Spis treści
Położenie geograficzne 3
Budowa geologiczna 3
Klimat 4
Odpady 5
Hałas 5
Zanieczyszczenie powietrza 6
Zanieczyszczenie gleb 7
Zanieczyszczenie wody 8
Ochrona przyrody 9
Edukacja ekologiczna 10
Zieleń miejska 10
Bibliografia 11
Położenie geograficzne
Powiat krośnieński położony jest w obrębie trzech jednostek fizjograficznych:
Pogórza Karpackiego
Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej
Beskidu Niskiego
Południowa część powiatu krośnieńskiego położona jest w górach i dolinach Beskidu Niskiego. Pasmo to jest najbardziej na wschód wysuniętym elementem Beskidów Zachodnich. Południową granicę powiatu, stanowiącą zarazem granicę państwową, poprowadzono wzgórzami głównego grzbietu karpackiego.
Miasto Krosno oraz miasta i gminy: Jedlicze, Chorkówka, Miejsce Piastowe i Krościenko Wyżne położone są w szerokim obniżeniu śródgórskim, zwanym Dołami Jasielsko - Sanockimi. Doły ciągną się od Gorlic na zachodzie po Sanok na wschodzie ( około 100 km ), zaś ich szerokość wynosi około 18 km.
Miejscowości, tworzące gminy Wojaszówka oraz Korczyna ( na północy powiatu) leżą na obszarze Pogórza Strzyżowsko - Dynowskiego. W jego krajobrazie dominują niewielkie wzniesienia - najwyższym z nich jest Sucha Góra ( 591 m n.p.m. ) nad Czarnorzekami.
Budowa geologiczna
Skały budujące ten obszar należą do fliszu, tj. zespołu naprzemianległych warstw łupków iglastych i marglistych, mułowców, piaskowców i zlepieńców, wyróżniających się zmienną grubością ławic, różną barwą i różnym spoiwem. Osady te o interwale czasowym dolna kreda - oligocen (powstały w ciągu około 5 mln lat) i miąższości około 500m osadzały się w podłużnych basenach morskich w obrębie geosynkliny karpackiej.
Na obszarze powiatu krośnieńskiego występują wszystkie główne jednostki tektoniczne tej części Karpat. Wyróżniono tutaj 5 takich jednostek , a w ich obrębie szereg elementów tektonicznych drugiego rzędu - fałdów lub dużych łusek (skib). Idąc od południa ku północy są to:
płaszczowina magurska,
fałdy dukielskie,
płaszczowina śląska,
płaszczowina podśląska,
region skibowy (płaszczowina skolska).
W związku z budową geologiczną na szczególne podkreślenie zasługuje występowanie na omawianym obszarze złóż ropy naftowej i gazu ziemnego a także licznych źródeł wód mineralnych o różnych właściwościach leczniczych. Ropa naftowa i gaz występują w warstwach wieku kredowego i paleogeńskiego. Roponośnością odznaczają się piaskowce ciężkowickie a także istebniańskie (czarnorzeckie), piaskowce kredy dolnej i częściowo piaskowce krośnieńskie. Złoża ropy i gazu związane z antyklinami, których przeguby w sprzyjających warunkach tektonicznych stanowią dogodną pułapkę dla ruchliwych węglowców.
Klimat
Urozmaicona rzeźba terenu powoduje zróżnicowanie klimatyczne z zachowaniem cech klimatu górskiego. Powyższe obszary znajdują się na terenie transformacji mas powietrza o różnych właściwościach fizycznych, z których największe znaczenie mają masy powietrza polarno - morskiego i polarno - kontynentalnego. Obszary pogórzy karpackich leżą w piętrze klimatu umiarkowanie ciepłego, nieco chłodniejszymi obszarami są obniżenia i kotliny śródgórskie.
Szczególne cechy pogody w Karpatach pozwalają na wskazanie najkorzystniejszych sezonów w ciągu roku z punktu widzenia rekreacji i turystyki. Bioklimat Beskidu Niskiego i częściowo przylegających do niego pogórzy wyróżnia się bodźcowym oddziaływaniem na ustrój człowieka. Niższe partie pogórzy, doliny, obniżenia charakteryzuje specyficzny termiczno - wilgotnościowy zespół czynników bioklimatycznych niekorzystnie wpływających na organizm człowieka. Dlatego tereny będące w ich zasięgu należy wykorzystywać dla rekreacji krótkopobytowej. Wypoczynek długopobytowy i lecznictwo klimatyczne należy lokalizować na wysokości 200 - 500 m. nad dnem obniżeń.
Odpady
Ilość wytworzonych odpadów komunalnych zależna jest od standardu życia ludności, rodzaju zabudowy w gminie, obiektów użyteczności publicznej, handlu oraz drobnego przemysłu. Dla określenia dokładnej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych konieczne jest wykonanie badań szacunkowych.
Biorąc pod uwagę źródła powstawania odpadów komunalnych, komunalnych grupie odpadów traktowanej jako odpady komunalne należy wyodrębnić:
odpady pochodzące z gospodarstw domowych,
odpady pochodzące z obiektów użyteczności publicznej,
odpady podobne do komunalnych.
Odpady komunalne wytworzone w gminie podlegają w całości unieszkodliwieniu przez składowanie na składowiskach odpadów komunalnych. Zbiórka odpadów komunalnych mieście jest prowadzona komunalnych sposób tradycyjny. Selektywna zbiórka odpadów z podziałem na papier i szkło prowadzona jest tylko w rejonach dużego nasilenia skupisk ludzkich.
Najprostszym sposobem na składowanie surowców wtórnych jest korzystanie ze specjalnych pojemników: biały - do szkła (nie rozkłada się, ale bez problemu można je przetopić w hutach szkła i ponownie wykorzystać), niebieski - na papier (celuloza z makulatury może z powodzeniem zastąpić czystą celulozę uzyskiwaną ze ścinanych drzew), a czerwony na plastik (nie rozkłada się, ale może być bardzo niebezpieczny - gdy na wysypisku wybuchnie pożar, znajdujące się w plastiku związki chemiczne mogą zatruć środowisko). Metal to głównie aluminium i stal z puszek po napojach. Aluminium nie rozkłada się, ale łatwo je przerobić i ponownie wykorzystać.
Hałas
Do wielu uciążliwości w środowisku, w którym żyje człowiek, zaliczyć należy hałas. Postępująca urbanizacja i rozwój komunikacji kołowej z każdym dniem zwiększają uciążliwości stałego narastania hałasu w mieście, wpływając szkodliwie na stan psychiczny i zdrowie człowieka.
Wpływ hałasu na organizm człowieka jest często bagatelizowany, ponieważ skutki jego oddziaływania nie są dostrzegalne natychmiast. Powszechność występowania hałasu i wibracji powoduje wiele negatywnych skutków, zarówno społeczno-zdrowotnych dla jakości życia i zdrowia człowieka, jak i pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego oraz ujemne skutki gospodarcze.
Rozwojowi cywilizacji towarzyszy powstawanie nowych źródeł hałasu. Obecnie można go podzielić na:
drogowy,
lotniczy,
lotniczy,
przemysłowy.
Coraz większe obszary miejskie są narażone na uciążliwości powodowane hałasem drogowym.
Jednocześnie obserwuje się tendencję zahamowania wzrostu poziomów dźwięków w centrum miasta. Niepokojący jest również fakt, iż coraz bardziej skraca się czas „ciszy nocnej”.
Zanieczyszczenie powietrza
Zanieczyszczenie powietrza należy do najbardziej niebezpiecznych zagrożeń środowiska. Ilość zanieczyszczeń mogących występować w powietrzu jest niezmiernie duża, a ich szkodliwość zależy od wielu czynników:
właściwości chemiczno-toksycznych,
stanu skupienia,
stopnia dyspersji,
stężenia w powietrzu.
Tak więc stan powietrza to jeden z podstawowych czynników, decydujących o jakości środowiska, a tym samym w znacznym stopniu oddziaływujących na poziom życia.
W ochronie powietrza występują dwa podstawowe problemy:
zanieczyszczenie powietrza substancjami pyłowymi i gazowymi w wyniku spalania paliw,
stosowanie przestarzałych technologii przemysłowych.
Największa emisja zanieczyszczeń powietrza to tzw. Niska emisja występująca szczególnie intensywnie w okresach grzewczych. W niektórych przypadkach w czasie zimy emisja niektórych substancji jest aż pięciokrotnie większa niż w okresach letnich.
Ważnym problemem jest również emisja związana z ruchem samochodowym. Która bezpośrednio oddziałuje na ludzi - uczestników ruchu, jak i mieszkańców sąsiadujących z terenami infrastruktury drogowej.
Szkodliwe działanie transportu nie tylko ma wpływ na stan zanieczyszczeń powietrza, ale również na zanieczyszczenie gleb, wody oraz zmiany klimatu związane z efektem cieplarnianym.
Wśród czynników mających wpływ na poprawę środowiska można wymienić obniżenie dopuszczalnej emisji, tworzenie zwartych pasowych zadrzewień zatrzymujących i pochłaniających zanieczyszczenia, budowę dróg obwodowych.
Zanieczyszczenie gleb
Do zanieczyszczenia gleb i gruntów mogą doprowadzić substancje chemiczne i radioaktywne oraz mikroorganizmy występujące w glebach w ilościach przekraczających ich normalną zawartość, niezbędną do zapewnienia obiegu materii i energii w ekosystemach. Pochodzą one m.in. ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych, gazów wydechowych silników spalinowych oraz substancji stosowanych w rolnictwie.
Zanieczyszczenia mogą zmieniać właściwości fizyczne, chemiczne i mikrobiologiczne gleby, obniżając jej urodzajność, a więc powodują zmniejszenie plonów i obniżenie ich jakości, zakłócają przebieg wegetacji roślin, niszczą walory ekologiczne i estetyczne szaty roślinnej, a także mogą powodować korozję fundamentów budynków i konstrukcji inżynierskich, np. rurociągów. Uszkodzenia mechaniczne, nadmierne nawożenie oraz zanieczyszczenie gleby pogarszają stan jej warstwy powierzchniowej (poziom akumulacyjny, próchniczy), w której gromadzą się związki mineralne i organiczne mające znaczenie dla żyzności gleby oraz większość zanieczyszczeń.
Zanieczyszczenie wody
Obszar powiatu krośnieńskiego jest pocięty gęstą siecią potoków stałych i okresowych należących do dorzecza Wisłoki i dorzecza Wisłoka.
Zasoby wód powierzchniowych są znaczne, większość rzek i potoków w górnych biegach tworzy malownicze przełomy, niewielkie wodospady, zakola. Największą rzeką powiatu jest Wisłok. Górne biegi rzek mają I klasę czystości wód. W biegu środkowym i dalszym czystość wód osiąga II a następnie III klasę. Dla celów retencyjnych, komunalnych i rekreacyjnych w zalewni rzeki Wisłok powstało jezioro zaporowe „Besko” o pojemności 16 mln m³, powierzchnia zbiornika 1,3 km², wysokość zapory 38 m. Omawiany obszar obfituje w wody mineralne. Występują tu także wody termalne. Najbardziej rozpowszechnionymi są wody chlorkowo - sodowe zawierające inne pierwiastki jak np. jod, brom, arsen. Licznie występują źródła wód solankowych (jodkowych, jodobromowych, magnezowych), szczawiany, a także wody siarczkowe i fluorowe.
Zanieczyszczenia fizyczne wody są to substancje stałe, pochodzenia organicznego lub nieorganicznego, nierozpuszczalne w wodzie, które występują w postaci zawiesin o zróżnicowanej wielkości cząstek lub w postaci znacznie większych elementów pływających czy porywanych przez wody płynące. W wodach powierzchniowych są nimi przeważnie cząstki obumarłych zwierząt lub roślin, a także składniki ścieków lub odpady. W wodach podziemnych są to najczęściej cząstki iłów, glin lub wtrąceń tlenków żelaza.
Zanieczyszczenia chemiczne wody, to rozpuszczone w wodzie substancje pogarszające jej jakość lub niebezpieczne dla środowiska. Substancjami niewpływającymi szkodliwie na zdrowie człowieka przy przeciętnie występujących stężeniach są związki żelaza i manganu oraz wapnia i magnezu. Podstawowe zagrożenie dla zdrowia człowieka stanowią metale ciężkie, cyjanki, substancje powierzchniowo czynne, pestycydy i inne związki występujące w stężeniach większych niż dopuszczalne. Skład wód podziemnych w odróżnieniu od wód powierzchniowych nie ulega znacznym zmianom. Spotyka się w nich dwutlenek węgla, który reagując z węglanami żelaza i wapnia powoduje ich rozpuszczanie. Poza tym w wodach tych występują siarczany, chlorki, azotyny, azotany, sole amonowe, sole potasowe, fosforany, krzemionka, a czasem siarkowodór.
Ochrona przyrody
Istnieje wiele różnych form ochrony przyrody. Jednymi z ważniejszych są parki narodowe, parki krajobrazowe, pomniki i rezerwaty przyrody.
Odrębność przyrodnicza, bogactwo żywej przyrody, walory krajobrazowe oraz zachowany w dużym stopniu naturalny charakter zasobów środowiska naturalnego, spowodowały, iż obecnie region ten należy do wyjątkowych w skali kraju, pod względem wielkości powierzchni objętej przepisami o ochronie przyrody. Walory przyrodnicze powiatu krośnieńskiego sprawiły, że znaczna część jego obszaru została objęta prawną ochroną przyrody w formie: 1 parku narodowego, 7 rezerwatów przyrody, 2 parków krajobrazowych, 2 obszarów chronionego krajobrazu, 41 pomników przyrody oraz 1 stanowiska dokumentacyjnego (zgrupowanie jaskiń w Węglówce).
Ścisłą ochroną objęto tereny o unikatowych cechach geologicznych, bogate w rzadkie, unikatowe okazy flory i fauny, tworząc:
1. Rezerwaty przyrody:
„Modrzyna”,
„Prządki”,
„Cisy”,
„Rezerwat Tysiąclecia”,
„Igiełki” w Mszanie,
"Przełom Jasiołki",
„Wadernik”.
2. Parki Krajobrazowe:
Jaśliski,
Czarnorzecko-Strzyżowski
3. Pomniki przyrody:
„Skałki” w Woli Komborskiej,
„Miłorząb japoński” i „Źródło Bełkotka” w Iwoniczu Zdroju,
„Dąb szypułkowy” w Krościenku Wyżnym,
wiąz górski „Beskidnik” w Iwli,
dąb „Poganin” w Węgłówce
„Prządki” w Czarnorzekach.
Edukacja ekologiczna
Ostatnimi laty dużą uwagę zwraca się na edukację ekologiczną, w szczególności wśród dzieci i młodzieży. Przejawia się to m.in. w organizowaniu i koordynowaniu obchodów „Dni Ziemi” i akcji „Sprzątanie świata”.
Akcja „Sprzątanie świata”, polegająca na zorganizowanym zbieraniu odpadów z wyznaczonych miejsc w mieście, zapoznaje uczestników z problematyką segregacji odpadów oraz z atrakcyjnymi terenami przyrodniczymi w mieście gdyż dzieci często w celu sprzątania są odwożone autokarami. Dla sprawnego przeprowadzenia akcji „miasto” organizuje wywóz zebranych śmieci na wysypiska.
Takie działania mają na celu zainspirować dzieci do szerszego zainteresowania się problematyką ochrony środowiska w mieście, jak również wypracować nawyki w ramach ochrony środowiska oraz zapewnienia czystości i porządku w mieście.
Zieleń miejska
Tereny zielone pełnią ważną rolę w kształtowaniu środowiska przyrodniczego. Zieleń, jako nieodzowny element architektoniczno-ekologiczny naszego bezpośredniego otoczenia przyczyniający się do poprawy niesprzyjających warunków mikroklimatycznych aglomeracji miejskiej, nadaje indywidualny charakter osiedlom i całemu miastu. Prowadzona na terenach miasta polityka ochrony środowiska zmierza do zachowania i utrzymania nawet niewielkich skrawków roślinności o cechach naturalnych i półnaturalnych.
Do dwóch podstawowych rodzajów zieleni miejskiej można zaliczyć:
zieleń miejską przydrożną - należy do niej zaliczyć zadrzewienia przy istniejących szlakach komunikacyjnych (drzewa, krzewy, żywopłoty, trawniki), które są istotnym składnikiem krajobrazu miejskiego, a jednocześnie pełnią one ważną funkcję ochronną (przed hałasem, pyłami, gazami),
zieleń miejską urządzoną - należy do niej zaliczyć wszelkie obszary roślinne na terenach osiedli i bokowisk, wszelkiego rodzaju parki miejskie pełniące w mieście rolę nie tylko poprawiającą stan środowiska, ale również rolę rekreacyjną i estetyczną.
Bibliografia
"KROSNO studia z dziejów miasta i regionu", tom I pod redakcja Józefa Garbacika, Kraków 1972 r.
„Ziemia krośnieńska”, wydawnictwo autystyczno - graficzne , RSW „Prasa” Kraków 1964
10