Przygotowanie do rozprawy głównej

Rozprawę należy wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki ( art. 348 k.p.k.). Przepis ten, podkreśla wagę zasady szybkości i sprawności postępowania w związku z przygotowaniem i zorganizowaniem rozprawy, a w konsekwencji także i zasady rzetelnego procesu karnego, którego podstawową ideą jest przeprowadzenie postępowania w rozsądnym terminie. Opóźnienia w tym zakresie mogą być uzasadnione tylko przyczynami procesowymi, np. ukrywanie się oskarżonego a nie wchodzą w grę uwarunkowania pozaprocesowe, niezwiązane z danym procesem, np. zaległości w rozpoznawaniu spraw.

Bez uzasadnionej zwłoki musi być podjęte nie tylko zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy, ale także jej termin powinien być tak oznaczony, by nie trzeba było zbyt długo oczekiwać na jej rozpoczęcie; chodzi przecież o to, by całe postępowanie zakończyło się w rozsądnym terminie. Okres między wydaniem zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy a terminem jej rozpoczęcia powinien być taki, by mogły być doręczone wezwania i zawiadomienia oraz by został zachowany termin z art. 353 § 1 k.p.k.

Przeprowadzenie rozprawy bez nieuzasadnionej zwłoki wymaga zaplanowania i wyznaczenia rozprawy w zwartych ramach czasowych tak, by rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej ( art. 366 § 2 k.p.k.), a gdyby - ze względu na ilość czynności procesowych - było niemożliwe jej rozpoznanie w jednym dniu, posiedzenie odbywały się w kolejnych dniach, przewidywane przerwy były krótkotrwałe i dotyczyły jedynie wypoczynku oraz kierowania przebiegiem rozprawy w taki sposób, by rygory sprawności i szybkości postępowania mogły zostać zachowane. Niedopuszczalne jest planowanie rozprawy na okres bardzo długi z nieuzasadnionymi kilkunastodniowymi przerwami. Rozprawa powinna być prowadzona dzień po dniu, chyba że zajdzie konieczność dłuższego jej przerwania lub odroczenia

Prezes sądu, uznając, że usprawnienie postępowania, a w szczególności należyte przygotowanie i zorganizowanie rozprawy tego wymaga, jest uprawniony do wniesienia sprawy na posiedzenie, ale pod warunkiem że przemawia za tym zawiłość sprawy lub inne ważne powody ( art. 349 k.p.k.). W grę mogą wchodzić kwestie, co do których mogłoby zapaść rozstrzygnięcie na rozprawie, lecz ich załatwienie na posiedzeniu usprawni przebieg rozprawy; z reguły ich rozstrzygnięcie na rozprawie z reguły powodowałoby przerwanie lub odroczenie rozprawy, np. ze względu na konieczność wezwania świadków. Może ono wiązać się z potrzebą rozstrzygnięcia w przedmiocie zgłoszonych wniosków dowodowych, co do których decyzji nie może podjąć prezes. €

Zawiłość sprawy zachodzi wówczas, gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym. W takim wypadku sąd pierwszej instancji może postanowić o rozpoznaniu sprawy w składzie trzech sędziów (art. 28 § 2 k.p.k.).

€Wyznaczenie rozprawy należy do obowiązków prezesa sądu lub przewodniczącego wydziału lub wyznaczonego sędziego ( art. 93 § 2 k.p.k. ). Następuje to w formie pisemnego zarządzenia. Ma ono istotne znaczenie dla należytego przygotowania rozprawy; zawiera nie tylko elementy czysto procesowe, ale i organizacyjno-techniczne. Ma ono stworzyć sądowi i wszystkim uczestnikom postępowania optymalne warunki do przeprowadzenia rozprawy i udziału w niej. Prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym - zgodnie z art. 350 § 1 k.p.k.- wskazuje:

1) sędziego albo członków składu orzekającego,

2) dzień, godzinę i salę rozprawy,

3) strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie,

4) inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.

Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy w każdym wypadku wydać zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę( art. 350 § 2 k.p.k.).

€Wskazanie sędziego albo członków składu orzekającego następuje w drodze imiennego określenia sędziego albo sędziego i ławników. Jest oczywiste, że w takim wypadku przewodniczącym jest sędzia (art. 169 § 2 u. s. p).

Prezes sądu może wyznaczyć sędziego dodatkowego do rozprawy, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że będzie ona trwać czas dłuższy. W razie potrzeby można wyznaczyć dwóch sędziów dodatkowych; w takim razie należy wskazać kolejność, w której będą oni wstępować do udziału w naradzie i głosowaniu Sędzia dodatkowy bierze udział w naradzie i głosowaniu, jeżeli jeden z sędziów nie może uczestniczyć w składzie sądu.
( art. 47 § 1 i 2 u. s. p.). Prezes sądu może wyznaczyć ławnika dodatkowego do rozprawy, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że będzie ona trwać czas dłuższy. W razie potrzeby można wyznaczyć dwóch ławników dodatkowych; w takim razie należy wskazać kolejność, w której będą oni wstępować do udziału w naradzie i głosowaniu. Ławnik dodatkowy bierze udział w naradzie i głosowaniu, jeżeli jeden z ławników nie może uczestniczyć w składzie sądu ( art. 171 § 1 i 2 u. s. p.).

W sytuacji gdy sąd postanowił, że rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów, w zarządzeniu podaje się ich imiona i nazwiska oraz wskazuje przewodniczącego.

€  Oznaczenie godziny rozprawy w wypadkach, gdy tego samego dnia ma być rozpoznanych kilka spraw, powinno nastąpić w takich odstępach czasowych, by nie dochodziło do spiętrzenia się terminów. Godzinę rozprawy oznacza się dla każdej sprawy, z uwzględnieniem czasu trwania spraw ją poprzedzających oraz warunków komunikacji, z której korzystają osoby zamieszkałe poza siedzibą sądu. Wyznaczając termin rozprawy w sprawie, która nie może być rozpoznana jednego dnia, niezbędne jest takie jej rozpisanie, by nie była ona rozciągnięta zbytnio w czasie.

Ustawa nakazuje wskazanie sali rozpraw. Wymaganiu temu w zasadzie czyni zadość określenie numeru sali, jeżeli rozprawa odbywa się w budynku sądu. W wypadkach gdy ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości lub na znaczne zaoszczędzenie kosztów (art. 43 § 1 u. s. p.) rozprawa ma odbyć się poza siedzibą sądu, konieczne jest dokładne określenie miejsca rozprawy. W razie przewidywania masowego przybycia publiczności, prezes sądu może zarządzić wydanie kart wstępu na salę rozpraw. Może również wyznaczyć odpowiednie miejsce dla sprawozdawców prasy.

€ Strony i osoby, które należy wezwać na rozprawę, są wskazane w akcie oskarżenia, co nie zwalnia prezesa sądu z dokonania kontroli, czy lista ta jest kompletna, i w razie stwierdzenia, iż kogoś pominięto, niezbędne jest wymienienie tej osoby w zarządzeniu. Wzywa się osoby, których udział w rozprawie jest obowiązkowy. Oskarżyciela publicznego zawiadamia się o terminie rozprawy przez doręczenie mu wokandy (art. 135 k. p. k.), a w wypadkach pilnych można dokonać tego w inny sposób, np. telefaksem lub przez gońca.

€ Innymi czynnościami koniecznymi do przygotowania rozprawy są m.in.:

- zarządzenie na rozprawę świadka, który jest pozbawiony wolności,

- zarządzenie sprowadzenia na rozprawę dowodów rzeczowych,

- wyznaczenie obrońcy z urzędu oskarżonemu, co do którego zachodzą okoliczności określone w art. 79 i 80 k.p.k., a nie ma obrońcy z wyboru (art. 81 k.p.k.),

- wyznaczenie obrońcy z urzędu oskarżonemu, który nie ma obrońcy z wyboru, a wnosi o to ze względu na niemożność poniesienia kosztów obrony, bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie lub rodziny (art. 78 § 1 w zw. z art. 81 k.p.k.); jeżeli oskarżony nie dołączył zaświadczeń o stanie rodzinnym lub majątkowym, prezes sądu wyznacza mu odpowiedni termin do złożenia tego zaświadczenia (§ 350 ust. 2 Reg. sąd.),

- zarządzenie rozpoznania sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników w postępowaniu uproszczonym, jeżeli jest to uzasadnione jej okolicznościami (art. 476 § 1 k.p.k.).

€ Zarządzenie doprowadzenia oskarżonego na rozprawę wydaje się nie tylko wtedy, gdy oskarżony jest tymczasowo aresztowany w tej sprawie, ale także wówczas gdy środek ten jest zastosowany względem niego w innej sprawie albo odbywa karę pozbawienia wolności lub aresztu, a także w razie wykonywania wobec niego kary porządkowej aresztowania. Sprowadzenie oskarżonego na rozprawę główną jest obowiązkowe.

System przydzielania spraw sędziemu albo sędziom ma zapewnić obiektywizm i stanowić gwarancję niezawisłości sędziowskiej; ma zapobiegać administracyjnemu doborowi sędziów do orzekania. € Przewiduje się dwie metody wyznaczania sędziego albo sędziów:

a) metodę chronologiczną, polegającą na wyznaczaniu sędziego na podstawie kryteriów wpływu spraw w kolejności z listy sędziów danego sądu lub wydziału stosowaną we wszystkich sprawach; o przyznanie sprawy określonemu sędziemu decyduje kolejność wpływu spraw, a nie ma znaczenie rodzaj sprawy( art. 351 § 1 k.p.k.). Odstępstwo od tej kolejności jest dopuszczalne tylko z powodu choroby sędziego lub z innej ważnej przyczyny, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy. Ważną przyczyną może być przebywanie sędziego na urlopie, wyjazd służbowy sędziego, np. na konferencję międzynarodową, rozpoznawanie skomplikowanej i długotrwałej sprawy, czy przydzielenie mu poza kolejnością innej sprawy w wyniku losowania Sposób ten dotyczy tylko sędziów, a nie ma zastosowania do wyznaczania ławników. Wyraźnie jest w nim mowa tylko o sędziach, a ustawa rozróżnia sędziów od ławników (np. w art. 28 § 1 k.p.k. ).

b) metodę losową, sprowadzającą się do losowania sędziów i ławników do składu orzekającego i mającą zastosowanie w sprawach o przestępstwo zakwalifikowane w akcie oskarżenia jako zbrodnia zagrożona karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności ( art. 351 § 2 k.p.k.). Wyznaczenia składu orzekającego dokonuje się na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania, przy którym mają oni prawo być obecni. Prokurator może złożyć wniosek nie później niż w ciągu 7 dni po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia, a obrońca w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia ( art. 351 § 2 k.p.k.). €Wyznaczenie składu sądu w drodze losowania jest uzależnione od rodzaju zarzucanego oskarżonemu przestępstwa i od zachowania prokuratora i obrońcy oskarżonego.

Niezłożenie wniosku o dokonanie losowania składu sądu lub niedokonanie tego w terminie powoduje, że skład sądu jest wyznaczany w trybie chronologicznym.

€ Prezes sądu jest upoważniony do podejmowania decyzji o dopuszczeniu dowodu; rozstrzyga pozytywnie wnioski dowodowe stron i podmiotu mogącego być zobowiązanym do zwrotu korzyści majątkowej, uzyskanej z przestępstwa, a także podejmuje taką decyzję z urzędu. Nie może oddalić wniosku, gdyż przekracza to jego uprawnienia. Przemawia za tym przede wszystkim wykładnia językowa art. 352 k.p.k., w którym jest mowa o dopuszczeniu dowodu, a więc o pozytywnym ustosunkowaniu się do wniosku, jak też treść art. 368 k.p.k., do którego odsyła ten przepis in fine. W myśl tego ostatniego przepisu przewodniczący rozstrzyga o przychylnym załatwienia wniosku dowodowego strony, któremu inna strona się nie sprzeciwiła, a w innych wypadkach sąd wydaje postanowienie. Z treści tego przepisu jednoznacznie wynika, że prezes sądu może dopuścić dowody wnioskowane przez stronę tylko wówczas, gdy inna strona się temu nie sprzeciwia. W razie sprzeciwu strony lub konieczności oddalenia wniosku prezes sądu nie może załatwić go pozytywnie, ale zobowiązany jest skierować sprawę na posiedzenie. €

€ Prezes sądu dopuszczając dowód jest zobligowany zarządzić jego sprowadzenie na rozprawę. Sąd nie jest związany zarządzeniem prezesa wydanym na podstawie tego przepisu; może oddalić wnioski dowodowe lub zrezygnować z dowodu, mimo ze prezes sądu dopuścił je.

 Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni ( 353 § 1 k.p.k.).

€Termin ten dotyczy zarówno oskarżonego i jego obrońcy, jak i oskarżyciela. Ten ostatni też musi mieć czas na przygotowanie się do rozprawy. Różnica polega na odmienności skutków naruszenia tego terminu. Niedotrzymanie go w stosunku do oskarżonego lub jego obrońcy skutkuje odroczenie rozprawy, jeżeli złożą taki wniosek przed rozpoczęciem przewodu sądowego ( art. 353 § 2 k.p.k.). Wniosek nie musi być uzasadniony, jego trafność bowiem wynika z założeń ustawowych. Uchybienie tego terminu w stosunku do prokuratora nie stanowi bezwzględnego powodu do odroczenia rozprawy. Prokurator ma w takiej sytuacji prawo do złożenia wniosku o odroczenie rozprawy. Sąd nie jest jednak zobligowany do jego uwzględnienia.

Rozpoznanie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania przygotowawczego z powodu niepoczytalności i zastosowanie środków zabezpieczających

€Rozpoznanie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania przygotowawczego z powodu niepoczytalności i zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324 k.p.k.) ma z reguły nastąpić na rozprawie, a wyjątkowo na posiedzeniu. Wniosek powoduje wszczęcie postępowania sądowego.

W postępowaniu tym niedopuszczalny jest udział oskarżyciela posiłkowego, jak też powództwo cywilne art. 354 pkt 1 k.p.k.).

€W razie rozpoznania wniosku na rozprawie, odbywa się ona z wyłączeniem jawności ( art. 359 pkt 1 k.p.k. ).

Wniosek może być rozpoznany na posiedzeniu, jeżeli:

- popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w świetle materiałów postępowania przygotowawczego nie budzą wątpliwości,

- prezes sądu uzna za celowe rozpoznanie sprawy na posiedzeniu z udziałem prokuratora, obrońcy i podejrzanego ( art. 354 pkt 2 k.p.k.).

Inicjatywa co do rozpoznania sprawy należy do prezesa sądu, który może podjąć ją z urzędu albo na wniosek prokuratora lub obrońcy.

€ Umorzenie postępowania przygotowawczego i zastosowanie środka lub środków zabezpieczających następuje w formie postanowienia i to zarówno wówczas gdy sprawa była rozpoznana na rozprawie, jak i na posiedzeniu.

Jawność rozprawy głównej

Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa ( art. 355 k.p.k.).

€Chodzi o tzw. zasadę jawności zewnętrznej, zwanej też zasadą publiczności; udostępnia się w ten sposób publiczności informację o procesie. Jawność oznacza dostęp do rozprawy ma indywidualnie nieokreślona i liczbowo nieograniczona grupa osób, czyli każdy, kto chce może przysłuchiwać się przebiegowi rozprawy. Jest to zasada konstytucyjna ( art. 45 ust. 2 Konstytucji RP). Gwarancją realizacji tej zasady jest wyznaczanie rozprawy w takim czasie i miejscu, że każdy, kto chciałby być na niej obecny, może to uczynić. W razie przewidywania masowego przybycia publiczności prezes sądu - ze względu na warunki w zakresie miejsca - może zarządzić wydanie kart wstępu na salę rozpraw €

Dopuszcza się ograniczenie jawności w ogóle (ograniczenie przedmiotowe)
oraz w stosunku do niektórych osób (ograniczenie podmiotowe). Wyłączenie jawności sprawy dopuszcza Konstytucja, która w art. 45 ust, 2 stanowi, że może to nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny.

€Nie mogą być - zgodnie z art. 356 § 1 k.p.k. - obecne na rozprawie:

- osoby niepełnoletnie, chyba że zezwolił im na to przewodniczący, np. uczniom chcącym zapoznać się z rozprawą w ramach zajęć z wiedzy o społeczeństwie,

- osoby uzbrojone, z wyjątkiem osób obowiązanych do noszenia broni za zezwoleniem przewodniczącego, np. policjanci konwojujący tymczasowo aresztowanego,

- osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu, np. będące w stanie nietrzeźwości.

€ € €Wyłączenia te są podyktowane względami wychowawczymi (osoby małoletnie), bezpieczeństwa (osoby uzbrojone) i utrzymania powagi sądu (osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu).

Niejawna jest - z mocy prawa - rozprawa, która dotyczy:

1) wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego,

2) sprawy o pomówienie lub znieważenie; na wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się jednak jawnie ( art. 359 k.p.k.).

€Wyłączenie jawności rozprawy z mocy prawa następuje w części dotyczącej przesłuchania osoby obowiązanej do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej lub związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek (art. 181 § 1 k.p.k.).

€Wyłączenie jawności może być obligatoryjne lub fakultatywne. Wyłączenie następuje z urzędu lub na wniosek strony. Z chwilą zgłoszenia wniosku o wyłączenie jawności rozprawa w zakresie tego wniosku odbywa się z wyłączeniem jawności, jeżeli o to wnosi strona lub sąd uzna to za potrzebne ( art. 363 k.p.k.).

€Wyłączeniu podlega jawność całej rozprawy lub jej części. Zakres przedmiotowy wyłączenia zależy od tego, czy okoliczności skutkujące niejawne rozpoznanie sprawy występują w czasie całej rozprawy, czy dotyczą tylko jej określonych fragmentów, np. w części dotyczącej przesłuchania pokrzywdzonego i kilku innych świadków.

 Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby (art. 360 § 1 k.p.k.):

1) wywołać zakłócenie spokoju publicznego; oznacza obawę wywołania w określonym środowisku reakcji zakłócających normalny, spokojny tryb życia, wywołania zamieszek, wybryków itp., o czym mogą świadczyć nastroje w danym środowisku wskazujące na silne wzburzenie opinii publicznej.

2) obrażać dobre obyczaje; chodzi o wypadki, gdy na rozprawie będą omawiane drastyczne kwestie dotyczące intymnej sfery życia uczestnika postępowania. Przedmiotem procesu może być jakiekolwiek przestępstwo, a niekoniecznie wyłącznie przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości (rozdz. XXV k.k.).

3) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy; są to przede wszystkim te, które stanowią tajemnicę państwową.

4) naruszyć ważny interes prywatny; chodzi o sytuację, gdy na rozprawie mogą być roztrząsane szczegóły życia intymnego lub ze sfery prywatności uczestnika postępowania. Sfera życia intymnego obejmuje fakty dotyczące jednostki i jej przeżyć, które w zasadzie nie są przez nią ujawniane nawet osobom najbliższym i których ujawnienie przed kimkolwiek wywołuje uczucie wstydu i zakłopotania, sfera prywatności natomiast obejmuje życie rodzinne i sąsiedzkie, życie w gronie przyjaciół, a także stosunek do kolegów w pracy.

€ Szczególnym wypadkiem wyłączenia jawności rozprawy jest możliwość uczynienia tego na żądanie świadka co do części rozprawy obejmującej jego przesłuchanie, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą (art. 183 § 2 k.p.k.). W pewnych wypadkach obawa narażenia świadka może stanowić podstawę do uznania, że jawność rozprawy mogłaby naruszyć jego ważny interes społeczny.

€ Sąd jest obowiązany wyłączyć jawność rozprawy na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie (art. 3560 § 2 k.p.k. ). €

 Fakultatywne wyłączenie jawności rozprawy może mieć miejsce w sytuacji, gdy choćby jeden z oskarżonych jest nieletni ( art. 360 § 3 k.p.k.). Możliwe jest też wyłączenie jawności rozprawy na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat; chodzi o świadka, który w czasie przesłuchania nie przekroczył tej granicy wiekowej i to niezależnie do rodzaju czynu będącego przedmiotem procesu.

Obecność osób na rozprawie niejawnej

€

 Na rozprawie, której jawność została wyłączona, mogą być obecne osoby wskazane przez strony, z wyjątkiem powoda cywilnego, oraz te, którym zezwolił na obecność przewodniczący. Ich liczbę dla stron ograniczono do 2 dla każdej ze stron, a jeżeli jest więcej oskarżycieli lub oskarżonych - po jednej osobie ( art. 361 § 1 k.p.k.). Wybór osoby, która ma być obecna na rozprawie należy do strony. Trafnie jednak podkreśla się, że prokurator powinien przede wszystkim zaproponować pokrzywdzonego, jeśli nie jest świadkiem, lub jego krewnych, gdy tak sobie życzą.€

€Nie mogą być na sali obecne osoby wskazane przez strony, jeżeli zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej ( art. 361 § 2 k.p.k.) lub w trakcie odczytywania zeznań świadka anonimowego ( art.393 § 4 k.p.k.). € Informacje prezentowane na rozprawie z wyłączeniem jawności objęte są tajemnicą i nikt nie może zezwolić na ich ujawnienie.

Przewodniczący poucza osoby obecne na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności o: a) obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na niej, b) skutkach niedopełnienia tego obowiązku.

Obowiązek pouczenia dotyczy wszystkich wypadków prowadzenia rozprawy z wyłączeniem jawności, niezależnie od tego, czy nastąpiło to z mocy prawa, czy na podstawie postanowienia sądu oraz od przyczyny wyłączenia jawności.

Naruszenie tego obowiązku może skutkować odpowiedzialność karną za przestępstwo z art. 265 § 1 k. k. gdy w ten sposób zostanie ujawnione informacje stanowiące tajemnicę państwową lub z art. 241 § 1 k. k., typizującego jako przestępstwo zachowanie polegające na rozpowszechnianiu publicznie wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.

€ Ogłoszenie wyroku następuje zawsze jawnie, niezależnie od tego, co było przyczyną wyłączenia jawności. Tak stanowi art. 45 ust. 2 Konstytucji i art. 364 § 1 k.p.k.

€Ustne motywy wyroku mogą być przytoczone jawnie lub z wyłączeniem jawności. Wyłączenie jawności może obejmować całość motywów lub tylko te fragmenty, które dotyczą okoliczności stanowiących podstawę wyłączenia jawności rozprawy w całości lub w części. Treść art. 364 § 1 in principio k.p.k. wskazuje, że przytoczenie powodów wyroku może nastąpić również z wyłączeniem jawności w całości lub w części tylko wówczas gdy była wyłączona była cała lub częściowa jawność rozprawy; jest to niemożliwe, jeżeli cała rozprawa była jawna. Sąd, podejmując decyzję co do wyłączenia jawności przytoczenia motywów w całości lub w części bierze pod uwagę te same względy, które stanowiły podstawę wyłączenia jawności rozprawy; chodzi przecież o nieujawnienie okoliczność, które nie mogły być ujawnione na rozprawie. Możliwe jest wyłączenie jawności części motywów wyroku, mimo że cała rozprawa była prowadzona z wyłączeniem jawności.

Udział przedstawicieli masowej informacji

€ Informowanie społeczeństwa o procesie za pośrednictwem środków masowego przekazu jest formą realizacji zasady jawności. Informacja o przebiegu rozprawy, zwłaszcza przy użyciu środków przekazu audiowizualnego, czyni ją dostępną dla nieograniczonego kręgu odbiorców. Ujawnione na rozprawie fakty mogą godzić w dobre imię oskarżonego, a to w wielu wypadkach może utrudnić jego rehabilitację, np. w razie wydania wyroku uniewinniającego.

Ustawa dlatego też uzależnia możliwość utrwalania obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy od zezwolenia sądu, które może być wydane wtedy, gdy ( art. 357 § 1 k.p.k.):

- przemawia za tym uzasadniony interes społeczny. Interes społeczny przemawia za relacjonowaniem procesu w środkach masowej informacji przede wszystkim ze względów prewencyjnych. Chodzi głównie o sprawy bulwersujące, które odbiły się głośnym echem, były przedmiotem licznych wcześniejszych publikacji.

- dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy. O tym, czy dokonywanie rejestracji obrazu i dźwięku nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, decydują nie tylko przeszkody natury technicznej, np. hałas wywoływany pracującymi kamerami, brak koncentracji uwagi spowodowany nadmiernym oświetleniem, ale także ewentualne zachowanie uczestników procesu, zwłaszcza oskarżonego, na którego kamery mogą działać deprymująco, co może utrudniać właściwą obronę.

- ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia. Ważny interes uczestnika postępowania to przede wszystkim wzgląd na godność osobistą oraz prawo do ochrony życia prywatnego. Chodzi o sytuacje, gdy ujawnienie informacji z rozprawy wiązałoby się z ujemnymi następstwami dla strony lub innego uczestnika postępowania

€Organem uprawnionym do wydania zezwolenia na rejestrację obrazu i dźwięku jest sąd; nie ma takich uprawnień przewodniczący. Określone przez sąd warunki utrwalania obrazu i dźwięku maja zapewnić prawidłowy tok rozprawy i ich naruszenie może spowodować cofnięcie zezwolenia, a nawet usunięcie dziennikarz z sali. Zezwolenie, o którym mowa w tym przepisie nie może być wydane w wypadku gdy wyłączona jest jawność rozprawy w zakresie, a w jakim proces toczy się przy tzw. drzwiach zamkniętych. Chodzi o utrwalanie obrazu i dźwięku za pomocą aparatury do tego przeznaczonej, tj. aparatów fotograficznych kamer video, kamer filmowych, magnetofonów niezależnie od tego jaki jest wykorzystywany system. Nie dotyczy utrwalania przebiegu rozprawy za pomocą notatek czy zapisów stenograficznych sporządzanych przez zainteresowanego.

W tym trybie nie może być wydane zezwolenie na utrwalanie obrazu lub dźwięku przez osoby nie będące przedstawicielami radia, telewizji, filmu lub prasy.

Jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk ( art. 358 k.p.k.).

10

---