PODSTAWOWE POJĘCIA Z ZAKRESU PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ
WYCHOWANIE - „pojęcie wychowania określa bądź proces wychowawczy, bądź rezultat tego procesu. W pierwszym przypadku wychowanie jest rozumiane jako system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych; w drugim przypadku mówimy o wychowaniu jako o zespole już ukształtowanych cech.” (R.Wroczyński, Pedagogika społeczna)
KULTURA - „to sfera ludzkiego życia i działań rozwijających się w czasie wolnym i nie mających bezpośredniego utylitarnego charakteru. Kultura jest więc dorobkiem i cechą charakterystyczną gatunku ludzkiego, wynoszącą człowieka ponad otaczający go świat przyrody” (Zygulski)
„w ujęciu wychowawcy kultura stanowi zespół wartości (intelektualnych, estetycznych, społecznych, gospodarczych, itp.), norm (moralnych, prawnych, itp.) oraz wzorów i wzorców (zachowań, instytucji, itp.), które pragniemy propagować i do których chcemy wprowadzać jednostki i grupy społeczne przez wzmacnianie i budzenie odpowiednich zainteresowań i potrzeb.” (A.Kamiński, Pedagogika społeczna)
„kultura obejmuje dwie klasy zjawisk: czynności ludzkie i przedmioty stanowiące rezultaty tych czynności”
POTRZEBY LUDZKIE - INDYWIDUALNE I SPOŁECZNE (GRUPOWE) - „pojęcie potrzeb ludzkich oznacza brak czegoś, wprowadzający jednostkę w niepożądany stan, będący zwykle motywem do działania w kierunku odpowiedniej zmiany tego stanu, czyli zaspokojenia potrzeby. Jak stąd wynika potrzeba prowokuje dwojaką motywację: psychiczną (przeżycie!) i rzeczową (dążenie do przedmiotowego zaspokojenia). (...) Potrzeby indywidualne - ukulturowienie potrzeb niedostatku, rozwój osobowości, rozwój kultury, aspiracje; Potrzeby społeczne - podlegają one ciągłym zmianom; mówiąc o potrzebach społecznych mamy na myśli te, które odczuwają członkowie wielu różnych grup społecznych, masy ludzkie, i o których społeczeństwo sądzi, że w ich zaspokajaniu muszą dopomóc jednostce instytucje publiczne.” (A.Kamiński, Pedagogika społeczna)
WZORY I WZORCE - „narzędziem pomocniczym dla postępowania badawczego i praktycznego są modele zachowań, kultury, instytucji społecznych dwojako kształtowane: bądź jako wzory istniejącej rzeczywistości, bądź jako wzorce rzeczywistości pożądanej. (...) Wzór jest strukturą odtwarzającą bądź regularność rzeczywistych ludzkich zachowań, bądź regularność rzeczywistego funkcjonowania danej instytucji. Wzorzec to struktura teoretyczna innego rodzaju. Jest ona skonstruowana z cech pożądanych ludzkiego zachowania lub z pożądanych form i sposobów funkcjonowania instytucji. konstruktorami wzorców są: a) zainteresowane społeczności, postulujące lepszy bieg zachowania osób i funkcjonowania instytucji, b) jednostki lub grupy odpowiedzialne za daną dziedzinę życia i pragnące zmienić istniejące wzory zachowań i instytucji.
A więc wzory pokazują jaka jest rzeczywistość danej dziedziny życia społecznego, kulturalnego, wychowawczego, zaś wzorce - jaka mogłaby być ta rzeczywistość przy świadomym korygowaniu istniejących wzorów życia.” (A.Kamiński, Pedagogika społeczna)
„Wzorzec - to model informacyjnego przygotowania pierwowzoru działań lub ich wytworu, z pomocą dostępnych norm skorygowanych wskaźnikami możliwości ich realizacji w danej czasoprzestrzeni. Wzorzec łączy w sobie: a) kategorie bezocenne - wykonanie czegoś według wzorca; b) kategorie ocenne - wykonanie czegoś według norm wzorca.” (T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna)
SIŁY SPOŁECZNE - (wg. Radlińska) „czynniki działające w środowisku w postaci uzdolnień jednostkowych i zbiorowych wyrażających się w działaniu (np. aktywna komórka związku młodzieży, administrator bloku przejawiający społeczne inicjatywy)” (A.Kamiński, Pedagogika społeczna)
„Pojęcie sił społecznych (jednostkowych lub zbiorowych) może być ujęte zarówno w stosunku do makroorganizmów społecznych, jak i mikrośrodowisk. Ich budzenie, wyzwalanie, stymulowanie odbywa się w małych, nieformalnych grupach społecznych, które powstają w makro- i mikro- społecznościach formalnych. (...) Ujawnienie i stymulacja sił jednostkowych odbywa się w toku ujawniania i rozwoju sił zbiorowych. Instytucjonalizacja życia społecznego sprawia, iż siły jednostkowe rosną wraz z rozwojem sił zbiorowych, nikną, niszczeją, gdy ruchy społeczne, instytucje ulegają patologizacji lub zahamowaniom ulega ich prawidłowe funkcjonowanie” (T. Pilch, I. Lepalczych, Pedagogika społeczna)
EDUKACJA RÓWNOLEGŁA JAKO KOMPONENT EDUKACJI SZKOLNEJ
ANIMACJA SPOŁECZNO - KULTURALNA - „Animację rozumie się też jako metodę działania, metodę pracy kulturalnej i społeczno - wychowawczej. Owa metoda polega na stymulacji do aktywnego zachowania zarówno zbiorowości terytorialnej, jak i małej grupy, do działania mającego na celu ulepszanie życia społecznego środowiska poprzez ukazywanie wizji owych ulepszeń i stymulowanie ludzi do ich realizacji, bądź też działania wydobywające występujące potrzeby, zainteresowania, motywacje wśród członków danej grupy społecznej, indywidualnych osób. Animację można również taktować jako proces, dzięki któremu następuje nie tylko ożywienie, aktywizowanie, pobudzanie do działania jednostek i grup, ale przede wszystkim odkrywanie w sobie sił twórczych, możliwości kreacyjnych, szans zachowań ekspresyjnych. Innymi słowy animacja jest również procesem odkrywania siebie.” (T.Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna)
KOMPENSACJA - „kompensacja społeczna oznacza wyrównywanie braków środowiskowych,
utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy. Adler kompensacje rozumiał jako dążenie do zaznaczenia przez jednostkę swej wartości w pewnej dziedzinie. (...) W pracy wychowawczej, opiekuńczej, kulturalnej kompensacja ma charakter zaplanowany świadomie w wyniku przeprowadzonej diagnozy społecznej i odniesienia danej osoby czy instytucji do określonego wzorca zachowań.” (A.Kamiński, Pedagogika społeczna)
PROFILAKTYKA - „profilaktyka opiekuńcza polega na zapobieganiu tym wszystkim sytuacjom, które powodują wyłanianie się potrzeb z zakresu opieki społecznej, a więc i kompensacji społecznej. Rozwinięta i dobrze realizowana profilaktyka społeczna powinna redukować przypadki niedostosowania społecznego, wykolejeń, patologii społecznej. „ (A.Kamiński, Pedagogika społeczna)