnią życia, jest dla nich szansą a nie koniecznością