turowski 2, Socjologia humanistyczna- zajmuje się związkami między jednostką, społeczeństwem i kulturą


Zjawiska społ.- pojawiają się, gdy jednostki nawiązują stosunki wzajemnego oddziaływania, tworzące się wskutek różnych treści działań: ekonomicznych, technicznych, prawnych. Wchodzą więc w styczności, stosunki, w różne grupy społeczne, biorą udział w różnych procesach społ., np. konkurencji, współzawodnictwa, adaptacji, a przede wszystkim w konfliktach społ.

Rodzaje zjawisk społ.:

narzędzia styczności- wszystkie wytworzy przyrody i kultury (radio, telewizja, prasa, książki- mass media- pełnią tę funkcję)

struktura społeczna.

Np. związku, rodziny, grupy, narodu, państwa, społeczeństwa- wielość struktur.

Struktury w społeczeństwie:- klasowa, zawodowa, narodowościowa, religijna., itp.

S.Ossowski- struktura społ.- istniejący między składnikami życia społecznego system międzyludzkich zależności, dystansów i hierarchii zarówno w nieorganizacyjnej jak i organizacyjnej formie, wynikający ze stosunków władzy i podziału funkcji. Dotyczy zarówno jednostek, jaki i innych form ponadindywidualnych- tu umożliwia badanie ich budowy i powiązań zewnętrznych.

Podział struktur:

Społeczeństwo globalne, ogólne, kompleksowe, historyczne, narodowo-państwowe- historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społ. oraz ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych, zintegrowanych przez instytucje społeczności nadrzędnych (narodu, państwa, plemienia), posiadających określone wspólne obiektywne warunki bytu i pewne wspólne kompleksy kultury.

3 części składowe:

Koncepcja funkcjonalno- strukturalna( Comte, Spencer, Durkheim, Parsons, Merton)

Struktura społ.- ustrój, całość zbudowana z elementów od siebie zależnych, dzięki ich funkcjonowaniu utrzymująca się i rozwijająca. Globalny, całościowy system złożony z wielu warunkujących się podsystemów, normalny stan- harmonia, równowaga i ład. Całość nie redukowalna do swych elementów składowych, ulega ewolucji, zmianom (wg Szczepańskiego- zmiana jednego elementu pociąga za sobą pozostałe). Nie wyklucza się konfliktów wewnętrznych i dysharmonii, lecz do takiego stopnia, by nie zniszczyć całości.

Koncepcja konfliktowa (Marks, Dahrendorf, Coser):

Marks- str. społ.- zwalczające się ze sobą klasy społ.; różne dziedziny i działania- produkcja, wymiana, konsumpcja, polityka, nauka itp.- ujęte w 2 działy:

Stosunki społeczne:

stosunki produkcji (własności, podziału pracy):

-determinują pozostałe

-leżą u podstaw podziału społ. ma klasy społ.- wielkie zbiory ludzi, pozostających w jednakowym stosunku do środków produkcji, umożliwiających klasie posiadaczy przywłaszczanie sobie części owoców pracy (wartości dodatkowej) klasy pracującej.

-Powodują konflikt klasowy- najważniejszy w strukturze społ. i jest motorem zmian, dotyczy całości struktury (państwo i jego instytucje, str. zawodową)- dzieli na: wieś i miasto, dzieli rodziny na: robotnicze, chłopskie, burżuazyjne, itp.

Walka- ciągle i w różnych formach, epilog-rewolucja- obalenie panowania klasy posiadaczy.

Dahrendorf- sprzeczności między jednostkami i grupami.

Związek- bo odtwarza najtrafniej istotę wszelkiej organizacji społ., polegającej na przymusie i władzy, jest agregatem ról i dystrybucji władzy między role oparte na dominacji jednych ról, a podległości ról podporządkowanych i nie uczestniczących w sprawowaniu władzy.

Ludzie muszą się zrzeszać, by osiągać cele i zaspokajać swoje potrzeby.

Zrzeszanie się- podział ról i podporządkowanie jednych ról innym i ustanawianie władzy- dychotomiczna struktura każdego zrzeszenia, dwa człony: rządzący i rządzeni- stanowi tło konfliktów i sprzeczności.

Społeczeństwo- związki różnego charakteru i wielkości- strukturalny konflikt społeczny- sprzeczność interesów- grupa osób mających władzę chce ją utrzymać, grupa podległa- interes by być w opozycji, dążyć do poprawy swego losu i obrona przed władzą rządzących.

Interesy:

Utajone- interesy obiektywne rządzących czy rządzonych, wynikające z dystrybucji władzy

Jawne- interesy wyrażone w odpowiednich ideologiach tak, jak rozumują i formułują je rządzący lub rządzeni, często sprzeczne z utajonymi. Są to wartości, cele, normy, programy- rozstrzyganie sprzeczności i konfliktów

klasy społ.- zbiorowości mające utajone interesy wspólne, a nie posiadające jawnych wspólnych nie są grupami czy związkami społ., są co najwyżej grupami potencjalnymi

str. społ. globalnego- mozaika współzawodniczących ze sobą grup dominujących i podległych. Utrzymywanie się ich- konieczność rozwijania różnych form regulacji konfliktów. 3 rodzaje regulacji:

Coser.

Funkcjonalna koncepcja konfliktu- str. społ.- najeżona konfliktami, których źródłem są odmienne i sprzeczne poglądy ludzi na różne sprawy w danym systemie społecznym czy całym społeczeństwie. Nie są niepożądane czy szkodliwe, ale strukturalnie pożądane bo- działania reformatorskie, integracyjne lub adaptacyjne i str. społ. ulega udoskonaleniu lub poprawie, czy konflikty- to zwiększenie skuteczności czy sprawności danego systemu społ.Brak odniesienia konfliktów do całego społ. globalnego, bo konflikty toczą się w grupach, partiach czy systemach społ. są najczęściej pozytywnie rozpatrywane, przyczyniają się do reorganizacji.

Koncepcja interakcyjna.

Struktura społ.- odrzucona jako układ elementów tworzących określoną całość.

Życie społ.- interakcje, działania podejmowane przez ludzi względem siebie.

H.Blumer, G.H.Mead- społeczeństwo- zorganizowane interakcje między jednostkami zachodzące wg określonych wzorów, ujmowane jako coś płynnego, szeregi uzgodnionych, powtarzanych lub podobnych interakcji, świadomie podejmowane przez jednostki działania zbiorcze, nagromadzenie kolektywnych, zbiorowych działań, różnych niestabilnych grup interesów, ścierających się, współzawodniczących, czy zwalczających się i dochodzących do mniej lub bardziej trwałych konsensusów.

Organizacja społ.- proces, bo ciągle się zmienia.

P.Blau- koncepcja str. społ. oparta na teorii wymiany społ.

podstawa teorii wymiany- stwierdzenie, iż zachowania ludzkie są wzajemną wymianą nagród (korzyści) między jednostkami lub grupami społ. i życie ludzkie traktowane jako rynek, na którym ludzie podejmują działania- interakcje, polegające na wymianie dóbr i usług stanowiących dla nich korzyści.

Ważne rozróżnienie mikro i makrostruktur :

wspólne wzory, wartości, normy- ważne, bo umożliwiają wymianę między mikro i makrostr.

Blau- wykazuje ważny związek struktury danego społ. - czyli systemami wartości, a wzorami zachowań i normami uznawanymi przez nie.

Organizacja społ.- ponadindywidualne twory- podmioty, z których składa się każde społ. i z jakich składają się makrostruktury w tym społ.

Poziomy str. społ.- podstruktury, 4 rodzaje:

wymiana między organizacjami- na zasadzie wzajemnej atrakcyjności i współzawodnictwa, w jej trakcie się różnicują i specjalizują, coś je jednoczy, nadzoruje, koordynuje- pojawia się odrębna org. Polit.- państwo.

Cele państwa:

Konflikty- gdy naruszona wymiana, - zasada wzajemności i norma sprawiedliwej wymiany- organizacja polityczna traci wtedy swą prawomocność, powstają organizacje opozycyjne, nowe wartości i normy, zamiast consensusu- konflikt i walka- doprowadzają do reorganizacji lub radykalnej zmiany społ.

Kultura.

Wzajemne powiązanie między osobowością jednostki, systemem społ.(str. społ.) i kulturą.

Kultura- dzieło ludzi tworzących ją w ramach różnych zbiorowości i grup społ. danego społ. i je integruje. Empiryczna jedność zjawisk społ. i kulturowych.

S.Czarnowski- kultura- całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup społ. i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.

A.Kłoskowska- kultura- względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społ. wzorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.

J.Szczepański- kultura- nie zachowania, ale określa same wzory- schematy działań czy zachowań, gdyż one są przekazywane. Ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbior. I następnym pokoleniom. Przekazywanie- najważniejsze.

Wytwory niematerialne- symboliczne- znaki, dźwięki, gesty, obrazy, wytwory intelektualne, artystyczne, estetyczne itp.

Wartości- najważniejsze:

Z wartości wypływają normy i wzory zachowań, które regulują wszystkie dziedziny życia.

Wartości i ich systemy- rdzeń każdej kultury- szczególnie w. Podstawowe, bo- ostateczne kryterium oceniania.

Wzór zachowania (postępowania)- wszelkie reguły i sposoby działania jednostek lub grup w określonych sytuacjach:

Szczepański- określają schematy, jak jednostka czy grupa ma się zachować lub powinna w danej sytuacji. Ważne- bo określają wzory ról społ., przez co wpływają na str. społ. i ją kształtują.

Kłoskowska- mogą być:

-Rzeczywiste- ukazują schematy postępowania w praktyce:

-Postulowane- jak powinno się zachować, więc wzory idealne, normatywne, pożądane- tzw. modele- konstruowane normy o wyobrażenia dot. właściwego zachowania, uznane za obowiązujące w społ. mogą być:

Inny podział wzorów: z punktu widzenia ich powszechności:

centrum kultury- L.Dyczewski- występuje w każdym systemie kulturowym (w pełni ukształtowanej kulturze narodowej), obejmuje centralne wartości w danym systemie i je utrwalające wytwory kulturowe oraz związane z nimi stany psychospołeczne (nastawienia emocjonalne, poglądy, postawy, przekonania) członków tej społ.

Zmiana społeczna- F.Znaniecki- zmiana str. społ. a nie demograficzna wymiana pokoleń.

K.Davis- zmiana społ.- przekształcenia , zachodzące w społ. organizacji- w strukturze i funkcjach społ., a zmiany w kulturze- różne dziedziny kultury mater. I niemater. Społ. mogą być:

Odróżnienie zmian od rozwoju społ.- Znaniecki:

inny podział zmian:

rozwój społ.- zanik lub powstanie nowego zjawiska społ. (np. rozpad społeczności plemiennych i ukształtowanie się narodu, lub przekształcenie się zjawiska w jego elementach konstytutywnych, lub przekształcenie się społeczeństwa w jego podstawowych elementach struktury.

Postęp społ.- zawiera ocenę dokonujących się zmian.

Zmiana strukturalna- zależna od oceny, czy pożądana ,czy nie, czy pozytywna czy negatywna, może być recesją.

Postęp- to nie rozwój, bo:

Teorie rozwoju społecznego.

t. linearne- przemiany społeczeństwa mające charakter kierunkowy i zdeterminowany, przechodzenie społ. od fazy pierwotnej do docelowej.

A.Comte- ogólny kierunek ewolucji ludzkości, uwarunkowana rozwojem umysłu ludzkiego- wg naturalnego prawa następstw 3 stadiów:

  1. pierwotne- teologiczne

  2. przejściowe- metafizyczne

  3. pozytywne

H.Spencer- teoria ewolucji społ.- tak jak inne rodzaje bytów, tak i społeczeństwo rozwija się wg prawidłowości: przechodzenia od stanu jednorodności, niespójności, luźności do stanu zróżnicowania, specjalizacji, spójności i integracji. Porównanie społ. do żywego organizmu- powstają jako małe zarodki- rozwijają się i łączą w wielkie liczebności- zintegrowane, wewnętrznie się różnicuje- podział na różne agencje, instytucje (określone funkcje na rzecz całości), działa poprzez swoje organy (instytucje).

Przemiany:

K.Marks- teoria formacji społeczno-ekonomicznych- społ. przechodzi w toku rozwoju historycznego przez fazy:

Społ.- zdeterminowane przez stan materialny warunków bytu- sposoby produkcji- determinują byt społ. i świadomość społ.

Sposoby produkcji- ścierające się ze sobą siły wytwórcze i stosunki produkcji.

Siły wytwórcze- narzędzia produkcji i kwalifikacje ludzi- rozwijają się- i zmiana jakościowa.

Stosunki produkcji- zmiana z opóźnieniem, więc rewolucyjna zmiana stosunków, by dopasować do stanu sił wytwórczych.

Teorie cykliczne.

Rozwój społ.- charakter cykliczny- społeczeństwa przechodzą od jednej fazy do drugiej w swych przemianach, a następnie powracają do fazy wyjściowej.

G.Vico- cykliczna teoria rozwoju społ.- społeczeństwa przechodzą w swej historii przez 3 okresy:

Kołobieg wg tych stadiów, cykl powtarza się, jeśli w wieku ludzkim ustrój demokratyczny (osiągnięty w tym stadium) nie zostanie przekształcony w monarchistyczny. Każde ze stadiów- odrębne wierzenia, prawa, język i cała kultura.

V.Pareto- krążenie elit- cykliczność elit sprawujących władzę:

K. Kelles-Krauz- zwolennik materializmu historycznego- uwzględnia czynnik psychologiczny w procesach społ.- cykliczne następowanie po sobie indywidualizmu i socjalizmu- przewaga interesów jednostkowych nad ogólnospołecznymi i na odwrót- rozwój społeczny- toczy się od socjalizmu do indywidualizmu i znów powraca do socjalizmu w nowej wersji, by odwrócić się od tej zasady na rzecz indywidualizmu i tak w kółko.

P.Sorokin- zmiana immanentna- przyczyny zmian umiejscawia w samym systemie społeczno- kulturowym, a nie poza nim. Źródło zmiany- niedoskonały stan wzajemnego powiązania rozmaitych części systemu, zmianami rządzi zasada ograniczeń- granic danego typu świadomości kulturowej, której przewaga się wyczerpuje. 2 rodzaje zmian:

Teorie dychotomiczne.

Społ. w toku rozwoju przechodzą od struktury społ. opartej na elementarnych grupach pierwotnych do str. społ. opartej na złożonych grupach umownych.

F. Tonnies, C.H.Cooley, E.Dukrheim.

F.Tonnies- 2 rodzaje grup społ.:

Dawniej- te wspólnoty oparte na więziach naturalnych i w społ. pierwotnych i feudalnych- trzon ówczesnej str. społ.

Industrializacja i urbanizacja- społ. profesjonalne, masowe, mobilne- stosunki pokrewieństwa- bez znaczenia, ograniczenie ich do rodziny małej (nuklearnej), dotyczy to również stosunków sąsiedztwa i przyjacielskich- rówieśniczych. Jednostki- wchodzą w różne stosunki umowne, stają się członkami i działają w grupach formalnych- Gesellschaft- umowy dla realizacji określonych celów- np. związki, zrzeszenia, stowarzyszenia, spółki, przedsiębiorstwa, społeczeństwa.

Rozwój społ.- dychotomia wg: od dominacji grup wspólnotowych do umownych.

Cooley- grupy pierwotne i wtórne- kryterium podziału- historyczne i biograficzne pierwszeństwo grup pierwotnych w stosunku do wtórnych w życiu jednostki i społ.

Grupy pierwotne- oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaźni, sąsiedzkich- grupy małe, styczności bezpośrednie, wysoki poziom identyfikacji członków z grupą jako całością i jej członkami

Grupy wtórne- dominujące w społ. zurbanizowanych i industrialnych- grupy umowne, złożone, styczności pośrednie, więź oparta na stosunkach sformalizowanych. Jednostki- role funkcjonariuszy grupy, współdziałanie- na płaszczyźnie pełnionych ról.

E.Durkheim- społeczna solidarność- typy społeczeństw:

Typy społeczeństw:

4 modele:

społ. pierwotne:

społ. rolniczo- chłopskie- feudalne:

społ. industrialne:

społ. postindustrialne:

czynniki rozwoju społ.

społeczeństwa wzbraniające się przed dyfuzją- ulegają stagnacji, bo członkowie społ. przyzwyczajają się do uznawania swojego systemu za wystarczający.

Innowacje:

-Elementy kult. Mater. Przenikają łatwiej niż niemater.

-Kultury pokrewne przenikają się lepiej niż obce, odmienne

-Główne lub centralne elementy zmieniają się trudniej niż peryferyjne

-Innowacje proste, autonomiczne i kompleksowe, złożone. Złożone nie mogą być wprowadzone, jeśli stanowią część innowacji bardziej kompleksowych

-Łatwiej nowe elementy są przyjmowane- jeśli innowacja jest podzielna

-Dyfuzja- za pośrednictwem zmiany postaw ludzi (zmiany osobowości, i w społeczności)- by nowe mogły być uznane, stare muszą być wyparte- przejściowa dezintegracja, dezorganizacja

Rodzaje ruchów:

Koncepcje państwa.

państwo jako wynik umowy społecznej (T.Hobbes, J.J.Rousseau):

istnienie stanu przedpaństwowego, który był nie do wytrzymania, więc z konieczności powołano społeczeństwo i państwo.

Rousseau- powstanie państwa- oparte na umowie społ.- jednostki poddają się woli zbiorowej i w takim państwie stają się poddanymi, ale tylko sobie.

Wola zbiorowa- zabezpieczenie równości i wolności jednostek.

Hobbes- każdy człowiek, dzięki temu że żyje w państwie, zawiera z nim milcząco układ wiążący.

J.Locke- umowa społeczna jako podstawa pochodzenia państwa- fakt historyczny.

Państwo klasowe.

Państwo- jako aparat przymusu (K.Marks, F.Engels).

F.Engels:

Rozwój sił wytwórczych i społecznego podziału pracy, spowodował pojawienie się własności prywatnej, rodziny, klas społecznych.

Państwo- powstaje w wyniku konfliktów między klasami, jako aparat odpowiednich instytucji i środków przemocy, dzięki którym klasy wyższe mogą podporządkować sobie niższe.

Państwo- aparat przemocy na usługach klasy panującej (wojsko, policja, sądy, więzienia, itd.). funkcje administracyjne nie wchodzą do istoty państwa.

Uzasadnienie historyczne:

państwo jako społeczność naturalna.

Arystoteles- człowiek- istota polityczna, z natury tworząca i żyjąca w społeczności politycznej.

Państwo- społ. naturalna, bo jednostka musi żyć we wspólnocie politycznej- nie dla zaspokojenia potrzeb, lecz rozwinięcia swego człowieczeństwa.

Społ. naturalna- rodziny, rody, społ. sąsiedzkie, grupy nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb, więc musi poza nimi istnieć wspólnota zabezpieczająca dobro ogółu, dobro wspólne, dobro wszystkich mniejszych wspólnot.

Polis- państwo- wspólnota rodów i miejscowości dla doskonałego i samowystarczalnego bytu., powstaje w drodze naturalnego rozwoju wcześniejszych wspólnota rodowo- plemiennych

Fazy kształtowania się państwa.

Państwo- kształtowało się w toku rozwoju wspólnot rodowo- plemiennych. Strukturalny przejaw- wytworzenie w danej społ. plemiennej wyodrębnionych instytucji administracyjnych i politycznych (ponad plemienne instytucje władzy).

3 fazy strukturalne:

  1. faza wodzów militarnych- tworzenie w danym społ. lub w ramach kilku sąsiednich plemion (szczepów) instytucji czy stanowiska i powoływanie osoby do pełnienia określonego zadania lub zadań- najczęściej wodza militarnego (dla rozwiązywania konfliktów terytorialnych lub sporów wewnętrznych). Dokonywało się to:

    1. w drodze pokojowego połączenia pewnych grup plemiennych

    2. w drodze podboju

    3. w drodze ewolucyjnego wewnętrznego rozwoju danej grupy plemiennej.

  2. okres państwa patrymonialnego- wytworzenie trwałych instytucji władzy administracyjnej i politycznej (książęta feudalni i ich dwory- zespół urzędników i urzędów pełniących określone zadania administracyjne i reprezentowanie państwa). Główna cecha- państwo i jego terytorium- własność księcia, króla.

  3. Faza państwa nowożytnego- cechy odróżniające od poprzednich:

    1. Oddzielenie własności prywatnej księcia, króla, władcy politycznego od własności prywatnej- własności społ. obywatelskiego

    2. Wytworzenie trwałych instytucji administracji państwowej, politycznych (legislacyjnych) i sądowniczych- struktury organizacyjnej państwa, odrębnej od innych występujących w społ. globalnym

    3. Powstanie różnych form partycypacji, doradztwa, wnioskowania lub współdecydowania obywateli w sprawowaniu władzy państwowej.

Ważną cechą takiego państwa jest oddzielenie administracji publicznej od aparatu administracji panującego. Następuje centralizacja administracji państwowej. Władza państwowa- władza biurokratyczna

Państwo i jego funkcje.

Państwo nowożytne- forma organizacji wielorako zróżnicowanego społeczeństwa, obejmująca ludność żyjącą na danym terytorium i podlegająca najwyższej suwerennej władzy.

Cel państwa, jako społ. politycznej- zapewnienie realizacji dobra wspólnego (powszechnego).

Dobro wspólne- stwarzanie takich warunków życia społ., by jednostki, rodziny mogły pełniej i łatwiej osiągać swe cele i rozwijać się. Obejmuje całość warunków materialnych, cywilizacyjnych i społ.-kulturalnych, które umożliwiają jednostce pełny rozwój osobowy.

2 rodzaje funkcji państwa:

-Zapewnienie ładu i porządku w społ. jako wielości grup społ.:

ustanawianie porządku prawnego (prawo konstytucyjne), prawa regulującego stosunki między obywatelami a władzami państwa lub wzajemnie między obywatelami (prawo cywilne)

-sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad działalnością różnych grup i ich instytucji z zachowaniem zasady kompetencji i autonomii poszczególnych rodzajów tych grup:

inne funkcje:

rodzaje polityki gospodarczej państwa:

Koncepcje społecznej gospodarki rynkowej: 2 modele państw(dot. interwencjonizmu państwowego)

  1. na przykładzie RFN (E.Lange)

  2. na przykładzie kapitalistycznych państw wysokorozwiniętych (A.Wojtyna)

    3. 1

    2

    f. ustrojowe- prawne określenie i nadanie statusu wszystkim instytucjom gospodarczym:

    przedsiębiorstwom, gospod. domowym, rynkom, związkom gospod.

    Tworzenie systemu prawnego- regulacja własności, zasady zawierania umów między podmiotami gospod., - by sprawny rynek

    F. ochronne- nakazy i zakazy ograniczające działalność podmiotów gospod.- by nie zaszkodzić interesom; regulacja różnych działalności i sfer życia (budownictwo, ochrona zdrowia, pracy środowiska)

    Zapewnienie warunków dla wolnej konkurencji, przeciwdziałanie monopolom (ustawy antymonop.), nacjonalizacja przedsiębiorstw lub gałęzi prod.

    F. ogólno sterownicza- ingerencja w procesy gospod., tam gdzie występują braki i problemy socjalne (bezrobocie, inflacja, depresja gospod., klęski i inne); podział dochodu społ.- zapobieganie nieakceptowanemu wzrostowi dochodów i stosunków majątkowych

    Dostarczanie lub zapewnienie dostarczania dóbr publicznych

    f. produkcyjne- dostawca wytw. dóbr pożądanych na rynku i dóbr kolektywnych (nie atrakcyjnych rynkowo)

    Przeciwdziałanie i likwidacja negatywnych efektów działalności gospod.- regulacja cen, podatków, ograniczenia (zanieczyszczenie środ., hałas, duży ruch uliczny). Regulowanie pozytywnych efektów.

    f. nabywcy- nabywanie dóbr i usług dla aparatu państwowego i jego różnych agend i instytucji

    Sprawiedliwy podział dochodu narodowego, godne warunki życia obywateli, zabezpieczenie socjalne, stabilizacja w trakcie nierównowagi rynkowej.

    Władza państwowa.

    władza najwyższa, suwerenna.

    Władza- (socjologicznie)- czyjeś uprawnienia czy przysługujące komuś i możność wpływania na zachowania innych.

    Władza państwowa- uprawnienia i możliwość egzekwowania od obywateli określonych zachowań w drodze stosowania odpowiedniego systemu kar(sankcji) i nagród. Jest legitymizowana.

    3 rodzaje źródeł władzy (M.Weber):

    Legitymizacja- ważny warunek sprawowania władzy danej osoby czy grupy politycznej, brak- powoduje nieuniknione konflikty między daną władzą a społeczeństwem.

    Oprócz legitymizacji, potrzebna jest i akceptacja moralno- ideologiczna i pragmatyczna- sprawowanie władzy musi być zgodne z systemem podstawowych wartości uznawanych w danym społ., czy w większości grup politycznych, religijnych, różnych warstw społ. z jakich składa się społ., z systemem wartości narodu w państwach jednonarodowych.

    Pragmatyczna- władza uzyskuje te akceptację, jeśli okazuje się skuteczna, sprawna i odpowiada oczekiwaniom społ.

    Możność wykonywania władzy- faktyczne dysponowanie środkami, pozwalające na rządzenie, faktyczne władztwo czyli regulowanie działań osób i instytucji oraz ich egzekwowanie za pomocą odpowiednich sankcji. Odróżnienie władzy potencjalnej od sprawowanej.

    Cechy władzy państwowej:

    I. Instytucjonalizacja- rozbudowany charakter władzy państwowej w postaci systemu instytucji politycznych, administracyjnych i sądowniczych.

    Instytucje- wyodrębnione zespoły ról społ. i stanowisk, powierzonych odpowiednio określonym osobom, ustanowione celem wykonywania określonych zadań za pomocą przydzielonych im środków.

    3 rodzaje instytucji we władzy państwowej:

    organy władzy wykonawczej- Rada Ministrów, ministerstwa, urzędy wojewódzkie- rządzenie i zarządzanie

    sądy powszechne, Trybunał Konstytucyjny, Administracyjny, itp.- wymiar sprawiedliwości i ochrona praworządności.

    II prawo stosowania środków przymusu fizycznego względem obywateli naruszających prawo (cywilne, karne) za pomocą:

    III suwerenność:

    IV terytorialność- państwo ma określone granice przestrzenne, oznakowane, chronione, zasady ich przekraczania są ściśle określone

    Ograniczenie suwerenności państwa:

    Typologia państw.

    Zróżnicowanie ze względu na formy organizacji:

    państwa- łączą się w różne formy struktur bardziej złożonych, związków państw, np. ONZ, UE, NATO.

    Autonomia- zjawisko pewnego stopnia niezależności, polegającej na rządzeniu się określonej części obywateli własnymi prawami, odrębnymi do ogólnych praw państwa I stanowionymi przez dany związek autonomiczny. Musi być gwarantowana przez konstytucję.

    Rodzaje autonomii:

    Inny podział państw:

    Monarchistyczne

    Republikańskie

    Władza państwowa- król, monarcha, cesarz, książę, itp.

    Władza- prezydent

    Akty rządzenia- wykonywane w jego imieniu

    Źródło władzy- wola obywateli, społeczna

    Tytuł- dziedziczny lub elekcja

    Legitymizacja- wybory powszechne

    Legitymizacja-koronacja- pełnia władzy

    Rządzenie- Rząd , ustawodawstwo i kontrola- parlament

    Dziś- monarcha- symbolizowanie państwa

    Władza najwyższa- parlament, rząd

    administracja państwowa- admin. rządowa+ admin. samorządowa

    Modele sprawowania władzy państwowej:

    Autorytarny

    Demokratyczny

    Samowolność sprawującego władzę i brak kontroli innych organów władzy państwowej

    Rządy ludu- obywateli

    Nieograniczona i niepodzielna władza

    Władza- w drodze wyborów

    Kumulacja wszystkich atrybutów władzy w jednych rękach: prawodawczej, sądowniczej, administracyjnej

    Równość praw osób posiadających status obywateli

    Rządzenie „odgórne”- za pomocą regulacji prawnych, zakazów, nakazów, rozbudowanego systemu sankcji karnych, stosowania przymusu, bez partycypacji w stanowieniu prawa ze strony obywateli

    Partycypacja obywateli w sprawach państwa przez wybieranie przedstawicieli w drodze wyborów (posłowie, deputowani, senatorzy)

    Totalitaryzm- postać patologiczna- władza wszechobecna- 1 władca lub 1 partia- władza oparta na ideologii, przenikanie jej do wszystkich sfer życia (kultura, wychowanie, szkolnictwo, moralność, normy, wzory zachowań, itp.); monopol masowych środków przekazu, cenzura na wszystko; likwidacja wszelkich przejawów opozycji, państwo policyjne- rozbudowane służby bezpieczeństwa, ; podporządkowanie gospodarki,

    Władza- parlament- nadaje ustrój państwa, uchwala ustawy, konstytucję, powołuje i odwołuje rząd i inne organy władzy państwowej

    Wolności obywatelskie- zabezpieczone w konstytucji:

    Prawo do życia, wolności osobistej, bezpieczeństwa, sumienia, wyznania i praktyk religijnych, wolność prasy, zgromadzeń, zrzeszania się, prawo do własności prywatnej

    Demokracja- taki ustrój państwa i system wykonywania władzy państwowej, w którym ogół członków społeczeństwa będących obywatelami uczestniczy bezpośrednio lub pośrednio w decydowaniu o sprawach państwa.

    Wybory- na podstawie uregulowań stanowiących ordynację wyborczą w drodze tzw. wolnych wyborów, w których obywatele mogą wyrazić swą wolę be zewnętrznego nacisku, presji i zagrożeń czy dyskryminacji ze strony panującej władzy.

    Wybory demokratyczne- warunki:

    1. są powszechne- każdy uprawniony obywatel, bez względu na rasę, płeć, wykształcenie, majątek, itd.

    2. są równe- każdy głosujący- 1 głos

    3. są tajne

    4. są bezpośrednie- głosujący oddaje głos osobiście

    5. są proporcjonalne, większościowe

    Partie polityczne- związki osób, obywateli danego państwa kierujący się wspólną ideologią, dążący do objęcia lub udziału we władzy w państwie celem realizacji swego programu.

    Ideologia obejmuje:

    Fazy kształtowania się partii:

    średniowieczne i powstawanie państw patrymonialnych- partie dworskie, stronnicy: zwolennicy i przeciwnicy jakiejś opcji; stronnictwa- powstawały w jakiejś konkretnej sprawie

    okres ukształtowania się parlamentu w państwach europejskich:

    Pluralizm.

    Społ. pluralistyczne- zróżnicowane społecznie- istnienie wielu różnych grup społ. o odmiennych rodzajach działalności, interesach, systemach wartości, ale wzajemnie od siebie zależnych.

    Pluralizm społ.- rodzi p. polityczny- polegający na wolności tworzenia partii politycznych, dążących do objęcia stanowisk we władzy lub wywierania nacisku na władze państwa w celu wydania określonych decyzji. Nie tylko partie, ale też- grupy zawodowe, kulturalne, religijne, gospodarcze, etniczne.

    Pluralizm- skłania do współistnienia i współdziałania różnych grup, skłania polityków do pertraktacji, negocjacji, uzgodnień, powoduje współzawodnictwo i rywalizację między grupami, co uniemożliwia na wytworzenie się monopolistycznej władzy.

    Funkcje partii (Z.Bauman):

    kultura polityczna- stosowanie się do reguł, umożliwiających partiom politycznymi politykom osiąganie porozumień i kompromisów przy zachowaniu swych istotnych odrębnych założeń.

    Brak kultury polit.- anarchia polityczna, politykierstwo, walka o stołki.

    System monopartyjny: