PORADNICTWO
ALKOHOLOWE
Poradnictwo można określić jako działanie polegające na niesieniu pomocy za pośrednictwem porady, przy czym przez działanie rozumie się jako układ relacji między dwiema lub większą liczbą osób. Z punktu widzenia udzielającego porady, podstawą tego układu będzie inicjatywa z zewnątrz ( ze strony osoby szukającej pomocy ) lub inicjatywa z wewnątrz ( ze strony doradcy). Oczekiwaną formą pomocy w obu przypadkach jest porada.
Przedmiotem poradnictwa jest doskonalenie procesu wychowania jednostki, oparte przede wszystkim na znajomości różnych dziedzin psychologii. Na podbudowie tej nauki opracowano liczne testy stosowane w praktyce poradniczej.
Przedmiotem poradnictwa może być jednostka, grupa społeczna, instytucja, a nawet określone środowisko społeczne, przy czym poradnictwo to nie tylko kwestia nadawcy i odbiorcy, nie tylko działanie skierowane na jeden aspekt czy problem. Jest to działanie zmierzające do udzielenia pomocy osobie przez wyjaśnienie jej problemu.
Spożycie alkoholu w dzisiejszym społeczeństwie jest problemem wielostronnym. Alkohol stanowi jedną z istotnych przyczyn demoralizacji, wykolejenia się już nawet dzieci i młodzieży, jest katastrofą dla wielu rodzin.
Alkoholizm należy rozumieć, jako chorobę woli, sprowadzającą się do tego, że jednostka utraciła możność trwałego powstrzymania się od spożywania alkoholu. Społeczna doniosłość problemu alkoholizmu znajduje wyraz we wzrastającej wciąż liczbie publikacji oraz w badaniach podejmowanych przez różne dyscypliny naukowe, między innymi przez medycynę, socjologię czy pedagogikę. W ostatnich latach ukazały się wyczerpujące i usystematyzowane badania dotyczące spożycia napojów alkoholowych wśród populacji dorosłej w Polsce i również coraz częściej wśród młodzieży a nawet dzieci.
Według badań przeprowadzonych w Ośrodku Badań Naukowych w 1998 spożycie 100% alkoholu na jednego mieszkańca wynosiło około 30%, zaś w 1996 liczba psychoz alkoholowych zanotowanych przez lecznictwo stacjonarne to 9476 a lecznictwo ambulatoryjne - 66925, samobójstwa pod wpływem alkoholu - 1126, zatrucia alkoholem - 1446.
Do picia przyznaje się - 75%- uczniów klas VII, a 90% klas II średnich.
Z każdym rokiem, co potwierdzają wyniki badań, obniża się wiek dzieci spożywających alkohol.
Przez zwalczanie alkoholizmu należy rozumieć wszystkie działania zmierzające do zapobiegania i przezwyciężania skutków spożycia napojów alkoholowych oraz ujemnych konsekwencji z tym związanych. Jednym z narzędzi w tak pojmowanej walce z alkoholizmem są przepisy prawne ( ustawy i uchwały), których ustanowienie jest uzasadnione społecznymi skutkami nadużywania alkoholu, daleko wykraczającymi poza sferę osobistej sprawy jednostki. Pomimo ich wszechstronności, spotykają się coraz częściej z uwagami krytycznymi, a pesymizm, co do ich skuteczności, wynika przede wszystkim z faktu, że mimo tylu wysiłków zjawisko alkoholizmu przybiera u nas coraz większe rozmiary. Oprócz regulacji prawnej prowadzona jest w różnych formach działalność profilaktyczna w zakładach lecznictwa odwykowego.
W roku 1945 roku wznowiło swą działalność, założone w 1919 roku, Towarzystwo Walki z Alkoholizmem „Trzeźwość”. Jednak wskutek skoncentrowania wysiłków społeczeństwa na ważnych sprawach odbudowy kraju, jego wpływ społeczny był znikomy. W 1948 roku powołano Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy, jego zadania określa statut z 1976 roku. Organem państwowym, powołanym do koordynacji działalności przeciwalkoholowej, jest stała Komisja Rady Ministrów do spraw walki z alkoholizmem. Główne zadania w zakresie leczenia i zapobiegania alkoholizmowi skoncentrowane są w gestii Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Placówką badawczą problematyki alkoholizmu jest Zakład Badań nad Alkoholizmem i Toksykomanią w Instytucie Psychoneurologicznym, powołanym na podstawie uchwały nr 117 Rady Ministrów z 5 maja 1972 roku. Prowadzone są tam badania nad medycznymi aspektami alkoholizmu i działalnością w dziedzinie oświaty zdrowotnej.
Istnieją następujące możliwości uzyskana pomocy
w sytuacji nadużywania alkoholu
Grupy rodzinne Al-Anon - są to grupy gromadzące osoby żyjące pod jednym dachem z alkoholikami. W spotkaniach grupy może uczestniczyć każdy dla kogo życie z alkoholikiem stało się zbyt uciążliwe. Członkowie Al-Anon dzielą się siłą i nadzieją, a także doświadczeniem w odpowiedzi na pytanie jak żyć w sytuacji gdy w domu jest osoba pijąca. Włączenie się kobiet w takie grupy i w konsekwencji zmian zachowań w domu doprowadziły wielu alkoholików do podjęcia leczenia. Żadne zgłoszenia nie są potrzebne, wystarczy przyjść. Wspólnota Al-Anon jest pochodną od wspólnoty AA - Anonimowych Alkoholików.
W grupie AA uczestniczą zarówno mężczyźni jak i kobiety, są ludźmi, którzy przekonali się i przyznali, że nie panują nad alkoholem. Dowiedzieli się, że muszą żyć bez niego, jeżeli chcą uniknąć katastrofy w swym życiu i swych bliskich.
Są częścią nieformalnej międzynarodowej wspólnoty, działającej obecnie w ponad 160 krajach, na którą składają się tysiące grup w lokalnych społecznościach. Mają tylko jeden zasadniczy cel: utrzymać własną trzeźwość i pomagać tym ,którzy zwracają się do nich po pomoc w osiągnięciu trzeźwości.
Wśród uczestników AA znajdują się ludzie w bardzo różnym wieku, o różnym statusie społecznym, ekonomicznym i kulturowym. Niektórzy z nich pili przez wiele długich lat, zanim zrozumieli, że nie radzą sobie z alkoholem. Inni mieli na tyle szczęścia, by już w początkach swojej pijackiej kariery zorientować się, że alkohol wymknął im się spod kontroli.
Różnorodne są skutki picia. Wielu z uczestników zamieniło się w ludzkie wraki, zanim poprosili o pomoc AA. Niektórzy stracili rodzinę, majątek i godność. Część z nich w kółko lądowała w szpitalu lub powracała za mury więzienia. Dopuszczali się poważnych wykroczeń - przeciw społeczeństwu, przeciw swoim rodzinom i pracodawcom, a nawet przeciw samym sobie.
Ale są wśród nich i tacy, którzy nigdy nie trafili do szpitala czy więzienia ani nie stracili przez swoje picie rodziny czy pracy. W pewnym momencie jednakże dotarli wreszcie do punktu, w którym uświadomili sobie, że alkohol przeszkadza im normalnie żyć.
W AA jednoczy ich łączący wszystkich problem - alkohol. Wspólnie się spotykając, rozmawiając i pomagając innym alkoholikom są w stanie zachować trzeźwość i uwolnić się od przymusu picia, który kiedyś był dominującą siłą w ich życiu. Nie uważają siebie za tych , którzy znają sposób na rozwiązanie problemu alkoholowego.
Mityngi AA
Celem wszystkich mityngów AA, jest „ dzielenie się nawzajem swoimi doświadczeniami, siłą i nadzieją, aby rozwiązać swój problem i pomagać innym w wyzdrowieniu z alkoholizmu”. W tym celu grupy AA mają zarówno mityngi otwarte jak i zamknięte.
Zamknięte mityngi są tylko dla członków AA lub dla tych, którzy mają problem z alkoholem i mają „ pragnienie zaprzestania picia”.
Otwarte mityngi są dostępne dla każdego zainteresowanego programem zdrowienia z alkoholizmu Anonimowych Alkoholików.
W obu typach mityngów prowadzący AA może poprosić, aby uczestnicy ograniczyli swoje wypowiedzi do spraw dotyczących zdrowienia z alkoholizmu. Otwarte czy zamknięte mityngi grup AA są prowadzone przez uczestników AA, którzy podejmują decyzję o przebiegu swoich mityngów.
Na mocy ustawodawstwa państwowego Rzeczypospolitej placówki lecznictwa odwykowego mają obowiązek udzielania pomocy osobom współuzależnionym
tj. takim, które w swoim życiu doświadczają negatywnych skutków nadużywania alkoholu przez bliskie osoby. Dlatego w sytuacji nadużywania alkoholu w domu należy się zgłosić do placówki lecznictwa odwykowego, gdzie powinna być udzielona fachowa pomoc dla osoby współuzależnionej.
Istnieje możliwość wystąpienia o leczenie odwykowe, do którego zobowiązuje sąd rodzinny. Taka sytuacja jest możliwa o ile osoba pijąca naruszyła w jakikolwiek sposób prawo i jest to udokumentowane. Należy wówczas zgłosić osobę nadużywającą alkoholu do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, gdzie alkoholik zostanie wezwany. Jeżeli się nie zgłosi można rozpocząć procedurę wystąpienia o leczenie przymusowe. Takie Komisje powinny istnieć przy każdym urzędzie gminy.
Najtrudniejsze sytuacje to te, w których w domu gdzie nadużywa się alkoholu, pojawia się przemoc. Przemoc jest przestępstwem i w tej sytuacji konieczna jest interwencja policji. Osoba doświadczająca przemocy powinna zgłosić przestępstwo na policję, która ma obowiązek interweniować. Aby zabezpieczyć się przed eskalacją agresji ze strony osoby pijącej dobrze jest zapoznać się wcześniej z prawami jakie przysługują osobie wzywającej policję, jak również działać ze wsparciem osób trzecich, po wcześniejszym zgłoszeniu się do poradni odwykowej lub Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Ze względu na stopień zaawansowania choroby, jak i stosowane metody leczenia można podzielić je na: lecznictwo otwarte, zamknięte, pośrednie.
Do lecznictwa otwartego zaliczmy przychodnie przeciwalkoholowe, nazywane obecnie poradniami odwykowymi bądź poradniami przeciwalkoholowymi. Stanowią one podstawę ambulatoryjnego leczenia alkoholizmu. Ze względu na stopień zaawansowania choroby, istniejące powikłania psychofizyczne czy aspołeczne zachowanie, część alkoholików kwalifikowana jest do lecznictwa odwykowego zamkniętego. Bardzo interesującym i budzącym duże nadzieje przedsięwzięciem jest organizowanie tak zwanych pośrednich form opieki zdrowotnej. Należą do nich oddziały dzienno - nocne, pozwalające na kontynuowanie intensywnego leczenia odwykowego bez odrywania pacjentów od pracy zawodowej, oraz tak zwane kluby abstynentów. Głównym ich zadaniem jest wzajemna pomoc członków w przezwyciężaniu „głodu alkoholowego”. Najbardziej znaną formą leczenia są poradnie przeciwalkoholowe, których metody, zakres pracy i ich strukturę organizacyjną określa ramowy regulamin poradni odwykowej w zespole opieki zdrowotnej.
Praca poradni przeciwalkoholowych koncentruje się na hamowaniu niekorzystnego zjawiska przez szybkie reagowanie na niekorzystne sygnały wskazujące zagrożenie, podejmowaniu walki z początkowymi objawami choroby oraz czuwania nad osobami zagrożonymi i dotkniętymi chorobą. Do tego typu poradni trafiają najczęściej osoby zgłaszające się dobrowolnie, przymusowo korzystające z leczenia ( skierowani na podstawie orzeczenia komisji społeczno - lekarskiej, zwolnieni z przymusowego leczenia w zakładzie odwykowym zamkniętym) oraz osoby zobowiązane przez sąd w procesie karnym do poddania się leczeniu odwykowemu. Z porad udzielanych przez pracowników poradni korzystają kobiety i mężczyźni oraz coraz liczniej młodzież.
Poradnictwo w tej placówce występuje w zasadzie od pierwszego kontaktu z pacjentem do momentu całkowitego wyleczenia. Jednak w swojej czystej formie występuje głównie w fazie drugiej, po zabiegach wstępnych przygotowujących pacjenta do leczenia ( np. wywiady ). Psychiatra, mając przed sobą alkoholika, któremu chce pomóc, stawia sobie przede wszystkim pytanie, „dlaczego on pije?”. Właśnie od umiejętności znalezienia odpowiedzi na to pytanie zależą w znacznej mierze wyniki leczenia. Znając bowiem przyczynę, można niejednokrotnie zredukować związane z nią napięcie emocjonalne, a tym samym zmniejszyć u chorego głód alkoholu.
Współpraca lekarza nie ogranicza się tylko do kontaktu z pacjentem, ale obejmuje także jego najbliższe otoczenie ( rodzinę, szkołę, zakład pracy) i koncentruje się najczęściej na wyjaśnieniu szkodliwości nałogu i jego konsekwencji w dalszych fazach, udzielaniu porad w przypadku konfliktów ze szkołą, zakładem pracy czy rodziną, prowadzeniu rozmów z rodziną pacjenta z uwzględnieniem postępowania z chorym, sposobu przyjmowania leków, wskazania instytucji wspomagających materialnie rodziny alkoholików ( głównie dzieci).
Poradnia stosuje profilaktykę wtórną ( obejmuje jednostki już zagrożone) oraz profilaktykę trzeciego stopnia ( w odniesieniu do jednostek które weszły w kolizje z prawem). Działalność profilaktyczna trzeciego stopnia jest integralnie związana z działalnością kompensacyjną, ukierunkowaną na racjonalne spędzanie czasu wolnego, zapoznanie z szerokim wachlarzem możliwości jego wykorzystania oraz wyrobienie u pacjenta postawy niechęci dla zachowań osób nadużywających alkoholu.
Kolejna forma działalności odwykowej poradni ( medyczno - farmakologiczna ) integralnie związana jest z profilaktyką i polega na podawaniu leków przeciwalkoholowych oraz leczeniu medycznym zespołu objawów odstawienia alkoholowego (leki przy ostrych napadach abstynencyjnych:
klometiazd,
benzdwuuazepid,
neuroleptyki,
tiapryd)
Poza pracą statutową poradnie prowadzą szeroką działalność informacyjną, polegającą na rozprowadzaniu i eksponowaniu w szkołach, instytucjach i zakładach pracy ulotek i plakatów o tematyce przeciwalkoholowej, często o bardzo głęboko emocjonalnej i wymownej treści wizualnej.
Głównym celem działalności poradni odwykowej nie jest prowadzenie kontroli, ale zmiana wglądu alkoholika we własny problem, jego skutki, przyczyny, mechanizmy własnego funkcjonowania, zmiana w relacjach jakie łączą pacjenta z otoczeniem , pacjenta z doradcą oraz zmiana oczekiwań z jakimi pacjent przychodzi do poradni.
Zintegrowanie wszystkich działań szkoły, rodziny i poradni w walce z alkoholizmem może skutecznie ograniczyć liczbę ludzi sięgających po pierwszy „kieliszek”. Przy bogatych doświadczeniach wyżej wymienionych instytucji i placówek punktem wyjścia jest rzeczowa, gruntowna informacja o alkoholu i jego wpływie na jednostkę, na skutki moralne, społeczne. Mogą zapraszać na spotkania prelegenta, lekarza specjalistę z poradni alkoholowej, prawnika, działacza komitetu alkoholowego a także osobę lub osoby, którym udało się uciec „ kieliszkowi”. W miarę pomocy mogą wykorzystać pomoce wizualne.
BIBLIOGRAFIA
A. Kargulowa „ Poradnictwo wychowawcze w świetle teorii i praktyki” Wrocław 1980
ARKA, Nr 25, Biuletyn Komisji edukacji w dziedzinie alkoholizmu i innych uzależnień Fundacji IM. Stefana Batorego,
Róża Pawłowska „ Poradnictwo Pedagogiczne”; Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1986
ARKA, Nr 21, Biuletyn Komisji edukacji w dziedzinie alkoholizmu i innych uzależnień Fundacji IM. Stefana Batorego,
Problemy alkoholizmu - czasopismo poświecone alkoholizmowi i innym uzależnieniom” , Kwartalnik, Warszawa, numer 1-4.
1
5