239

Bohater to czlowiek, kt�ry wyr�znia sie w spos�b szczeg�lny od szarej masy spoleczenstwa. Stawia on sobie szlachetne cele, kt�rych realizacji nie podjalby sie zaden zwykly smiertelnik. Sam wybiera droge i za wszelka cene dazy do wypelnienia swojej misji. Dzialania te nadaja sens i ksztalt jego zyciu.
Idea bohaterstwa, formowana gl�wnie przez literature, zmieniala sie na przestrzeni wiek�w. Tw�rcy r�znych epok przedstawiali odmienne modele bohater�w. Znaczacy wplyw miala na to sytuacja polityczno-spoleczna kraju i swiata.
Pierwsi bohaterowie pojawiali sie juz w literaturze antycznej. Okreslano ich mianem heros�w, czyli ludzi posiadajacych cechy boskie. Dokonywali oni czyn�w, kt�re wykraczaly poza mozliwosci smiertelnik�w. Kierowali sie zwykle dobrem calej ludzkosci, niekiedy kosztem samych siebie, jak np. uczynil to Prometeusz, kt�ry za obdarowanie ludzi ogniem skazany zostal na wieczne cierpienie. Mimo znacznej dozy fantastyki w opowiesciach o dzielnych herosach, ich zachowania staly sie wzorcem modelowym bohatera, do kt�rego nawiazywali tw�rcy niemalze kazdej p�zniejszej epoki.
Biblia, jeden z najstarszych zabytk�w literatury, r�wniez prezentuje postawy bohaterskie. W Starym Testamencie sa one dosc r�znorodne. Oto bowiem Hiob, to czlowiek do konca oddany woli bozej, kt�ry mimo zsylanych na niego nieszczesc, wytrzymuje pr�be wiary i nie odwraca sie od Boga. Zupelnie odmiennym typem bohatera jest Samson, kt�rego atrybutem jest potezna sila, kt�rej tajemnica tkwi w jego wlosach. Natomiast biblijny Dawid swoje bohaterstwo przejawia kierujac sie w walce rozumem i sprytem. Nowy Testament przedstawia przede wszystkim postac Chrystusa, kt�ry jest wzorem postepowania dla wszystkich chrzescijan. Postac ta stala sie symbolem meczenstwa, stad tez pochodzi mesjanizm, do kt�rego wielokrotnie nawiazywano, a szczeg�lnie w okresie romantyzmu.
Kierujac sie dalej poprzez dzieje literatury dochodzimy do sredniowiecza. Sa to czasy walecznych rycerzy, kt�rzy honor przedkladali ponad wszystko. Ich celem w zyciu byla walka w dobrej sprawie, najczesciej w obronie wiary i ojczyzny. Odnoszac sukcesy zdobywali slawe i szacunek. Zawsze dotrzymywali danego slowa. Byli wzorcem do nasladowania. Najbardziej znanym jest tytulowy bohater "Piesni o Rolandzie", kt�ry zginal w samodzielnej walce, gdyz duma nie pozwalala mu wezwac pomocy. Mimo poniesionej smierci, honor rycerski zostal uratowany.
Zupelnie odmienny byl ideal czlowieka renesansu. Tutaj inne wartosci nabieraly znaczenia. Przede wszystkim wazne bylo wyksztalcenie, kazdy szlachcic powinien byl szanowac wlasny stan, ojczysty jezyk, pielegnowac kulture, byc znawca sztuki. Tw�rcy renesansowi kreowali raczej wzorce postaw do nasladowania, anizeli samych bohater�w.
Natomiast barokowi sarmaci to hulacy, milosnicy wielkich uczt, ale jednoczesnie obroncy wiary, wolnosci i ustroju. Konserwatywni, pielegnujacy tradycje i przeciwni poszerzaniu wiedzy poprzez zagraniczne studia i wyjazdy.
Czasy wielkich bohater�w-buntownik�w to niewatpliwie okres romantyzmu. Bohater romantyczny to czlowiek, kt�ry nie akceptuje porzadku rzadzacego otaczajacym go swiatem i prowadzi z nimi bezkompromisowa walke. Zawsze dziala w samotnosci, za wszelka cene stara sie zrealizowac postawione sobie cele. Kieruje nim zasada - "cel uswieca srodki", czesto wiec musi zapomniec o dumie i honorze. Podczas swojej misji przechodzi liczne metamorfozy. Jest postacia rozdarta wewnetrznie, jego tragizm poteguje dodatkowo nieszczesliwa milosc. Dzialajac impulsywnie podejmuje sie desperackich czyn�w, gdyz kieruja nim emocje a nie rozum. Zazwyczaj jego misja konczy sie katastrofa - ginie albo popelnia samob�jstwo.
Romantyczna walka o wolnosc, wyzwolenie kraju nie sprawdzila sie, totez w okresie pozytywizmu pojawily sie nowe idee, kt�re mialy doprowadzic do tego celu. Hasla takie jak praca organiczna, praca u podstaw oraz kult filantropii kreowaly zupelnie nowy typ bohatera. Pozytywista to przedsiebiorca, kt�ry dazy do pomnazania swojego majatku, interesuje sie sprawami ekonomicznymi kraju, szczeg�lnie problemem nedzy posr�d ubogich warstw spolecznych.
R�znorodnosc typ�w bohater�w na przestrzeni wiek�w wynika gl�wnie z przemian zachodzacych w kulturze, stosunkach spolecznych i politycznych. Gdy na swiecie pojawialy sie nowe problemy, bohaterowie mieli nowe misje do spelnienia. Totez sredniowieczni rycerze nie potrafiliby sie realizowac w zadnym innym okresie. Ich walecznosc bylaby bezwartosciowa w czasie pozytywizmu, a honor nie pozwolilby im walczyc metodami bohater�w romantycznych. Natomiast romantycy za swe czyny w okresie sredniowiecza zostaliby okryci hanba. Wynika wiec z tego, ze model bohatera z jednej epoki zupelnie nie pasuje w innej.
A jaki jest bohater naszych czas�w? Odpowiedzi na to pytanie nie znajdziemy, tak jak dawniej, w literaturze. Prawdopodobnie dlatego, ze kazdy wsp�lczesny bohater nie jest czlowiekiem o scisle okreslonych cechach charakteru, nasi bohaterowie nie stawiaja tez sobie identycznych cel�w w zyciu. Bohaterem moze byc naukowiec, kt�ry poswieca cale swoje zycie na badania i eksperymenty, kt�rych wyniki przynosza p�zniej korzysc calemu swiatu. Bohater to tez filantrop, kt�ry zajmuje sie ludzmi w r�zny spos�b pokrzywdzonymi przez los. Zolnierze otrzymujacy medale za swoje wyczyny r�wniez zdobywaja miana bohater�w. Wedlug mnie o bohaterstwie moze tez swiadczyc pojedynczy czyn - kazdy czlowiek, kt�ry jest got�w prawidlowo zareagowac w sytuacji zagrozenia zycia innej osoby, takze zasluguje na status bohatera.
Mimo r�znic posr�d wszystkich bohater�w, u kazdego wymagane jest poswiecenie, kt�re jest gl�wnym warunkiem bohaterstwa. Silna wola i wytrwalosc niezbedne sa w dazeniu do postawionych sobie cel�w. Niekiedy wazna role pelni odwaga. Bohaterami moga byc zar�wno ludzie znani calemu swiatu, jak i tacy, o kt�rych nikt nigdy nie slyszal.