MATYJAS „ DZIECIŃSTWO W KRYZYSIE”
ROZDZIAŁ V
POMOC I WSPARCIE DZIECI W RODZINACH W SYTUACJI KRYZYSU
Założenia polityki rodzinnej.
Polityka rodzinna - całokształt norm prawnych, działań i środków uruchomionych przez państwo w celu stworzenia rodzinie odpowiednich warunków do jej powstania, prawidłowego rozwoju i spełnienia przez nią wszystkich ważnych funkcji.
Typy polityki rodzinnej ( Balcerzak - Paradowska)
- wyraźnie adresowana do rodziny ( bezpośrednie cele związane z rodziną) ( świadczenia, zasiłki)
- polityka pośrednia ( obejmuje te działania które w pierwszej kolejności nie są adresowane do rodziny) ( prawo, ustawy, usługi)
Adresowana jest do wszelkich form rodziny bądź konkubinatu z dziećmi
Dwa stanowiska umieszczenia polityki rodzinnej w całości polityki:
- część polityki społecznej
- autonomiczna część
Polityka prorodzinna to działalność mająca na celu rozwój rodziny bez względu na jej status materialny. Polityka społeczna jest częścią polityki społecznej, mającej na celu m.in. wyrównanie nieuzasadnionych dysproporcji między rodzinami, stworzenie im równych szans.
Modele polityki społecznej:
-liberalny (marginalny)
- konserwatywno-korporacyjny (motywacyjny)
- socjaldemokratyczny (instytucjonalny)
W powyższe modele wpisują się modele polityki rodzinnej. W modelu liberalnym : obowiązki rodziny wobec członków rodziny nuklearnej i szerszej, skłanianie rodziny do rozwiązań indywidualnych, pomoc gdy rodzina nie może rozwiązać swoich problemów we własnym zakresie; w konserwatywno-korporacyjnym : obowiązki rodziny szerszej wobec nuklearnej, wspieranie wszystkich rodzin; w socjaldemokratycznym : dominacja opieki państwa, wspieranie rodzin dwojgiem żywicieli, system uniwersalny, wykorzystanie środków publicznych.
W Polsce istnieje model mieszany : konserwatywno-korporacyjny i model instytucjonalny.
Wg Balcerzak-Paradowskiej modele polityki rodzinnej można podzielić na: skandynawski (nordycki), południowoeuropejski (śródziemnomorski) oraz centralno europejski ( kontynentalny).
Modele polityki społecznej wg M.Księżopolskiego:
-korporacyjny nazywany również konserwatywnym lub motywacyjnym zakłada, że obywatele ubezpieczają się na okres, kiedy nie będą mogli utrzymać się z pracy.
- rezydualny nazywany też liberalnym lub marginalnym, podstawą stabilizacji społeczno-ekonomicznej jest samodzielne zaspokajanie potrzeb socjalnych przez obywateli.
- rudymentalny ( elementarny) realizowany w państwach najsłabszych ekonomicznie.
- opiekuńczy nazywany też socjalnym lub instytucjonalno-redystrybucyjnym, państwo gwarantuje opiekę każdemu obywatelowi od narodzin aż do śmierci.
W UE dokonuje sie podziału na realizowanej polityki na dwa typy:
-Beverdige'a - długofalowa opieka socjalna, dostęp do usług socjalnych dla wszystkich obywateli
- Bismarcka - obowiązek opieki spoczywa na rodzinie i wszelka opieka jest świadczona przez rodzinę.
Państwo realizuje politykę rodzinną przy pomocy następujących instrumentów : środków prawnych, świadczeń pieniężnych, świadczeń w naturze, świadczeń w formie usług. Cele i instrumenty polityk rodzinnych poszczególnych krajów są uzależnione od procesów demograficznych i społeczno-ekonomicznych.
Społeczeństwo - państwo w stosunku porodziny winno kierować sie dwoma zasadami
-pomocniczości- by nie przejmowało funkcji rodziny na siebie ale wspomagało rodzinę w pełnieniu każdej funkcji
-interwencji - społeczeństwo - państwo wkroczyło ze swoją interwencją gdy rodzina sama nie umie sobie poradzić.
Pomoc społeczna i praca z rodziną doświadczającą sytuacji kryzysowej.
Pomoc społeczna to instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom pokonanie ciężkich sytuacji życiowych, których nie są wstanie pokonać oraz pobudzanie do grupowej aktywności i zaradności.
Pomocy społecznej udziela się w przypadku : ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, ciężkiej choroby, alkoholizmu, przemocy itp.
Praca socjalna (wg. J. Szmagalskiego) jest typem aktywności zawodowej, celem jest poprawa funkcjonowania indywidualnego i społecznego jednostek, rodzin.
Środowisko społeczne to te składniki struktury otaczającej człowieka, które działają na niego jako system bodźców, powodując określone reakcje psychiczne i społeczne.
Pedagogiczne znaczenie pomocy wynika z przyjętego założenia, że ma to być dopomożenie podopiecznemu w uruchamianiu jego własnych, potencjalnych możliwości.
Strategia wspierania rodziny to bardzo ważny element pomocy społecznej i pracy socjalnej. Wsparcie społeczne to rodzaj interakcji charakteryzującej się tym, że : jej celem jest zbliżenie jednego lub obu uczestników do rozwiązania problemu; w toku tej interakcji zachodzi wymiana emocji, informacji i dóbr materialnych; wymiana w toku tej interakcji może być jednostronna lub wzajemna, a kierunek relacji może być stały lub zmienny. Rolę wsparcia społecznego widzi się najczęściej w kontekście „sił społecznych” i „sieci społecznych”, a w koncepcji S. Kawuli jako niezbywalny składnik spirali życzliwości. Jest to rodzaj relacji nastawiony na samodzielność jednostki, na jej samorozwój i samowychowanie.
W procesie wsparcia społecznego dochodzi do wymiany informacji emocjonalnej lub instrumentalnej. Taka wymiana zachodzi w czterech podstawowych układach ludzkiego życia:
- relacja człowiek - człowiek
-relacja człowiek - grupa
- relacja człowiek - instytucje
- relacja człowiek - szersze układy
Wsparcie społeczne ma zawsze charakter profesjonalny, który cechuje :
- oparcie działania na profesjonalnej wiedzy
- kierowanie się etyką pracy socjalnej
Zasady związane z profesjonalnym udzielaniem społecznego wsparcia:
- akceptacja klienta
- afirmacja indywidualności
- celowe wyrażanie uczuć i odczuć
- postawa nieoceniająca
- obiektywizm
- kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego
- samostanowienie
- dostęp do zasobów
- poufność
Obszarem pracy socjalnej jest interwencja kryzysowa. To rodzaj działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin w celu zapobiegania wystąpienia lub pogłębieniu się dysfunkcji. Na praktykę interwencji kryzysowej składają się działania:
- udzielanie wsparcia emocjonalnego
- konfrontowanie z rzeczywistością i przeciwdziałanie tendencjom do zaprzeczania i zniekształcania
- odwołanie się do sprawdzonych strategii radzenia sobie i stworzenia nowych
- stworzenie planu pomocy
Model interwencji złożony jest z sześciu etapów:
- określenie i zrozumienie problemu z punktu widzenia osoby w kryzysie
- koncentracja na zapewnieniu bezpieczeństwa osobie w kryzysie
-wsparcie osoby przeżywającej kryzys
- przegląd dostępnych klientowi możliwości poradzenia sobie z kryzysem
- pomoc klientowi w opracowaniu realistycznego, krótkoterminowego planu radzenia sobie z trudnościami
- uzyskanie od klienta zobowiązania do działania
- przywrócenie stabilności klienta i określenie drogi rzeczywistego rozwiązania trudnych sytuacji
Formy pracy ośrodków interwencji kryzysowej:
- kontakt telefoniczny
- bezpośredni kontakt w ośrodku
-interwencję w miejscu zamieszkania
- opiekę stacjonarną
Najczęstsze problemy ludzi poszukujących pomocy w ośrodkach:
- kryzysy rodzinne
- kryzysy psychologiczne
- kryzysy psychospołeczne
- ostre kryzysy sytuacyjne
Pedagogiczna pomoc dzieciom i ich rodzinom dotkniętym kryzysem.
Pracownicy socjalni powinni:
-zaangażować się w pracę profilaktyczną i diagnostyczną
- współpracować ze szkołami, fundacjami itp.
- brać aktywny udział w powoływaniu większej liczby rodzinnych domów dziecka
- uczestniczyć w tworzeniu nowych form opieki rodzinnej
- uczestniczyć w realizacji optymalnego programu pracy w rodzinie dysfunkcyjnej
- wykonywać zadania opiekuńcze, resocjalizacyjne i profilaktyczne
Dokumenty w których jest poświęcone miejsce pomocy dziecku i rodzinie:
- Deklaracja Praw Człowieka ONZ
-Deklaracja Praw Dziecka
-Konstytucja RP
- Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy
Podstawowe zasady prawa rodzinnego:
-zasada dobra dziecka
- zasada ochrony interesów matki
- zasada wzajemnej pomocy członków rodziny
- zasada autonomii rodziny
W Polsce występuje model „pedagoga rodzinnego”, który łączy funkcję pracownika socjalnego, kuratora, pedagoga szkolnego, terapeuty, psychologa. Ma on za zadanie:
-zdiagnozowanie sytuacji rodzinnej
- ustalenie potrzeb i zakresu pomocy
- pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
- pośredniczenie w relacji rodziców ze szkołami, instytucjami społecznymi
- organizowanie wsparcia dla rodzin
Trzy kierunki działań pomocy dziecku i rodzinie wg J. Brągiel:
-interwencja
- terapia
- profilaktyka
Podejście ekologiczne - pomoc powinno się realizować w środowisku życia dziecka i rodziny.
Terapia - to programy interwencyjne, socjalne, doradcze, superwizje z udziałem profesjonalistów, konferencje rodzinne, programy czasowej opieki zastępczej, programy dziennej opieki nad dzieckiem.
Przygotowanie pedagogów do pracy w kryzysowych warunkach rodzinnych obywa się w obszarze trzech specjalności:
- pedagogika specjalna
- p. opiekuńcza
- p. pracy socjalnej
Trzy rodzaje programów wspierania rodziny w krajach UE:
- program wpierania rodziny
- program pomocy rodzinie
- program intensywnej interwencji w sytuacji kryzysu