5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

1

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

TEMAT:

PKB (DN) MIERNIKIEM

SPOŁECZNEJ WYDAJNOŚCI PRACY

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

2

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

CEL - ZAPOZNAĆ Z:



podstawowymi pojęciami
makroekonomicznymi;



PNB i DN;



produktem i DN jako miarą poziomu rozwoju
gospodarczego;



dylematy pomiary wydajności pracy;



czynniki wzrostu wydajności pracy.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

3

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

LITERATURA:

•

Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.:
Podstawy ekonomii. Praca zbiorowa pod red.
Milewskiego R.: Podstawy ekonomii. PWN:
Warszawa 2006.

•

Czarny B.: Wstęp do ekonomii. PWE: warszawa
2006.

•

Bremond J., Couel J., Salot M.: Kompedium
wiedzy
o ekonomii. PWN: Warszawa 2006.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

4

POJĘCIE I PROBLEMY MAKROEKONOMII



MAKROEKONOMIA – zajmuje się badaniem

sposobu funkcjonowania gospodarki jako całości.

Bada zjawiska i procesy zachodzące w skali

gospodarki.



Do makrowielkości gospodarczych zalicza się:

produkcję, zatrudnienie, bezrobocie, inwestycje,

popyt, konsumpcję, poziom cen, IM, EX itp.



Makroekonomia – zajmuje się próbą określenia

czynników decydujących o poziomach i zmianach

makrowielkości

oraz

wyjaśnić

mechanizmy

dotyczące wzajemnych powiązań między nimi.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

5

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

PKB jest miarą (wartością) wielkości
produkcji
i usług finalnych wytworzonych przez
czynniki produkcji wszystkich działów i
sektorów gospodarki w danym kraju,
wyrażoną w bieżących cenach, niezależnie
od tego, czy czynniki produkcji są własnością
rodzimego, czy zagranicznego kapitału.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

6

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Do podstawowych kategorii makroekonomicznych

należ PKB, będący syntetyczną miarą wartości

produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku.
Rozróżnia się trzy metody obliczania PKB:



sumując wartość produktów i usług wytworzonych

w kraju – metoda sumowania produktów;



sumując

dochody

powstające

przy

jego

wytwarzaniu

– metoda sumowania dochodów;



sumując

wydatki

ponoszone

na

zakup

wytworzonych produktów i usług – metoda

sumowania wydatków

.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

7

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Obliczanie PKB metodą sumowania produktów

– polega na sumowaniu wartości produkcji i usług

wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.
Sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych

elementów:



sumowanie wartości dóbr finalnych - dobra finalne

nabywane są przez ostatecznego użytkownika;



wartość dodaną – oblicza się przez odjęcie od wartości

dóbr wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy

kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy

wytwarzaniu tych dóbr.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

8

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO



Obliczanie PKB metodą sumowania dochodów
– polega na dodawaniu dochodów czynników produkcji
(płace, procenty, zyski), powstających w procesie
wytwarzania produktów i usług w danym roku.

PKB = Σ wartości dodanych = Σ dochodów

czynników produkcji

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

9

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Obliczanie PKB metodą sumowania wydatków
– polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne
wytworzone przedsiębiorstwa krajowe, czyli:

PKB = C + I + G + EX

gdzie: C – konsumpcja, I – inwestycje,
G – zamówienia rządowe (z wyłączeniem wydatków
transferowych), EX – dobra eksportowane.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

10

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Taki sam rezultat otrzymamy, dodając poszczególne

wydatki na dobra krajowe i importowane (IM), czyli:

PKB = C + I + G + E + EX – IM

gdy różnice między eksportem (EX) a importem (IM)

oznaczymy przez X , czyli eksport netto, otrzymamy:

PKB = C + I + G + E + X

Ta właśnie metoda jest najczęściej wykorzystywana

w praktyce statystycznej.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

11

PNB i DN

PNB jest miarą łącznych dochodów osiąganych
przez obywateli danego kraju, niezależnie od
miejsca świadczenia usług przez czynniki
produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu
o dochody netto z tytułu własności za granicą.

PNB w cenach czynników produkcji =

PKB w cenach czynników produkcji +

dochody netto

z tytułu własności za granicą

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

12

PNB i DN

PKB

i

PNB

są

miarami

produkcji

uwzględniającymi inwestycje brutto. Miarą
produkcji uwzględniającej inwestycje netto
jest PNN, nazywany również DN, oznaczany
najczęściej symbolem (Y), można przedstawić
następująco:

PNN w cenach czynników produkcji = DN

= PNB w cenach czynników produkcji

– amortyzacja

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

13

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY



Praca – to użytkowanie czasu, kwalifikacji i
wysiłku dla uzyskania oczekiwanych wyników.



Nakład pracy jest środkiem a wyniki – celem.



Praca staje się coraz bardziej zespołowa i
wzajemnie

uzależniona,

a

obliczanie

indywidualnych wyników coraz bardziej złożone.



PKB miernikiem społecznej wydajności pracy.
Wyniki pracy ogółu pracujących mierzone są w
skali roku.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

14

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY



Wyniki pracy ogółu pracujących – to wytworzone
dobra i usługi w firmach, instytucjach, w GD.
Większość z nich sprzedawana jest na rynku.



Suma wartości tworzy tzw. wartość globalną,
która jest przeszacowana.



Stąd do pomiarów stosuje się PKB, obliczany
metodą wydatków lub sumowania dochodów.



Społeczna wydajność pracy – PKB przeliczony
na mieszkańca (wydajność pracy – wynik pracy
człowieka osiągnięty w jednostce czasu).

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

15

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY



Koszty pracy (wynagrodzenie, ubezpieczenie

podatki = wartość dodana).



Gdy koszty pracy są wysokie, wtedy:

1.

zwiększa się wydajność pracy, aby koszty

rozłożyły się np. na większą ilość produktów;

2.

obniża się wydatki na pracę przez zmniejszenie

płac, podatków, ubezpieczeń.

Pracodawca

zazwyczaj

wybiera

pierwsze

rozwiązanie, dlatego m.in. istnieje powszechne
dążenie do wzrostu wydajności pracy.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

16

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY



Wzrost wydajności pracy jest jednym z
podstawowych sposobów na wzrost efektywności
ogółu zasobów użytkowanych w gospodarce.



Aby wiedzieć, kiedy i o ile podnieść wydajność
pracy należy ją ciągle analizować zarówno w
skali mikro, jak i makroekonomicznej.



Analiza makro dostarcza informacji o przeciętnej
wydajności w skali kraju.



Analiza mikro dostarcza obrazuje wydajność
pracy stanowisk, zespołów, firm.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

17

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY



Wydajność PKB obliczana na jednego
mieszkańca

obrazuje

społeczną

wydajność

pracy,

będący

sumą

wartości

dodanej

(wynagrodzenie,

ubezpieczenie podatki).

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

18

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY

Społeczna wydajność pracy jako iloraz PKB i liczby
pracujących w cenach stałych z 1990 r. w latach 1990 –
1992
(w mln zł)

Wyszczególnienie

1990

1991

1992

Ogółem

34.0

33,0

35,4

Rolnictwo

9,5

10,5

9,7

Przemysł

54,2

49,0

54,9

Budownictwo

38,9

41,9

56,4

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

19

DYLEMATY POMIARU WYDAJNOŚCI PRACY



Każdy dział GN osiąga inny wskaźnik społecznej
wydajności, dlatego wydajność średnia ogółu nie
może

stanowić

normy

dla

wszystkich

pracujących.



Normy wydajności pracy należy poszukiwać w
sektorach.



Statystycznie

liczy

się

wskaźnik

średniej

wydajności ogółu pracujących – „zbiera” on
wyniki pracy i służy do porównań w czasie, w tym
z innymi państwami oraz przewidywaniu trendów.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

20

CZYNNIKI WZROSTU WYDAJNOŚCI



Czynniki wpływające na wydajność pracy

w skali makro i mikro.

1.

Czynniki

ogólne

–

klimat,

zasoby

surowców,,

ludność,

rynek,

poziom

wykształcenia, stan rozwoju, infrastrukturę,

wpływy i dochody budżetu itp.

2.

Czynniki organizacyjno – techniczne –

zdolność produkcyjna w GN i stopień jej

wykorzystania, informacja, standaryzacja

materiałów, rozwój usług, narzędzia i poziom

techniki stanowisk pracy, czas pracy itp.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

21

CZYNNIKI WZROSTU WYDAJNOŚCI

3.

Czynniki ludzkie – stosunki pracodawca –

pracobiorca, społeczne warunki pracy, płace,

zadowolenie z pracy, zdrowie, strukturę

demograficzną i zawodową pracujących,

sytuację związków zawodowych itp.

Koncepcję

przedstawionych

czynników

wydajności pracy trudno zastosować w

badaniach i analizach empirycznych w skali

mikro i makro.
Najczęściej stosowano konkretne czynniki.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

22

CZYNNIKI WZROSTU WYDAJNOŚCI



W Polsce wielu ludzi pragnących wzrostu

dochodów nie osiąga tego celu przez wzrost

wydajności

pracy,

lecz

przez

wyzysk

współpracowników i okradanie społeczeństwa

(nie płaci np. podatków, zaciąga kredyty i ich nie

spłaca itp.).



Wzrost dochodów, w tym akumulacji i spożycia

zbiorowego, powinno osiągać się poprzez wzrost

indywidualnej i społecznej wydajności pracy.



Stąd

wydajność

pracy

ludzkiej

jest

podstawowym

problemem

ekonomii

i

zarządzania.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

23

PNB i DN

Do miary poziomu rozwoju gospodarczego

i dobrobytu wykorzystuje się kategorie DN czy

PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
Niedoskonałość tych wskaźników wynika z tego,

że:



nie uwzględniają nierejestrowanej produkcji np.

nieopodatkowana produkcja (praca nielegalna

10 – 30 %);



nie uwzględniają nie rejestrowanej, choć legalnej,

produkcji

wykonywanej

samodzielnie

dla

własnych potrzeb w domu;

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

24

PNB i DN



nie uwzględniają czasu wolnego, mającego

istotne znaczenie dla dobrobytu ludności.

Nie

obejmują

bezpieczeństwa

pracy,

stresów, poziomu wolności obywatelskich

itp.;



nie uwzględniają „efektów zewnętrznych”

produkcji np. ubocznych skutków wzrostu

produkcji

dla

środowiska

naturalnego,

zanieczyszczenie wody, powietrza, lądu,

wzrost natężenia hałasu, zatłoczenia ulic,

wypadków i związanych z nimi kosztów itp.;

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

25

PNB i DN



obejmują antydobra z punktu widzenia
społecznego np. produkcję broni, koszty
walki ze zjawiskami patologicznymi
(budowa więzień, szpitali wojennych
itp.), koszty prowadzenia wojen itp.
dobra te prowadza do wzrostu PNB, ale
nie do wyższego dobrobytu.

5.06.21

Dr Zbigniew witaszek

26

DOCHÓD NARODOWY



DN jest o około 1/3 niższy od wartości PKB (10 %
amortyzacja, 25 % podatki pośrednie).



DN stanowią produkty przekazane społeczeństwu do
konsumpcji (nie są to wartości przekazane do
przeróbki produkcyjnej w procesach technologicznych.



Podział DN (proporcje dla krajów rozwiniętych):

a) DN wytworzony (100 %) – spożycie 75 %

(indywidualne – 60 %, zbiorowe 15 %); akumulacja
(inwestycje 16 %, zapasy 1 %, obsługa długu
publicznego 8 %).