„Koncepcja ogólnokształcącej społecznej szkoły pracy twórczej Władysława Spasowskiego”
Władysław Spasowski urodził się w 1877 lub 1878 roku ( różne źródła różnie podają). Był pedagogiem o poglądach marksistowskich, można by rzec komunistycznych. Dialektyczny materializm monizm filozoficzny, filozofia społeczna K. Marksa to główne nurty kształtujące światopogląd i pracę twórczą Spasowskiego.
Biografia Spasowskiego:
urodzony na Jakubowszczyźnie w powiecie lepelskim guberni witebskiej
gimnazjum w Witebsku
Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego 1896 r.
(w tym czasie słuchacz tajnych wykładów filozoficznych Adama Mahrburga)
Ucieczka przed aresztowaniem do Lwowa 1900 r. Potem do Krakowa i Genewy
2 lata studiów zagranicznych
Pracował jako prywatny nauczyciel w Wilnie i na Podolu
Ponowne studia w Genewie i Berlinie 1906 r.
Tamże w 1908 doktorat z filozofii moralnej de Guyau
Po powrocie posada nauczyciela w gimnazjum Wojciecha Górskego i gimnazjum żeńskim Kurmanowej w Warszawie
Kierownik Wzorowej Szkoły w Wożuczynie 1912 r.
1916- 1918 r. Nauczyciel w Szkole Rzemiślniczej i Seminarium Nauczycielskim w Warszawie
Organizator Instytutu Nauczycielskiego w Warszawie w tym czasie
1918 r. Dyrektor Państwowych Kursów Nauczycielskich
1930 r. Wyjazd do Paryża i oddał się pracy naukowej (zainteresowanie Leninem i marksizmem)
Dorobek piśmienniczy:
1908 r -„Les bases du systeme de la philosophie morale de Guyau„(rozprawa doktorska)
1917 r - „Wykład pedagogiki w seminariach nauczycielskich“
1920 r - „Wzorowe seminaria nauczycielskie“
1923 r - „Zasady samokształcenia”
1933 r - „Wyzwolenie człowieka w świetle filozofii, socjologii pracy i wychowania ludzkości”
1936 r - „ZSRR, rozbudowa nowego ustroju”
Społeczna szkoła pracy twórczej oparta na zasadzie wszechstronnego rozwoju jednostki ludzkiej miała przygotowywać do przyszłej pracy produkcyjnej młodzieży na budowniczych nowego społeczeństwa- zwolennikiem takiej roli szkoły był Spasowski.
Materializm historyczny zakładał, że praca jest podstawą kultury i duchowości narodu i ona jedynie może zintegrować społeczeństwo do struktury socjalistycznego państwa przyszłości. Chciał Spasowski wykorzystać naturalną potrzebę dziecka do poznawania, uczenia się i odkrywania do wpajania mu ideałów ruchu, pracy i zainteresowania światem pracy. Szkoła więc powinna pokazywać realny świat z jakim uczniowie zetkną się po opuszczeniu jej murów, wyniki winna osiągać poprzez wspólną pracę wszystkich jej członków (uczniów), każdy powinien czuć się niezastąpiony. Wszystkie zadania powinny byś społeczne i uczyć społecznie zorganizowanej metody pracy. Praca przenika wszystkie elementy życia uczniów, od nauczania po wychowanie.
Minimalna uwaga została poświęcona naukom humanistycznym. Pewnych elementów humanistycznych doszukać się można we wszelkiego rodzaju socjologiach znajdujących się w programie nauczania. Nauczanie religijne paczy swym dogmatyzmem umysł dziecka więc brak go w poniższym schemacie .
Ogólny schemat edukacji wg Spasowskiego:
1 - 8 lat: wychowanie zbiorowe w żłobkach, domach dziecięcych i przedszkolach
wychowanie domowe naraża dziecko na kaprysy, poniżenie i przemoc starszych
8 - 16 lat: szkoła ogólnokształcąca: kultura fizyczna, kultura językowa i matematyczna, twórczość w zakresie świata przyrody, i kultury społecznej, materialnej i duchowej
1 stopień 4 lata-
2 stopień 5 lat-
17 -19 lat studium dwuletnie: wstęp do studiów uniwersyteckich lub wyższej szkoły zawodowej
lub
17 i więcej: szkoła specjalna niższa
21 - więcej studia wyższe lub wyższa szkoła zawodowa
Nigdzie nie ma mowy o czasie wolnym i zabawie, te dwa jakże ważne elementy zostały zastąpione pracą i inną działalnością na rzecz społeczeństwa.
Głównymi elementami edukacji w szkole Spasowskiego była wszelkiego rodzaju nauka o produkcji, technologiach, technikach sposobach czy formach pracy przemysłowej, materiałach, rodzajach ich pozyskiwania, procesach wytwórczych itd. Twierdził on że fundamentalnym sposobem kształcenia jednostek na społecznie przydatne była praca fizyczna. Przy zmianie zajęć i pracowni, powinna ona być przesycona pierwiastkami umysłowymi i używana jako narzędzie kształtowania duchowego ucznia- w czym zbliżał się do stanowiska Roberta Siedla. Praca fizyczna jako przemijająca faza rozwoju człowieka do pracy umysłowej, pracy ducha. Dziecko powinno wiedzieć że praca przynosi korzyści aby nie było potrzeby wprowadzenia przymusu do szkoły i do procesu nauczania.
„Dotychczasowe wykształcenie średnie , własność szczupłego grona ludzi uprzywilejowanych było nacechowane przede wszystkim ślepym kultem dla przeszłości, przesłaniającym wstydliwie istotę życia współczesnego i chętnie odwracającym wzrok od przyszłości, było kulturą głównie literacką, nie uwzględniającą dostatecznie ani pierwiastków naukowo- przyrodniczych, ani wreszcie zasad ekonomiczno- społecznych”. „Zdaniem Spencera, Tołstoja Le Bona, co najmniej ¾ należałoby z programów wykreślić (mowa o wiadomościach przekazywanych w toku zajęć lekcyjnych), a o których Lenin słusznie powiedział, że w 9/10 są zupełnie zbyteczne, 1/10 zaś zniekształcone do niepoznania i zepsute ( jasne bo łatwiej rządzić bezrozumną tłuszczą niż ludź mi którzy na historii czy innych lekcjach nauczyli się choć trochę i mają mgliste pojęcie o prawach i schematach rządzenia na przestrzeni dziejów... W Polsce też szlachta nie chciała szkolić chłopów bo z niepiśmiennymi i bez edukacji łatwiej sobie poradzić...).
Języki obce
Przykładem Spasowskiego o zabójczości kapitalistycznej metody edukacji jest nauka języków (nie skomentuję...). Młodzież nie czuje głody nauki języków więc nie można tego od niej wymagać, języki tylko tworzą mętlik w głowie i niczemu w tak młodym wieku nie służą... Kolejna teoria to: jeśli zaczniemy uczyć dziecko języka obcego przed 11- 12 rokiem życia to będzie się ono musiało douczać języka ojczystego...
Bo przecież Einstein też nie znał języków obcych i był wielkim naukowcem i Anglicy, którzy nie znają wcale języków obcych- czyli nie są one niezbędne, a jedynie czasem mogą się przydać, mogą pomóc... (szukanie potwierdzenia na siłę). Szczególnie negatywne podejście do języków klasycznych (łacina) którą określa mianem języka międzynarodówki katolickiej i boi się przejęcia przez nią władzy nad młodzieżą (wsteczna klerykalna propaganda). Jako niepotrzebnych i „zaśmiecających” umysły młodych ludzi. Zakłada on obowiązkową naukę 1 języka nowożytnego w 2 stopniu szkoły ogólnokształcącej (zapobiega zaściankowości i ułatwia komunikację na arenie międzynarodowej) niemieckiego, angielskiego (którego pisownię nazywa barbarzyńską), rosyjskiego lub francuskiego. Jedynie wyjątkowe predyspozycje lingwistyczne powinny skłonić do wyboru więcej niż jednego języka obcego na poziomie ogólnokształcącym, ale dopiero po opanowaniu pierwszego.
W studium powinien być wprowadzony drugi język obcy jednak nie na poziomie obowiązkowym.
Podkreśla on i cały czas zwraca uwagę na naukę języka ojczystego (brak jego znajomości wytyka elitom) i matematyki ( logiczne myślenie, ćwiczenia logiczne).
Dobór programu
Wspominałam już o elastyczności programu kształcenia. Zmysł psychologiczny i znajomość indywidualnych właściwości ucznia powinny pomóc nauczycielowi w doborze programu kształcenia. Musi być on jednolity i pozbawiony sprzeczności ideologicznych. Psychologia rozwojowa również pomaga ów program określić.
Kolejność przyswajania wiedzy wg Spasowskiego:
Nauka czytania i pisania oparta na mowie, rysunku, liczeniu i mierzeniu,
Nauki przyrodnicze- rysunek, geografia i matematyka
Na geografii oprzeć historię, jej to pomagają języki obce a te prowadzą do studiów nad kulturą i jej rozwojem.
Należy stworzyć ”wychowawczą podstawę naukowości, rozbudzić zmysł prawdy, wykształcić trafność sądu, nauczyć metody poprawnego myślenia, przygotować grunt do każdej pracy w ogóle”.
Umiędzynarodowienie instytucji i życia ludzi w ogóle wymaga od szkoły nauczenia człowieka wyjścia po za środowisko lokalne naród, ale spojrzeć należy na ludzkość, bo socjologiczne podstawy bytu obowiązują wszystkich. Cel ogólny szkół ogólnokształcących: zgłębienie istoty, znaczenia i najlepszej organizacji pracy i różnorodnej twórczości ludzkiej. Program może i powinien ulegać zmianom regionalnym... Pierwszy stopień to świat dookoła, środowisko najbliższe, drugi natomiast to głębsze pojęcie o ludzkości, świecie innych ludziach. Do 16 lat szkoła powinna być jednolita dla wszystkich, dopiero potem można pójść w stronę indywidualizacji, jednak każdy musi pewne rzeczy poznać bo tego wymaga społeczeństwo od obywatela.
Program nauk powinien być poddawany rewizji i sprawdzaniu, czy jest wydolny, czy się nie zdezaktualizował, winien być giętki i elastyczny.
Zagadnienia do nauczania wymienione przez Spasowskiego jako najdonioślejsze: antropologia, socjologia, ekonomia polityczna, historia kultury, filozofia, religia, rozwój moralności, dzieje odkryć naukowych i wynalazków, techniki pracy umysłowej, istota i metody samokształcenia, dzieje światopoglądów, teoria ewolucji i postępu oraz psychologiczno- filozoficzna socjologia pracy (dwie ostatnie należy szczególnie uwydatnić).
Postuluje Spasowski o przekształcenie starych nawarstwień kolejno: szkoły biurokratycznej, koszarowej i klasztornej. Naleciałości te nie służą dziecku ani pod względem psychologicznym, rozwojowym ani też jeśli idzie o współczesną mu kulturę techniczną i uprzemysłowienie tak ważne w systemie który propagował tenże.
Wychowanie miało ukształtować jednostkę samodzielną, oryginalną i twórczą, gdyż tylko taka może z najmniejsza kontrolą zewnętrzną i z największym pożytkiem dla wszystkich zajmować stanowisko przy warsztacie pracy społecznej. Uczniowie powinni mieć wgląd i możliwości korekty planu zajęć by dopasować go do indywidualnych potrzeb i zainteresowań. Praca zbiorowa ma niebagatelny wpływ na młodych ludzi dlatego takowa powinna być jak najszerzej wykorzystywana ( patrz ustrój).
Spasowski kładł nacisk nie na przyswajanie sobie wiedzy w postaci mniej lub bardziej usystematyzowanych wycinków poszczególnych nauk czy elementów rzeczywistości, ale na ogólne zrozumienie zasad działania poszczególnych mechanizmów rządzących danymi dziedzinami. Wskazywał na zachowanie ciągu przyczynowo- skutkowego w nauczaniu.
Samowychowanie i samokształcenie powinno być wpajane uczniom przez nauczycieli tak aby nawet po zakończeniu edukacji każdy mógł sam dowolnie kształtować siebie i swoją osobowość pozbywając się w ten sposób heteronomii pedagogicznej.
Główne rysy społecznej szkoły pracy (zespolenie komunistycznej szkoły produkcyjnej z zasadami szkoły czynnej i twórczej):
zafiksowanie się na elemencie pracy i procesów pracy twórczej indywidualnej i społecznej, powielanym we wszystkich dziedzinach nauczania
metoda laboratoryjna (czyli sztuczne warunki pracy)
duch pracy społecznej (za Jean Marie de Guyau, Spasowski chce rozwijać dziecko we wszystkich możliwych kierunkach by stworzyć jednostkę wartościową, a rozwój i postęp czyni on prawem i zasadą pracy jednostkowej i społecznej.
Nauczyciel wg Spasowskiego: nieubłagany wróg wszelkiej rutyny i bierności, ciemnoty i krzywdy. Powinien on podjąć walkę o wyzwolenie człowieka.
1