Ćwiczenia 1 PODSTAWOWE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH 12.10.2011

1. Sposoby finansowania ryzyka

2. Ubezpieczenie jako urządzenie gospodarcze

3. Dzielenie się ryzykiem w ramach ubezpieczeń

4. Na kogo dokonywany jest transfer ryzyka w ubezpieczeniu?

5. Istota ubezpieczeń gospodarczych i społecznych, podobieństwa i różnice

1. Sposoby finansowania ryzyka

1. ZATRZYMANIE RYZYKA

• bierne - nieświadomość, wynika z braku wiedzy dt. ryzyka i konsekwencji jego realizacji, skutki nie są finansowane

• aktywne - gdy organizacja w pełni zdając sobie sprawę z występującego ryzyka decyduje się przejąć go na siebie całkowicie lub częściowo; zatrzymanie ryzyka z motywów finansowych, niefinansowych

• bieżące finansowanie strat z bieżących wpływów pieniężnych, wynagrodzeń, oszczędności, sprzedaży elementów aktywów, pożyczek, kredytów, tworzonych rezerw, nadwyżek

• samoubezpieczenie (fundusze samoubezpieczeniowe) - źródło pokrywania strat, odkładany przez podmiot uświadomiony zagrożeniem przez ryzyko; podmiot prowadzący i nie prowadzący działalność gospodarczą, np. kapitał zapasowy (w spółce akcyjnej na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego), pieniądze na czarną godzinę, babcia odkłada na pogrzeb

zalety: większa swoboda działania, sami decydujemy kiedy i w jakiej wysokości odłożymy środki

zdecydowanie tańsza od firm ubezpieczeniowych które uwzględniają koszty działalności

wady: gdy strata wcześnie się pojawi, nie da się jej skompensować (wyższość ubezpieczenia nad samoubezpieczeniem)

odkładając fundusz wyciągamy środki z obiegu gospodarczego, a firmy ubezpieczeniowe inwestują nasze składki

ryzyko zatrzymuje się, kiedy szkody są niskie, nawet jeśli ryzyko realizuje się często

1. TRANSFER RYZYKA (zmiana podmiotu ponoszącego skutki ryzyka) poprzez:

• przerzucenie działań ryzykownych (zlecenie wykonywania ryzykownej działalności innym podmiotom), np. umowa powykonawstwa

• przerzucenie odpowiedzialności za finansowanie strat na inny podmiot (w przypadku wystąpienia szkody, podmiot któremu zapłaciliśmy za to, skompensuje szkodę) np. zawarcie umowy ubezpieczenia.

• Częściowy transfer ryzyka - częściowe przeniesienie ryzyka na inną osobę lub grupę osób (dyspersja ryzyka)

Gdy finansowe skutki jego realizacji rozłożone zostają na grupę podmiotów, np. w spółce

• Całkowity transfer ryzyka przy pomocy DZIAŁAŃ O CHARAKTERZE:

• organizacyjnym - łączenie, fuzje przedsiębiorstw,

• prawnym - zawarcie umowy ubezpieczeniowej oraz zamieszczenie odpowiednich klauzul w kontrakcie (cenowe, walutowe)

2. Ubezpieczenie jako urządzenie gospodarcze

UBEZPIECZENIE - urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczającą się pewną prawidłowością zdarzenia losowego, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.

ISTOTA UBEZPIECZENIA - wspólnota ryzyka - podmiot gromadzi składki od wielu (fundusz ubezpieczeniowy), który przeznaczony jest na wypłatę świadczeń

Ubezpieczyciel może działać bo może polegać na prawie wielkich liczb

PRAWO WIELKICH LICZB - im większa jest ilość prób (w przypadku ubezpieczeń - pojedynczych podobnych przypadków) tym bardziej częstość występowania danego zdarzenia losowego (w przypadku ubezpieczeń - ryzyko wystąpienie szkody) będzie zbliżać się do jego prawdopodobieństwa.

W przypadku ubezpieczeń - w miarę wzrostu ilości podmiotów narażonych na określone ryzyko możliwe jest dokładniejsze wyliczenie składki i ubezpieczyciel może z większą dokładnością oszacować straty.

3. Dzielenie się ryzykiem w ramach ubezpieczeń

DZIELENIE SIĘ RYZYKIEM - składka wielu kompensuje straty niewielu. Jest ono możliwe, gdy w dużej populacji częstość występowania określonych negatywnych zdarzeń jest zazwyczaj stosunkowo nieduża.

4. Na kogo dokonywany jest transfer ryzyka w ubezpieczeniu?

Ubezpieczyciel, zakład ubezpieczeń - jednostka organizacyjna, posiadająca osobowość prawną wyposażona w szczególne uprawnienia do prowadzenia działalności ubezpieczeniowej (KNF wydaje zezwolenie po spełnieniu odpowiednich wymogów). Podmiot przejmujący na siebie ryzyko w zamian za wynagrodzenie i kompensujący z zebranych składek skutki realizacji ryzyka.

Są nimi instytucje publiczne (państwowe i samorządowe) (ubezpieczenia społeczne) oraz podmioty prawa prywatnego (SA, TUW)(ubezpieczenia gospodarcze).

Ubezpieczeniowa spółka akcyjna

• ubezpieczenia komercyjne;

• działa na podstawie kodeksu spółek handlowych i przepisów zawartych w ustawie o działalności ub.;

• celem jest maksymalizacja wartości, zysków;

• każdy może się ubezpieczyć

Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych

• ubezpieczenia wzajemne;

• działa na podstawie odrębnych zasad, specyficzna forma przewidziana tylko dla działalności ub.;

• działa na zasadach non-profit;

• zasada wzajemności, czyli każdy ubezpieczony jest członkiem towarzystwa i każdy członek towarzystwa jest ubezpieczony. Występuje powiązanie praw kontraktowych. Członkostwo powstaje i gaśnie wraz ze stosunkiem ubezpieczenia.

WYJĄTEK - objęcie ochrony ubezpieczeniowej osoby, która nie jest członkiem towarzystwa, ale tylko wtedy gdy składki od tej osoby są składkami stałymi i nie mogą stanowić więcej niż ustalony ustawowo % zbioru składek (obecnie-10%).

5. Istota ubezpieczeń gospodarczych i społecznych, podobieństwa i różnice

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE - technika zabezpieczania społecznego jako całokształt środków, działań, instytucji o charakterze publicznym przy pomocy których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed groźbą niezaspokojenia podstawowych potrzeb społecznie uznanych za ważne. Zabezpieczenie społeczne ma na celu zapewnienie minimum socjalnego obywatelom i ochronę przed skutkami zdarzeń, które mogą ich pozbawić niezbędnych środków godziwej egzystencji. W ramach zabezpieczenia społecznego obok ubezpieczeń społecznych wyróżnia się także zaopatrzenie i opiekę społeczną. Ubezpieczenie społeczne jest instrumentem polityki socjalnej państwa.

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE - istotą jest zaspokojenie indywidualnych potrzeb wynikających z realizacji zdarzeń losowych; instrument polityki gospodarczej państwa, rozszerzenie zakresu ubezpieczeń społecznych.

PODOBIEŃSTWA

• cel to zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,

• spełnienie podstawowej funkcji ochrony ubezpieczeniowej,

• mechanizm ubezpieczenia - następstwa zdarzeń losowych są kompensowane z funduszu powstającego ze składek

RÓŻNICE

Kryterium	Ubezpieczenia społeczne (powszechne)	Ubezpieczenia gospodarcze
Geneza	II poł XIX, stworzone przez ustawodawcę, korzenie w średniowieczu	Starożytność, funkcjonowały na długo przed zastosowaniem uregulowań prawnych
Przedmiot	Osobowe -zdrowie, życie, zdolność do pracy	Osobowe i majątkowe
Przymus ubezpieczenia,nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego	Obowiązkowe - z mocy prawa; wraz z podjęciem pracy	obowiązkowe/dobrowolne; zawarcie umowy ub;
Instytucja (podmiot)	Uprawnione podmioty publiczne; ZUS, KRUS, OFE, zakłady emerytalne, płatnicy składek	ubezpieczeniowa spółka akcyjna lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych
Realizacja celu komercyjnego	Non profit	Zysk; non profit
Sposób zaspokojenia roszczeń	Świadczenia w formie pieniężnej (zasiłki, renty, emerytury) lub rzeczowej (świadczenia lecznicze, rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki)	Dominuje świadczenie w formie pieniężnej
Źródła finansowania	Metoda repartycyjna i kapitałowa (uzupełnienie)	Metoda kapitałowa
Gwarancja wypłaty świadczenia	Państwo	Zakłady ubezpieczeń, UFG
Podstawa prawna	Inne ustawy, np. o systemie ubezpieczeń społ.	Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

---