Poradnictwo rodzinne

i psychologiczno-pedagogiczne

WYKŁAD 3

SYSTEM POMOCY

OSOBOM UZALEŻNIONYM OD ALKOHOLU

SKUTKI UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU

ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU



fizycznym



psychicznym



społecznym

ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU

FIZYCZNYM

Polineuropatia

(polineuropatia cukrzycowa, alkoholowa)

zapalenie wielonerwowe

Objawy (najczęściej symetryczne):



parestezje (mrowienie, pieczenie, drętwienie)



zaburzenia czucia (w postaci „rękawiczek” i „skarpetek”),



bolesność uciskowa nerwów - kończyny czułe na dotyk



niedowłady, porażenia kończyn,



owrzodzenia na dystalnych częściach kończyn,



upośledzenie ruchu wyprostnego w nadgarstku i stawach

palcowych, przykurcze nadgarstaka i palców,



opadanie stóp – chory idąc zaczepia stopami o podłoże,

podnosi wysoko stopy,



skóra zimna, sina, zrogowaciała, paznokcie brunatne,



neuropatia nerwu krtaniowego (charakterystyczna chrypka)

Zanik substancji szarej mózgu

Od 35 roku życia człowiek traci
około 100 000 neuronów każdego dnia

Znacznie szybszy zanik włókien nerwowych
korowych i podkorowych u 67,9% badanych alkoholików
np. psychoza Korsakowa

obkurczenie mózgu
zanik neuronów
cofanie się tych zmian po ograniczeniu picia alkoholu

Zespół Korsakowa

psychoza Korsakowa, zespół amnestyczny Korsakowa

Choroba układu nerwowego (mózgu) - alkohol i niedobór witaminy B
(występuje po wielu latach intensywnego picia,
także w następstwie urazów, powikłań kiły, zatrucia tlenkiem węgla)

Objawy:



ostre zaburzenia pamięci bieżącej i niedawnych zdarzeń

(uszkodzenie tzw. pamięci świeżej),



zachowane wspomnienia sprzed choroby,



luki pamięciowe wypełniane konfabulacjami zwykle o treści

wielkościowej,



zaburzenia poczucia miejsca, czasu i kolejności zdarzeń,



zafałszowane poznawanie osób,



w 20% przypadków pojawia się głębokie otępienie,



poprawę pamięci u osób, które utrzymywały abstynencję

przez okres co najmniej kilku miesięcy.

Padaczka alkoholowa

drgawkowe napady abstynencyjne



jest wynikiem zmian w ośrodkowym układzie nerwowym



występuje u ok. 5-25% osób uzależnionych od alkoholu

w przebiegu zespołu abstynencyjnego w okresie pierwszych 72
godzin od chwili odstawienia alkoholu



objawy podobne do dużych napadów padaczkowych

utrata przytomności i upadek, skurcze mięśni całego ciała (prężenie się),

bezdech sinica (20, sekund), seria nieregularnych skurczów wszystkich
mięśni (przygryzienie języka, oddanie moczu) – razem ok. 1 minuty

+ objawy abstynencyjne np. drżenie kończyn górnych (tremor)



brak zmian charakterystycznych dla padaczki

w EEG w okresie międzynapadowym



brak napadów w okresie dłuższego powstrzymywania się od picia

Układ pokarmowy

marskość wątroby



Zmiany w wątrobie:

stłuszczenie (u 90% osób pijących intensywnie),
zapalenie (u 40%), i zwłóknienie a w końcu marskość.



Miąższ wątroby zostaje zastąpiony

przez włóknistą tkankę łączną



Występuje między 40 a 60 rokiem życia,

po co najmniej 10-letnim okresie picia ryzykownego



Objawy: ogólne osłabienie, chudnięcie, wodobrzusze,

obrzęk stawów kolanowych, żółtaczka, żylaki przełyku,
siniaki, krwawienia do przewodu pokarmowego.



W 15% przypadków późnym powikłaniem marskości

jest rak wątroby.

Układ krążenia



nadciśnienie tętnicze, stłuszczenie i powiększenie serca,

Układ oddechowy



rak jamy ustnej, krtani oraz tchawicy

10-krotnie częściej niż u niepijących,

Układ moczowy



ostra niewydolność nerek, wzrost stężenia kwasu

moczowego we krwi, dna moczanowa
zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się
złogów moczanowych

Układ hormonalny



nieprawidłowe wydzielanie testosteronu,

zmniejszenie ruchliwości plemników

zniszczenie ich struktury feminizacja u mężczyzn,



zanik jajników i maskulinizacja u kobiet,

System odpornościowy

Niedobory witamin

Nadumieralność w młodszy wieku

przed 65 rokiem życia

osoby nadużywające alkoholu żyją średnio o 10-22 lata
krócej od wieku oczekiwanego.



wypadkowość ze skutkiem śmiertelnym,



późne zgłaszanie się do lekarza,



zmiany w obrazie klinicznym, utrudniające diagnozę,

Poalkoholowe uszkodzenie płodu

FAS -Fetal Alcohol Syndrome

Występuje u dzieci kobiet, które piją w czasie ciąży duże dawki

alkoholu, średnio powyżej 400 g czystego alkoholu tygodniowo
1.    opóźnienie wzrostu płodu i noworodka,
2.    uszkodzenie OUN,
opóźnienie rozwoju,
obniżenie sprawności intelektualnej,
deformacja czaszki lub mózgu,
3.    charakterystyczny wygląd twarzy:
- małe szpary oczne, oczy szeroko rozstawione,

opadanie powieki, zez,
- brak rynienki podnosowej, wąska górna warga,

mała żuchwa, płaska twarz, krótki nos,

Fetal Alkohol Effects (FAE) niepełnoobjawowe FAS,

ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU

PSYCHICZNYM

Zaburzenia w funkcjonowaniu psychicznym

Delirium tremens
majaczenie alkoholowe, majaczenie drżenne, "biała gorączka",
występuje u ok. 5% uzależnionych
Pojawiają się w czasie do 72 godzin od zaprzestania picia,
kiedy poziom alkoholu we krwi gwałtownie spada

Objawy:
urojenia, złudzenia i omamy + bezsenność, ciężki stan
somatyczny, wysoka temperatura, niewydolność krążenia

Nasilanie się objawów w nocy (kiedy jest ciemno i panuje zła
widoczność).

Śmiertelność 5-20%

Chory widzi i czuje chodzące po nim ruchliwe, małe zwierzęta,
dziwne stwory, niezwykłe twarze i postacie

objaw "czystej kartki„
objaw "nawlekania nitki"

Urojenia dziania się
urojenia oniryczne, tak jak w marzeniach sennych chory jest
zarówno widzem, jak i aktorem, uczestniczy w realnych i
nierealnych wydarzeniach.

Zespół oblężenia
chory czuje się osaczony przez "bandę",
chowa się, ucieka, albo też sam atakuje napotkane osoby,
rozpoznając w nich swoich rzekomych prześladowców

Ostra

halucynoza

alkoholowa

ostra omamica (zespół Kraepelina)
Choroba trwa zwykle od kilku dni do miesiąca.



chory słyszy głosy, które grożą mu, oskarżają,

dyskutują na jego temat,
zachęcają do samookaleczenia
(albo sobie utniesz rękę albo ci utniemy łeb)
nakazują popełnić samobójstwo,



urojenia związane z zasłyszanymi treściami

np. chory jest przekonany o istnieniu ukrytej aparatury
podsłuchowej



halucynacje czuciowe, np. chodzące po ciele robaki,

mrówki albo kasza czy włosy w jamie ustnej.

Paranoja alkoholowa

alkoholowy obłęd zazdrości, obłęd opilczy „Zespół Otella„
Występuje u mężczyzn, po 40 roku życia.
Poprzedzona nadmierną podejrzliwością wobec partnerki.

Objawy



wątpliwości co do wierności partnerki, żądania wyjaśnień,



nieporozumienia z powodu zadręczających pytań o wierność



wymuszanie przyznania się do winy,



śledzenie, sprawdzanie bielizny osobistej i pościelowej,



szukanie wszelkich śladów zdrady, np. na ciele partnerki



pogróżki, agresja wobec partnerki i jej domniemanych

kochanków



zawężenia wszelkich zainteresowań, zaniedbania pracy

i koncentracja na poszukiwaniu dowodów niewierności



partnerka lub domniemany kochanek stają się często

ofiarami czynów agresywnych, a nawet zabójstwa.

ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU

SPOŁECZNYM

SKUTKI SPOŁECZNE

Współuzależnienie
koalkoholizm

Zespół zaburzeń osobowości u partnera osoby pijącej,
będący trwałą adaptacją do stresora,
jakim jest patologiczne zachowanie partnera
związane z piciem alkoholu.

Termin „współuzależnienie” nie występuje w ICD X.

Objawy współuzależnienia:



stałe koncentrowanie się na osobie pijącej,



stałe uzależnienie własnej samooceny od umiejętności

kontrolowania siebie i innych w sytuacji zagrożenia,



nadmierne przecenianie opinii innych,

małe przekonanie o własnej sprawczości,
zewnątrzsterowność,



poczucie niższości i nieadekwatności,



odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb innych,

nawet kosztem niezaspokojenia swoich własnych,



problemy związane z wyznaczaniem granicy między

zbliżaniem a zachowaniem dystansu oraz związany z tym lęk,



skłonność do związków z osobami o zaburzonej osobowości,

uzależnionymi od substancji chemicznych, współuzależnionymi,
kompulsywność,

symptomy współuzależnienia

nie znikają w sposób automatyczny

po ustaniu problemu alkoholowego

- gdy uzależniony przestaje pić,

symptomy współuzależnienia u jego bliskich

zazwyczaj nasilają się,

zaś słabną dopiero po długim okresie abstynencji

FUNKCJONOWANIE DZIECKA W RODZINIE
ALKOHOLOWEJ

(role dziecka w rodzinie alkoholowej)



bohater rodzinny

często najstarsze dziecko, wykonuje obowiązki za rodziców,



kozioł ofiarny

dziecko problemowe, odwraca uwagę od rzeczywistych
problemów



maskotka

odwraca uwagę od rodzinnego problemu skupiając ją na
sobie, zgrywając się, przymilając, błaznując,



dziecko niewidzialne

odizolowane od rodziny, nie dostrzegane, o którym nikt nie
pamięta, pozostaje z boku, nigdy nie sprawia kłopotów, żyje
we własnym świecie, w poczuciu samotności i krzywdy.

Dorosłe Dzieci Alkoholików

Syndrom DDA

Polega na utrwaleniu i powtarzaniu w dorosłym życiu
schematów zachowań nabytych w dzieciństwie,
które kiedyś funkcjonowały z powodzeniem,
zaś teraz są źródłem problemów w kontaktach z ludźmi.

Objawy:



ciągłe napięcie,



poczucie zagrożenia nawet gdy nic złego się nie dzieje,



postrzeganie świata jako wrogiego,



negatywny obraz własnej osoby,

poczucie własnej nieatrakcyjności,



lęk przed odrzuceniem,



trudności w budowaniu głębokich związków uczuciowych,



potrzeba stałego kontrolowania siebie i innych,



trudności w kontakcie z samym sobą, niezdolność

odczuwania własnych potrzeb,



niskie poczucie własnej wartości z jednoczesnym stawianiem

sobie wysokich wymagań,



poczucie niedostosowania, negatywnej odmienności, izolacji,



są przekonane, że pomimo starań i tak nie są w stanie

poradzić sobie z trudnościami, jakie przynosi los;
przekonań tych nie zmieniają realne doświadczenia,
w których radzą sobie zwykle lepiej niż inni,



odnajdują się w zawodach, w których nieufność,

wysokie wymagania, gotowość do ryzyka
i ciągła potrzeba kontrolowania są atutami,



nie mają problemów z realizacją zadań,

mają problemy w kontaktach z ludźmi,



na zewnątrz nie odstają od „normy”,

nie są spostrzegani przez swoje otoczenie
jako ludzie mający większe problemy niż inni,



to oni sami borykają się z subiektywnym poczuciem „inności”

„niższości”

ALKOHOLIZM – CHOROBA

LECZENIE – W ZAKŁADACH LECZNICTWA ODWYKOWEGO

Zakłady lecznictwa odwykowego:



wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia od alkoholu

i współuzależnienia,



przychodnia terapii uzależnienia od alkoholu

i współuzależnienia,



poradnia dla osób z problemami alkoholowymi,



oddział leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych,



całodobowy oddział terapii uzależnienia od alkoholu,



dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu,



ośrodek terapii uzależnień od alkoholu.

Podstawowa forma leczenia uzależnienia to

psychoterapia uzależnienia

Najbardziej skuteczna gdy połączymy:



psychoterapię indywidualną



psychoterapię grupową



grupy wzajemnej pomocy (AA)

I etap: intensywna terapia wstępna

trwa ok. 6 do 8 tygodni

•

detoksykacja w szpitalu

- nadzór,
- leki zastępujące alkohol, ułatwiające przejście przez zespół
odstawienia
- leczenie chorób somatycznych związanych z uzależnieniem

•

leczenie zamknięte w oddziale leczenia uzależnień

- gdy pacjent nie jest w stanie samodzielnie zaprzestać picia
- czas ściśle wypełniony zadaniami terapii,
- realizowana jest psychoterapia:
indywidualna
grupowa (grupa wstępna i zaawansowana),

Detoksykacja

oczyszczenie organizmu z toksycznych związków,
które gromadziły się w nim w trakcie trwania uzależnienia oraz
przywrócenie jego prawidłowych funkcji życiowych.

kluczowymi elementami detoksykacji są:

•

badanie pod kątem stopnia zatrucia organizmu

toksynami, występowania chorób współistniejących

•

bezpieczne oczyszczenie organizmu z toksyn

•

stabilizacja parametrów medycznych

(24 - godzinna opieka lekarska, pielęgniarska)

•

eliminowanie objawów zespołu abstynencyjnego

•

podawanie leków drogą doustną i dożylną,

•

odpoczynek, regeneracja sił

•

prawidłowe odżywianie

Terapia indywidualna

każdy pacjent ma swojego psychoterapeutę

- konstrukcja indywidualnego planu psychoterapii
uzależnienia,
- omówienie spraw osobistych,
o których pacjent nie chce mówić w obecności grupy,

Terapia grupowa

grupa terapeutyczna – miejsce treningu społecznego

•

uzależnienie

- niszczy więzi z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi
- buduje więzi destrukcyjne – z kolegami „od kieliszka”
- kreuje stan izolacji społecznej, wykluczenia społecznego,

•

w grupie terapeutycznej - osoby w podobnej sytuacji

przekonanie: „ oni to przeżyli, oni mnie zrozumieją”
zmniejsza się poczucie izolacji społecznej,

•

pacjent uzyskuje w bezpiecznej atmosferze informacje zwrotne

- o nieuświadomionych zachowaniach,
- o tym jak jest postrzegany przez inne osoby,

Ewentualnie

zamiast leczenia zamkniętego
- leczenie półotwarte (kilkutygodniowe),
- intensywne programy ambulatoryjne obejmujące 16-20
godzin zajęć tygodniowo

Warunki stacjonarne:
- umożliwiają zwiększenie intensywności zajęć,
osiągnięcie w znacznie krótszym czasie tego,
co dają wielomiesięczne programy ambulatoryjne.
- pozwalają pacjentowi skupić się wyłącznie na terapii.

II etap – program opieki poszpitalnej

terapia uzupełniająca bądź podtrzymująca,

•

odbywa się w:

- w warunkach ambulatoryjnych,
- w systemie półotwartym lub otwartym,
- w ośrodku położonym w pobliżu miejsca zamieszkania
osoby uzależnionej,

•

łączy:

- terapię indywidualną,
- terapię grupową,
- terapię dla współuzależnionych (indywidualną i grupową)
- grupy wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie.

Przychodnia terapii uzależnienia
- dla osób z problemami alkoholowymi,
- dla osób współuzależnionych.

Poradnia dla osób z problemami alkoholowymi
w miastach powyżej 25.000 mieszkańców,
dla mieszkańców terenu, na którym czas dojazdu do poradni
publicznym środkiem transportu przekracza 1 godzinę.

Ośrodek terapii uzależnień od alkoholu

(WOTUiW)

co najmniej dwa rodzaje jednostek organizacyjnych:
- całodobowe (lub dzienne) świadczenia zdrowotne
np. oddział leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych

całodobowy ośrodek terapii uzależnienia od alkoholu.
- ambulatoryjne świadczenia zdrowotne
dla osób uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych.

Środki farmakologiczne

disulfiram
w formie doustnej (Anticol, Antabus),
w formie implantu (Esperal, Disulfiram).

leczenie uczulające lub leczenie awersyjne
wymuszanie abstynencji,

Cel - przestraszenie człowieka przed sięgnięciem po alkohol.
Ale gdy nie pije ze strachu – nie znaczy że odzyskał kontrolę

nad piciem.
Pacjent zaczyna pić gdy tylko przestanie się bać.
Powstaje przekonanie o nieskuteczności tej i innych form

leczenia.

Dziś uważa się je za nieprofesjonalne,
a w niektórych przypadkach nawet nieetyczne.

Inne „skuteczne metody” leczenia

•

hipnoza,

•

akupunktura,

•

"kodowanie„

•

weekendowe wyjazdy „terapeutyczne”

Nie należy traktować poważnie !!!

Przed podjęciem decyzji o leczeniu - sprawdzić czy:
- placówka to zakład opieki zdrowotnej (standardy i nadzór
specjalistyczny),
- osoba kierująca placówką, lekarz i terapeuta ma certyfikat
specjalisty terapii uzależnień.

Anonimowi Alkoholicy (AA)

Początki 1935 r. USA
Spotkanie 3 osób: makler giełdowy, chirurg i prawnik
„beznadziejne przypadki”
po licznych nieskutecznych kuracjach
gdy sobie pomagali – osiągnęli trzeźwość

Obecnie wspólnota AA – w 153 krajach świata

W Polsce
pierwsze wzmianki - w 1957 roku,
pierwsza grupa - w 1974 roku w Poznaniu.

Z preambuły

„Anonimowi Alkoholicy są wspólnotą mężczyzn i

kobiet,

którzy dzielą się nawzajem doświadczeniem, siłą

i nadzieją,

aby rozwiązać swój wspólny problem

i pomagać innym w wyzdrowieniu z

alkoholizmu”.

ANONIMOWOŚĆ
- anonimowość = bezpieczeństwo
- cel spotkań - skupić się na programie zdrowienia osoby,
a nie osobie która w nim uczestniczy.

- ludzie w różnym wieku,
- o różnym statusie społecznym, ekonomicznym i kulturowym,
- różna długość picia,
- różne skutki picia,

Grupa
- apolityczna, areligijna
- nie wiąże się z żadną inną organizacją czy instytucją
- nie ma stałych składek, opłat
- nie przyjmuje wsparcia finansowego ze źródeł zewnętrznych

Dwanaście Kroków AA i Dwanaście Tradycji AA
wyznaczają etapy i zasady zdrowienia

- przyznanie się do uzależnienia
- pragnienie zaprzestania picia i gotowość do pracy nad tym.
- uświadomienie sobie krzywd wyrządzonych innym
- gotowość do ich naprawienia
- obrachunek moralny
- rozwój duchowy (kontakt z Bogiem, siłą wyższą)