PRAWO ŻYWNOŚCIOWE - zespół norm (aktów) prawnych ustalających zasady wytwarzania i obrotu surowcami, żywnością oraz przedmotami użytku, wchodzącymi w kontakt z nimi w zakresie niezbędnym do ochrony i zaspokojenia oczekiwań konsumenta:. zespół postanowień prawnych, które regulują:produkcję przetwórstwo;przechowywanie;transport;sprzedaż żywności i pasz;Nie obejmują gospodarstw domowych!!!;Nie obejmują zasad i sposobu żywienia np. w żłobkach, stłówki szkolne, szpitale (to są inne wymagania i rządzą się innymi prawami); Obejmują gospodarstwa agrotechniczne. Cel:stworzenie podstaw formalnych dla dostarczenia żywności pełnowartościowej pod względem odżywczym i bezpiecznej dla zdrowia (czyli szeroko pojęta ochrona konsumenta). Prawo żywnościowe koncentruje się na:Ochronie zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów;Zagwarantowaniu prawa konsumenta do informacji i przestrzegania zasady uczciwości transakcji;Likwidacji barier w handlu żywnością;Spełnieniu wymogów konsumenta, co do jakości wyrobów poprzez:zapewnienie poziomu minimum i wdrożenie regulacji prawnych sprzyjających działaniem projakościowym.
Akty prawne RP: Powszechnie obowiązujące:Wiążą wszystkich; zarówno podmioty państwa jak również obywateli i wszystkie podmioty znajdujące się pod jurysdykcję RP oraz podmioty prawne; Wewnętrzne obowiązujące (miejscowe):Przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Akty prawa powszechnie obowiązującego: KONSTYTUCJA - ustawa zasadnicza, ma najwyższą moc prawną w RP, inne akty prawne muszą być z nią niesprzeczne.;USTAWA - akt normatywny ustanawiający normy:a)generalne - kierowane do pewnej klasy adresatów, wyróżnionych ze wzgl na ich wspólną cechę;b)abstrakcyjne - ustanawiające pewne wzorce zachowań.Ustawy wchodzą w życie z dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej.RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE: Usytuowane są poniżej Konstytucji, z którą powinny być zgodne, mają moc prawną ustawy, warunkiem transformacji umowy międzynarodowej do krajowego porządku prawnego jest opublikowanie w „Dzienniku Ustaw RP
ROZPORZĄDZENIE:Akt normatywny ściśle związany z ustawą, akt wykonawczy do wcześniej opublikowanej ustawy.;Wydawane przez organy wskazane w konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia (zwanego delegacją urzędową) zawartego w ustawie. Upoważnienie określa organ właściwy do wydania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu prawnego.;Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest opublikowanie w „Dzienniku Ustaw RP”
Prawo do wydawania Rozporządzeń mają:prezydent RP;Rada Ministrów;Prezes Rady Ministrów;Ministrowie kierujący działami administracji rządowej;Przewodniczący komitetów powołanych w skład Rady Ministrów;Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.Akty prawa wewnętrznie obowiązującego:Akty wewnętrzne wydawane tylko na podstawie ustawy, nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli i osób prawnych. Podlegają kontroli, co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. Są to: Zarządzenia ( Rada Ministrów, Sejm, Senat);Uchwały (Prezes Rady Ministrów, Prezydent RP, Przewodniczący komitetów powołanych w skład Rady Ministrów)
Źródła prawa w UE: pierwotne:traktaty założycielskie (Paryski i Rzymski- rzymskie były 2);traktaty o przystąpieniu nowych państw członkowskich ( zbliżenie aktów ustawowych, administracyjnych i innych państw UE. Wtórne:akty prawne;umowy międzynarodowe zawierane z państwami trzecimi (układy stowarzyszeniowe) i z organizacjami międzynarodowymi. Akty prawne UE: ROZPORZĄDZENIE - jest podstawowym źródłem ustawodawstwa UE. Mają ogólne zastosowanie, obowiązują w całości we wszystkich krajach członkowskich od daty, w której weszły w życie. Jest stosowane bezpośrednio co oznacza że wywiera ono skutek w kraju członkowskim bez potrzeby jego transformacji. Nakłada obowiązki i nadaje prawa obywatelom państw członkowskich UE. Mają moc ustawy. WIĄŻĄCY Rozporządzenia stanowią narzędzia legislacyjne o charakterze ogólnym, mające na celu ujednolicenie przepisów. Państwa członkowskie są bezpośrednio związane prawem wspólnotowym i powinny się do niego dostosować przy jednoczesnym dostosowania się do prawa krajowego.
DYREKTYWA - jest najczęściej stosowaną formą prawodawstwa żywnościowego. Rozróżnia się Dyrektywę Rady i Dyrektywy Komisji. Są adresowane do krajów członkowskich i są dla nich wiążące w zakresie celów, jakie mają być osiągnięte. Są one przede wszystkim stosowane w celu harmonizacji prawa państw członkowskich. Obowiązują w każdym kraju członkowskim, do którego sa adresowane lecz wybór sposobów i metod osiągania celów w nich zawartych pozostawiony jest do decyzji ich samych. Dyrektywy nie uzyskują mocy prawnej aż do momentu, w którym zostaną wprowadzone do prawa w danym kraju członkowskim. Dyrektywa podaje termin, do kiedy powinna być zrealizowana. WIĄŻĄCY Cele: zapewnienie niezbędnej jednolitości prawa wspólnotowego przy uwzględnieniu różnorodności krajów. Celem dyrektyw nie jest ujednolicenie prawa, które zapewniają rozporządzenie, ale jego zharmonizowanie. DECYZJE - rzadziej niż dyrektywy. Jest obowiązująca dla podmiotów, do których została skierowana, może to być np. kraj członkowski lub podmiot indywidualny. Decyzja w przeciwieństwie do dyrektywy wiąże adresata w całości i nie daje swobody w sposobie jej realizacji. Zawiera nakaz lub zakaz określonego zachowania, ale musi mieć podstawę prawną i uzasadnione wydania. WIĄŻĄCY
ZALECENIA I OPINIE - mają charakter niewiążący i wydawane są najczęściej przez komisję, ale może wydawać je również Parlament Europejski wspólnie z Radą oraz sama Rada. Różnica między zaleceniem a opinią jest niewielka przy czym zalecenie z reguły wskazuje pożądane kierunki postępowania i ma charakter bardziej kategoryczny niż opinia, która z reguły zawiera opinie, poglądy lub sugerują podjęcie określonych zadań. NIEWIĄŻĄCE
W 3 punktach ZASADY CHARAKTERYZUJĄCE PRAWO WSPÓLNOTY:Autonomiczność - oznacza niezależność porządku prawnego wspólnot zarówno od prawa wewnętrznego państw członkowskich, jak i w stosunku do prawa międzynarodowego.NADRZĘDNOŚĆ- Skutkiem pryzmatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym państw członkowskich jest nadrzędność prawa wspólnotowego nad przepisami wewnętrznymi krajów członkowskich stojących w sprzeczności z prawem wspólnotowym.BEZPOŚREDNIOŚĆ- Bezpośrednie obowiązywanie prawa wspólnotowego oznacza, że jego postanowienia mają pełną moc jednolitą we wszystkich państwach członkowskich, począwszy od momentu wejścia w życie przez cały okres ważności i stanowią źródło praw i obowiązków dla wszystkich, których dotyczą, bez względu na to,czy chodzi o państwo członkowskie, czy o poszczególne osoby.
ZASADA WZAJEMNOŚCI- polega na respektowaniu ustaleń wewnętrznych innych krajów członkowskich, np. odnośnie wytwarzania, składowania, pakowania i przygotowania żywności do spożycia i zapewnieniu swobodnego obrotu takimi produktami na terytorium całej WEZASADA PROPORCJONALNOŚCI- zakłada, iż działanie żadnego z krajów UE nie wykracza poza to, co jest konieczne. Działania powinny być proporcjonalne do wyznaczonych zadań.Okresy prawodawstwa Wspólnoty Europejskiej dotyczące żywności:Harmonizacja wertykalna (pionowa) - lata 60-te i 70-te. Dyrektywy pionowe dotyczą poszczególnych środków spożywczych np. owoce, miód, kakao i produkty czekoladowe, oleje, tłuszcze jadalne, warzywa)Harmonizacja horyzontalna (pozioma) - od roku 1985 dotyczą wszystkich środków spożywczych. W tym roku nastąpiła zmiana prawa, by zaczęło być bardziej uniwersalne prawo;.Zielona księga;Biała księga. Akty prawne poziome: Etykietowanie żywności;Urzędowa kontrola artykułów żywnościowych;Higiena artykułów żywnościowych;Dodatki do żywności;Mrożone artykuły żywnościowe;Materiały i przedmioty mające kontakt z żywnością;Artykuły żywnościowe o szczególnym zastosowaniu w żywieniu; Skażenia promieniotwórcze;Żywność dla niemowląt i małych dzieci
ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY nr 178/2002 Z dn. 28.01.2002r. określające ogólne zasady i wymaganie w zakresie prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz wprowadzającego procedury postępowania w dziedzinie bezpieczeństwa żywności.USTAWA z dnia 25.08.2006 O BEZPIECZEŃSTWIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA (Dz. U. z 2006 r. nr 171, poz. 1225.Dz. U. z 2010 r. nr 21, poz. 105)-Podstawowy akt prawny żywności w Polsce. Polskie prawo żywnościowe
Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia - główny akt prawny dotyczący żywności w Polsce.
Określa:Wymagania w zakresie jakości zdrowotnej:Żywności;Substancji pomagających w przetwarzaniu;Dozwolonych substancji dodatkowych;Innych składników żywności.Warunki produkcji i obrotu oraz wymagania dotyczące:Właściwej jakości zdrowotnej; Przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji i obrotu artykułami;Materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.Zasady przeprowadzenia urzędowej kontroli żywności
Bezpieczeństwo żywności Ogół warunków, które muszą być spełniane, dotyczących w szczeólności:Stosowanych substancji dodatkowych i aromatów;Poziomów subst zanieczyszczających;Pozostałości pestycydów;warunków napromieniowania żywności;Cech organoleptycznych, I działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapch produkcji lub obrotu żywnością w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka.
System bezpieczeństwa żywoności Standard bezpieczeństwa żywności jest standardem minimum dla każdego produktu żywnościowego umieszczanego na rynku.
ZAGROŻENIE wg rozporządzenia 178/2002:Czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny zawarty w żywności lub w paszy, bądź stan, w jaim znajduje się żywność lub pasza mogący spowodować szkodliwe skutki dla zdrowia.
RYZYKO wg rozporządzenia 178/2002: Niebezpieczeństwo zaistnienia negatywnych skutków dla zdrowia oraz dotkliwość takich skutków) w następstwie zagrożenia.
Polska Norma PN:jest normą krajową;może być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej; stosowanie jest dobrowolne, jednak z pewnymi wyjątkami:Ochrona Zdrowia, życia, mienia;Bezpieczeństwa pracy i użytkowania;Wyrobów zamawianych przez organy państwowe.;stosowanie PN jest obowiązkowe jeżeli normy te zostały powołane w ustawach.Typy norm: Terminologiczne - (znaczeniowe) - ustalają pojęcia, słownictwo, oznaczenia literowe, symbole, klasyfikacje; Czynnościowe - (metodyczne) - dotyczą sposobów wykonywania czynności; Przedmiotowe - (jakościowe) - precyzują wymagania jakościowe dla danego produktu lub grupy produktów. PCA - Polskie Centrum Akredytacji: krajowa jednostka akredytująca;jest państwową osobą prawną;nadzór nad PCA sprawuje minister właściwy ds. gospodarki;zakres działania: akredytowanie jednostek certyfikujących, laboratoriów; sprawowanie nadzoru nad jednostkami akredytowanymi i laboratoriami akredytowanymi w zakresie przestrzegania przez nie warunków akredytacji;prowadzenie wykazu jednostek, którym udzielono akredytacji;organizowanie szkoleń i prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie systemu akredytacji.
Informacje obowiązkowe na etykiecie: nazwa produktu: wykaz składników;data określająca trwałość;dane identyfikujące: producenta środka spożywczego i miejsca pochodzenia produktu;zawartość netto (liczba sztuk);warunki przechowywania;oznaczenie partii produkcyjnej;klasa jakości handlowej
RASFF - Rapid Alert System for Foods and Feeds. Podstawą prawną jest Dyrektywa Rady 92/59/EEC dotycząca ogólnego bezpieczeństwa produktu. System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia zwierząt Cel RASFF - ochrona konsumenta przed niebezpieczeństwem lub potencjalnym niebezpieczeństwem wynikającym ze spożycia produktów żywnościowych przez szybką wymianę informacji pomiędzy państwami członkowskimi. Postępowanie organów urzędowej kontroli żywności i innych pomiotów realizujących zadania z zakresu bezpieczeństwa żywności, dotyczące powiadamiania organów administracji rządowej oraz Komisji Europejskiej i Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności o bezpośrednim lub pośrednim niebezpieczeństwie grożącym życiu lub zdrowiu ludzi ze strony żywności lub środków żywienia zwierząt.
Główne funkcje EFSA (Europejski Urząd ds. bezpieczeństwa żywności): wydawanie na życzenie Komisji, krajów członkowskich i Parlamentu niezależnych opinii naukowych;doradztwo w zakresie wsparcia technicznego polityki i rozwiązań prawnych dotyczących bezpieczeństwa żywności i żywienia, zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz roślin;zbieranie i analiza danych dotyczących żywienia i diety, ekspozycji ryzyka i monitorowania bezpieczeństwa żywności w UE;rozpatrywanie nowych zagrożeń;zarządzanie operacyjne systemem wczesnego ostrzegania dotyczącym żywności i pasz;informowanie opinii publicznej w sposób jasny i komunikatywny o sprawach wynikających z realizacji mandatu EFSA. Urzędowa Kontrola Żywności - kontrola zgodności środków spożywczych, substancji pomagających w przetwarzaniu, dozwolonych substancji wzbogacających i substancji dodatkowych i innych składników żywności przeznaczonych do produkcji żywności oraz do kontaktu z żywnością z obowiązującymi wymaganiami w zakresie:warunków zdrowotnych żywności i żywienia;w tym znakowania żywności oraz warunków sanitarno - higienicznych produkcji i obrotu żywnością. Przeprowadzana przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej oraz inne uprawnione organy w ramach ich kompetencji w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności.