PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

PODMIOTY PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB FIZYCZNYCH

Podmiotami podlegającymi opodatkowaniu wg ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są osoby fizyczne.

Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Oznacza to, że jako osoba fizyczna może on być podmiotem praw i obowiązków, także w dziedzinie opodatkowania. Zdolność prawna osoby fizycznej ustaje z chwilą jej śmierci a jej prawa i obowiązki przechodzą na inne osoby. Jeżeli osoba fizyczna nie jest pełnoletnia ( nie ukończyła 18 lat), to jej dochody dolicza się do dochodów rodziców lub osób przysposabiających z wyjątkiem dochodów z pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych jej do swobodnego użytku.

Mając zdolność prawną osoba fizyczna może być właścicielem majątku, ale aby móc nim zarządzać musi być zdolna do czynności prawnych. Te właściwe czynności wiążą się z podatkowo prawnym stanem faktycznym w zakresie podatku dochodowego. Jednakże zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską, która między innymi obejmuje opiekę nad jego majątkiem.

Regulacja prawna dopuszcza możliwość wspólnego opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci i małżonków. Występuje tu zjawisko tzw. kumulacji podmiotowej, które polega na łączeniu podstaw opodatkowania dwu lub więcej podmiotów, które poza przypadkami gdy prawo pozwala na takie łączenie, występują oddzielnie.

Ustawa przyjmuje generalną zasadę, że małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu. Jednakże na wniosek podatników wyrażony we wspólnym zeznaniu rocznym mogą być oni opodatkowani wspólnie. Oznacza to, że opodatkowaniu podlega łączna suma ich dochodów ustalonych zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym po uprzednim odliczeniu odrębnie dla każdego z małżonków kwot, o które wg. ustawy zmniejsza się dochód podlegający opodatkowaniu. Podatek ustala się wówczas na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych ich dochodów.

Kumulację dochodów małżonków stosuje się także, gdy jeden z małżonków nie uzyskał przychodów ze źródeł podlegających opodatkowaniu lub osiągnął przychód nie podlegający obowiązkowi podatkowemu.

Warunkiem uzyskania prawa do łącznego opodatkowania jest, aby małżonkowie pozostawali we wspólnocie majątkowej, a małżeństwo istniało przez cały rok podatkowy. Spełnienie tych warunków nie daje jednak prawa do wspólnego opodatkowania, jeżeli małżonkowie w zeznaniu rocznym nie złożą wniosku o wspólne opodatkowanie.

Wspólne opodatkowanie małżonków nie obejmuje podatku płaconego w trakcie roku podatkowego w postaci zaliczek, co powoduje, że małżonkowie mogą wystąpić z tego rodzaju propozycją dopiero przy składaniu zeznania rocznego.

Podatek dochodowy od osób fizycznych obejmuje swoim zakresem takie spółki nie będące osobami prawnymi, którymi są: spółka jawna, spółka cywilna, oraz spółka komandytowa. Dochody z udziałów w tych spółkach, a także ze wspólnej własności, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania opodatkowuje się osobno u każdej osoby w stosunku do jej udziału, przyjmując - w braku przeciwnego dowodu, że udziały wspólników w dochodach są równe.

Generalną zasadą w przypadku osób fizycznych jest, że osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium Polski oraz przebywające w Polsce w danym roku podatkowym dłużej niż 183 dni, podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, natomiast ograniczonemu obowiązkowi podlegają osoby fizyczne, które nie spełniają powyższych kryteriów. Sens tego podziału jest taki, że umożliwia on relatywnie proste obliczenie i pobór podatku od osób przebywających (i osiągających dochody) na teryto­rium naszego kraju względnie krótko. Stosowanie opodatko­wania proporcjonalnego zamiast progresywnej skali podatko­wej, ale wyłączenie za to możliwości korzystania z rozma­itych odliczeń od podstawy opodatkowania bądź podatku (przysługujących osobom opodatkowanym na zasadzie nie­ograniczonego obowiązku podatkowego) to najważniejsze ce­chy ograniczonego obowiązku podatkowego.

Miejsce zamieszkania, pobytu lub siedziby przesądza o zakresie podmiotowym umów, a także stanowi podstawowe kryterium rozgraniczania roszczeń podatkowych umawiających się państw oraz skonstruowanie mechanizmu unikania podwójnego opodatkowania. Prawo do opodatkowania przysługuje bowiem zawsze państwu, w którym dany podmiot ze względu na miejsce zamieszkania, pobytu lub siedzibę podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Od podatku dochodowego od dochodu uzyskanego ze źródeł przychodów położonych za granicą wolni są członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów kon­sularnych oraz inne osoby korzystające z przywilejów i immu­nitetów dyplomatycznych lub konsularnych na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych, jak również członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspól­nocie domowej, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

PRZEDMIOT PODATKU DOCHODOWEGO

Określając przedmiot opodatkowania, normy prawne warunkują, z jakimi sytuacjami faktycznymi i prawnymi wiąże się obowiązek podatkowy.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody osiągane przez osoby fizyczne z wyjątkiem tych z nich, które podlegają zwolnieniom przedmiotowym.

Dochodem uzyskiwanym ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania. Jeżeli natomiast podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła to opodatkowaniu podlega suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów.

Podatek dochodowy od osób fizycznych jest w swym generalnym założeniu oparty na teorii przyrostu czystego majątku , co wyraża się przede wszystkim w tym, że jest to podatek globalny, obejmujący swym zakresem przedmiotowym wszystkie dochody uzyskiwane w ciągu roku podatkowego, a więc także te, które pochodzą ze źródeł nieregularnych.

Ustalanie dochodu globalnego jako sumy przychodów pochodzących z poszczególnych źródeł ma znaczenie dla opodatkowania osób fizycznych z uwagi na znaczne zróżnicowanie pochodzenia tych dochodów. Mogą one bowiem pochodzić z szeroko rozumianej działalności gospodarczej czy też kapitału, jak również z pracy albo innych źródeł.

Ustawodawca wymienia osiem rodzajów przychodów tj.:

a - stosunek służbowy i stosunek pracy.

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze lub ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń.

b - działalność wykonywana osobiście.

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się:

- przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej,

- przychody z działalności duchownych, osiągnięte z innego tytułu niż umowa o pracę,

- przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi, - wynagrodzenie otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich,

- wynagrodzenia biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym, inkasentów należności publiczno-prawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej lub samorządowej, - wynagrodzenie otrzymywane przez osoby należące do składów zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,

• przychody z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło albo wykonywania wolnego zawodu.

c - pozarolnicza działalność gospodarcza.

Za przychód z działalności, o której mowa w podpunkcie c, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów i udzielonych bonifikat. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Przychodem z działalności gospodarczej są również: dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków.

d - działy specjalnej produkcji rolnej.

Przychód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się na podstawie ksiąg wykazujących te przychody. O zamiarze założenia ksiąg podatnik zobowiązany jest powiadomić właściwy urząd skarbowy przed rozpoczęciem roku podatkowego, albo przed rozpoczęciem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, jeśli nastąpiło ono w ciągu roku.

e - nieruchomości lub ich części.

Za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub części do używania innym osobom fizycznym i prawnym oraz jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej uważa się wartość czynszową stanowiącą równowartość czynszu jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawierania umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości. Nie jest jednak przychodem wartość czynszowa lokali mieszkalnych udostępnionych osobom pozostającym z podatnikiem w stosunku pracy.

Jeżeli właściciel nieruchomości używa jej na własne potrzeby, albo oddał bezpłatnie nieruchomość lub jej część do użytku na cele działalności naukowej, oświatowej czy charytatywnej to wtedy nie ustala się wartości czynszowej tej nieruchomości lub jej części, a wydatki związane z nieruchomością nie stanowią kosztu uzyskania przychodów.

f- najem, podnajem, dzierżawa i inne umowy o podobnym charakterze,

g - kapitały pieniężne i prawa majątkowe.

Za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się:

- odsetki od pożyczek,

- odsetki od wkładów oszczędnościowych,

- odsetki od papierów wartościowych,

- dywidendy,

- przychody z tytułu udziału w dochodach funduszy powierniczych,

- dochody z odpłatnego przeniesienia tytułu własności udziału w spółkach,

akcji oraz innych papierów wartościowych.

h - sprzedaż i wymiana.

Przychodem ze sprzedaży nieruchomości i praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie sprzedaży, pomniejszonej o koszty sprzedaży.

Natomiast przychodem z zamiany rzeczy i paw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie sprzedaży, pomniejszonej o koszty sprzedaży. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten ustala urząd skarbowy w wysokości wartości rynkowej.

KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU

Kosztami uzyskania przychodów są wszelkie ko­szty poniesione w celu osiągnięcia przychodów (z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23).

Za koszty uzyskania przychodów uważa się przede wszystkim bezpośrednie wydatki produkcyjne na surowce i materiały, wyna­grodzenie pracowników, wydatki na remonty i konserwację środków trwałych, koszty transportu, wydatki amortyzacyjne i wydatki związa­ne z wartościami niematerialnymi i prawnymi. Ponadto kosztami uzyskania przychodów są m.in.: odsetki od pożyczek i innych zobo­wiązań, wydatki na prace badawcze, rozwojowe i doświadczalne, niektóre podatki, opłaty i składki ubezpieczeniowe, wydatki na re­klamę w środkach masowego przekazu lub prowadzoną publicznie w inny sposób, koszty reprezentacji, różnice kursowe u osób prowa­dzących działalność gospodarczą oraz straty w środkach trwałych i środkach obrotowych, spowodowane zdarzeniami losowymi.

Koszty uzyskania przychodu kształtują zakres przedmiotu opodatkowania w podatku dochodowym w ramach zjawisk faktycznych i prawnych poddanych temu opodatkowaniu. Dochodem bowiem z określonego źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodu.

Koszty uzyskania decydują czy i w jakim stopniu przychód podatnika zostanie poddany opodatkowaniu. Podstawowe znaczenie ma nie tylko ekonomiczny lub rachunkowy koszt osiągnięcia przychodu, lecz koszt „prawny" jeśli został uznany przez pracodawcę za możliwy do odliczenia od osiągniętego w danym roku przychodu.

Nie zawsze można ustalić rzeczywiste koszty uzyskania, albo też ich ustalenie mogłoby pociągnąć za sobą znaczne nakłady. Dlatego ustawa ustala zryczałtowane wielkości kosztów w stosunku do określonych źródeł przychodu ( np. stosunek służbowy i stosunek pracy, wykonywanie usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, prawa autorskie ), przyjmując jednak co do niektórych z nich możliwość odejścia od kosztów zryczałtowanych, jeżeli podatnik udowodni, że koszty rzeczywiste były wyższe od kosztów zryczałtowanych.

ZWOLNIENIA PRZEDMIOTOWE.

Zakres zwolnień w podatku dochodowym ukształtowany jest w znacznej mierze przez zwolnienia przedmiotowe. Nie zawsze zwolnienia te mają charakter przedmiotowy w pełnym tego słowa znaczeniu, a więc sformułowane są ze względu na przedmiot opodatkowania. W niektórych bowiem przypadkach przesłankami decydującymi o zwolnieniu są elementy podmiotowe ( np. dodatek energetyczny dla kombatantów, pomoc pieniężna dla rodzin zastępczych, czy też świadczenia rzeczowe otrzymywane przez emerytów i rencistów od zakładu pracy). Korzystanie z tych zwolnień nie wymaga zgody żadnego organu ponieważ są to zwplnienia z mocy samego prawa a konkretnie z mocy art. 21 ustawy, który określa ponad 60 takich zwolnień.

Analiza przepisów zawartych w art.21 nie daje jednoznacznej odpowiedzi co do tego jakimi przesłankami kierował się prawodawca dokonując określonych zwolnień podmiotowych. Trudno doszukać się jakiejś myśli przewodniej leżącej u podstaw wprowadzenia tych zwolnień. Można je tylko uogólnić i wyróżnić takie zwolnienia jak:

• renty inwalidzkie inwalidów wojennych i wojskowych.

• odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego, cywilnego i na podstawie innych ustaw.

• kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych.,

• odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych, z wyjątkiem rachunków utrzymywanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz z obligacji Skarbu Państwa.

• wygrane w grach losowych.

• odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe.

• zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne, wychowawcze oraz porodowe.

• ekwiwalenty pieniężne za używane przez pracowników przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt stanowiące ich własność.

• świadczenia otrzymywane z tytułu odbywania niezawodowej służby wojskowej.

• diety i inne należności za czas podróży służbowej pracowników.

• dochody uzyskiwane przez Polaków za granicą i osoby zagraniczne w Polsce takich jak np:

- dochody osób fizycznych ze źródeł przychodów znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli umowa międzynarodowa tak stanowi.

• kwoty otrzymywane przez pracowników z tytułu kosztów użytkowania pojazdów samochodowych dla potrzeb zakładu pracy.

• kwoty pomocy finansowej ze środków pomocy społecznej,

• pomoc pieniężna dla rodzin zastępczych,

• przychody uzyskane z tytułu sprzedaży budynków lub ich części, udziału w nieruchomości lokali mieszkalnych stanowiących odrębne nieruchomości, gruntów, prawa wieczystego użytkowania, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przydziału spółdzielni mieszkaniowych, prawa do domu rodzinnego lub prawa do lokali w małym domu mieszkalnym.

• dochody z działalności gospodarczej osób zatrudniających osoby niepełnosprawne na zasadach określonych w ustawie o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

• stypendia i inne świadczenia wypłacane studentom.

Obok zwolnień polskie prawo podatkowe zawiera przepisy dotyczące zaniechania ustalania i poboru podatku dochodowego od osób fizycznych. Przepisy te dotyczą, generalnie rzecz biorąc, przypadków jednorazowych lub jednostkowych. Można tu wymienić jednorazowe świadczenie pieniężne dla kombatantów uczestniczących w obchodach 50 rocznicy bitwy pod Monte Cassino, laureatów prestiżowych nagród naukowych czy niektórych zagranicznych osób fizycznych i prawnych.

PODSTAWA OPODATKOWANIA l WYSOKOŚĆ PODATKU

Podstawę opodatkowania bliżej określa ujęty w przepisach prawnych stan faktycznego opodatkowania.

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych podstawa opodatkowania określona jest jako podstawa obliczania podatku, którą stanowi dochód po odliczeniu od niego kwot wydatków określonych w tym akcie prawnym. Wydatki te można podzielić podobnie jak przy określeniu podstawy opodatkowania od osób prawnych, wydatki na cele wyższej użyteczności publicznej, oraz wydatki na zaspokojenie określonych potrzeb podatnika lub jego rodziny.

Wydatki na realizację potrzeb publicznych to darowizny na cele dobroczynne, cele naukowe, kulturalne, ochrony zdrowia, kultu religijnego, a także darowizny związane z ochroną środowiska, z bezpieczeństwem publicznym, obroną narodową, budowa dróg, jak również na cele związane z budownictwem mieszkaniowym dla samorządu terytorialnego.

Odmienny charakter mają pozostałe odliczenia. Dotyczą one podatnika, a nie osób trzecich, zaś sam charakter tych ulg wynika z istoty podatku dochodowego - podatku osobistego - uwzględniającego sytuację podatnika i jego rodziny.

Podstawowe znaczenie mają w tej grupie ulg odliczenia od podstawy opodatkowania wydatków poniesionych na cele mieszkaniowe podatnika (np. na zakup gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu, na budowę budynku mieszkalnego, czy też remont lub modernizację budynku mieszkalnego ).

Od 1997 r. wydatki na cele mieszkaniowe odlicza się od należnego podatku, co jest mniej korzystne dla podatników, zwłaszcza tych, których dochody mieszczą się w wyższych przedziałach skali podatkowej.

Klasycznymi dla podatku dochodowego od osób fizycznych są także ulgi związane z wydatkami osobistymi podatnika lub też ponoszonymi na rzecz jego rodziny. Są to wydatki przeznaczone na zakup przez podatnika przyrządów i pomocy naukowych oraz wydawnictw fachowych, a także wydatki na cele rehabilitacyjne ponoszone przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Wśród wydatków na cele rodziny podatnika można wymienić natomiast wydatki na dojazdy dzieci do szkoły, oraz na odpłatne ich kształcenie. Od dochodu jako podstawy opodatkowania można również odliczyć składki na ubezpieczenie społeczne podatnika i osób z nim współpracujących, renty, oraz składki na rzecz organizacji do których przynależność jest obowiązkowa - we wszystkich jednak przypadkach pod warunkiem, że tego rodzaju wydatki nie stanowią kosztów przychodów.

Poniżej przedstawiam jak w ostatnich latach przedstawiały się stawki podatku dochodowego:

1997

PONAD	DO	SPOSOB OBLICZANIA PODATKU
	20.868,00	20% minus kwota 278,20
20.868,00	41.736,00	3.895,40 + 32% od nadwyzki ponad 20.868,00
41.736,00		10.573,16 + 44% od nadwyzki ponad 41.736,00

1998

PONAD	DO	SPOSOB OBLICZANIA PODATKU
	25.252,00	19% minus kwota 336,60
25.252,00	50.504,00	4.461,28 + 30% od nadwyzki ponad 25.252,00
50.504,00		12.036,88 + 40% od nadwyzki ponad 50.504,00

1999

PONAD	DO	SPOSOB OBLICZANIA PODATKU
	29.624,00	19% minus kwota 394,80
29.624,00	59.248,00	5.233,76 + 30% od nadwyzki ponad 29.624,00
59.248,00		14.120,96 + 40% od nadwyzki ponad 59.248,00

2000

PONAD	DO	SPOSOB OBLICZANIA PODATKU
	32.736,00	19% minus kwota 436,20
32.736,00	65.472,00	5.783,64 + 30% od nadwyzki ponad 32.736,00
65.472,00		15.604,44 + 40% od nadwyzki ponad 65.472,00

Skala ma charakter progresji ciągłej, jest bardzo prosta i charakteryzuje się małą rozpiętością. Ma ona zastosowanie do wszystkich dochodów poza dochodami od sprzedaży nieruchomości i praw majątkowych opodatkowanych w formie ryczałtu. Skala ta od 1994 r. korygowana jest poprzez podwyższanie dochodów podlegajacych opodatkowaniu oraz kwoty o którą zmniejsza się podatek. Podstawę waloryzacji ma stanowić wskaźnik wzrostu przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce rynkowej w okresie trzech kwartałów w roku poprzedzającym rok podatkowy w stosu- nku do analogicznego okresu roku ubiegłego.

Od kwoty podatku podlegają odliczeniu:

- wydatki na dojazd dzieci własnych i przysposobionych do szkół położonych poza miejscowością zamieszkania dzieci. Odliczeniu podlega 19% faktycznie poniesionych wydatków udokumentowanych imiennymi biletami okresowymi.

-wydatki na zakup przyrządów i pomocy naukowych oraz programów komputerowych, związanych z wykonywanym zawodem. Limit odliczeń wynosi-19%.

-wydatki na odpłatne kształcenie dzieci. Odliczeniu podlega 19% poniesionych wydatków.

- wydatki na odpłatne świadczenia zdrowotne podatnika i jego rodziny. Maksymalnie odliczeniu podlega 19% poniesionych wydatków w roku podatkowym.

- wydatki na odpłatne kształcenie i doskonalenie zawodowe podatnika - odliczyć można 19% poniesionych wydatków.

• wydatki przeznaczone na cele mieszkaniowe tkj.: zakup gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu, inwestycyjne wydatki mieszkaniowe, albo wydatki na remont mieszkania ( budynku mieszkalnego ), spłata kredytu zaciągniętego przez spółdzielnie mieszkaniowe. We wszystkich tych przypadkach odliczeniu podlega 19% wydatków.

PODATEK DOCHODOWY W FORMIE KARTY PODATKOWEJ

Podatek ten uregulowany jest w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Zastępuje on opodatkowanie dochodu na zasadach ogólnych. Opodatkowanie działalności gospodarczej osób fizycznych na zasadach ogólnych zakłada ustalenie rzeczywistych wyników działalności gospodarczej, jakimi są obrót i dochód. Ustalenie tych wyników wymaga prowadzenia rachunkowości podatkowej. Jeżeli taki sposób postępowania uzasadniony jest w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej na większą skalę, to w przypadku zakładów mniejszych, których zasięg działalności i osiągane rezultaty gospodarcze dadzą się w przybliżeniu określić, bardziej właściwe może być ustalenie wielkości świadczenia podatkowego w sposób uproszczony, szczególnie przy zastosowaniu form opodatkowania zryczałtowanego.

Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci jednak są zobowiązani do wydawania na żądanie klienta rachunków i przechowywania ich kopii przez pięć lat podatkowych.

Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący różnorodną działalność. Jest to:

1) działalność usługowa i wytwórczo - usługowa,

2) działalność usługowa w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami z wyjątkiem sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,

3) działalność usługowa w zakresie obnośnej i obwoźnej sprzedaży detalicznej artykułów nieżywnościowych, z wyjątkiem artykułów objętych koncesjonowaniem, paliw silnikowych, środków transportu samochodowego, ciągników rolniczych i motocykli oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,

4) działalność gastronomiczna, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu,

5) usługi transportowe:

- wykonywane przy użyciu jednego pojazdu (taksówki osobowe i bagażowe),

- przewóz osób dorożkami konnymi,

• przewóz osób i ładunków środkami transportu wodnego śródlądowego,

z wyjątkiem przewozu jednostkami o napędzie mechanicznym,

6) usługi rozrywkowe, sprzedaż posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu,

7) działalność w zakresie wolnych zawodów, polegająca na świadczeniu usług w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego,

8) działalność w zakresie wolnych zawodów, polegająca na świadczeniu usług weterynaryjnych,

9) działalność w zakresie opieki nad dziećmi i osobami chorymi,

10) usługi edukacyjne w zakresie udzielania lekcji na godziny.

Istotną preferencją zawartą w tej formie jest ustalenie z góry, na określony czas, należności podatkowych w określonej stałej kwocie ryczałtu, co oznacza stabilność podatków w danym okresie. Podatników opodatkowanych w formie karty podatkowej, z uwagi na podmiotowe zwolnienie z podatku VAT, nie dotyczy tym samym obowiązek prowadzenia jakiejkolwiek ewidencji dla celów podatku VAT, chyba że sami wybiorą opodatkowanie podatkiem od towarów i usług.

Zryczałtowane opodatkowanie w formie karty podatkowej przyznawane jest wyłącznie na wniosek zainteresowanego płatnika. Wniosek o zastosowanie karty podatkowej należy złożyć w urzędzie skarbowym, w terminie do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rok podatkowy, od którego ma być zastosowana karta. Jeżeli podjęcie działalności następuje w ciągu roku, wniosek należy złożyć przed rozpoczęciem tej działalności. Urząd skarbowy uwzględniając wniosek o wydanie karty podatkowej, wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok.

Podatnikowi przysługuje prawo zrzeczenia się tej formy opodatkowania. Zrzeczenie to musi jednak nastąpić w terminie 14 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji ustalającej wysokość ryczałtu lub w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji zmieniającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej.

Jeżeli urząd skarbowy stwierdzi brak warunków do zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej, wydaje decyzję odmowną. W tym wypadku podatnik zobowiązany jest płacić:

• podatek dochodowy według ogólnych zasad, albo

• zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych

Korzystanie z karty podatkowej wyklucza możliwość korzystania:

a) z usług osób nie zatrudnionych w zakładzie na podstaw umowy o pracę (np. z usług osób wykonujących określone usługi r podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia),

b) z usług innych zakładów lub przedsiębiorstw, chyba, że chodzi o usługi specjalistyczne

Karta podatkowa nie przysługuje również podatnikom, którzy oprócz działalności gospodarczej objętej tą formą opodatkowania prowadzą inną działalność gospodarczą, w przypadku gdy małżonek podatnika prowadzi działalność w tym samym zakresie, oraz gdy wytwarzają wyroby opodatkowane , na podstawie odrębnych przepisów, podatkiem akcyzowym

Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustalono w zasadzie według stawek miesięcznych u określonych kwotowo w tabeli. Dla poszczególnych rodzajów działalności określono w tabeli właściwe stawki miesięczne karty podatkowej, zróżnicowane dodatkowo ze względu na liczbę mieszkańców miejscowości, w jakiej opodatkowana działalność jest prowadzona, a także ze względu na okolicz­ność, czy działalność prowadzona jest przez podatnika jedno­osobowo, czy też zatrudnia on jednego bądź większą liczbę pracowników. Nieprzekraczalna liczba zatrudnionych przez podatnika pracowników - różna dla poszczególnych rodza­jów opodatkowanej działalności - jest jednym z warunków korzystania z tej formy opodatkowania.

Stawki karty podatkowej, dla niektórych rodzajów dzia­łalności, obniża się o 20% - m.in. dla podatników, którzy ukoń­czyli 60 lat życia. Na wniosek podatnika urząd skarbowy może dodatkowo obniżyć stawkę karty podatkowej określoną w przy­padkach szczególnie uzasadnionych, np. jeżeli rozmiar dzia­łalności podatnika, przy zatrudnieniu nie przekraczającym jed­nego pracownika, wskazuje na to, że określona w tabeli staw­ka byłaby oczywiście za wysoka.

W wypadku określonych rodzajów działalności, gdy podatnik prowadzi taką działalność w rozmiarach wskazu­jących na to, iż określone w tabeli stawki byłyby oczywiś­cie nieodpowiednie, stawki te mogą być na wniosek podat­nika lub z urzędu obniżone lub podwyższone, nie więcej jed­nak niż o 50%. Natomiast podatnikom, którzy przy równo­czesnym zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy wykonują usługi i nie zatrudniają pra­cowników, stawki karty podatkowej określone w tabeli obni­ża się o 80%.

Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej podatnicy płacą bez wezwania w terminie do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za miesiąc grudzień w terminie do dnia 28 grudnia roku podatkowego.

Podatnik traci prawo do karty podatkowej w wyniku:

1. zrzeczenia się opodatkowania w tej formie,

2. utraty warunków do opodatkowania kartą podatkową,

3. wyłączenia podatnika z tej formy opodatkowania.

Podatnik może zrzec się opodatkowania w formie karty podatkowej przed rozpoczęciem roku podatkowego, tzn. musi złożyć stosowne oświadczenie w urzędzie skarbowym w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym nie będzie stosowane opodatkowanie w formie karty podatkowej. W tym przypadku podatnik musi również od początku roku zaprowadzić ewidencję przychodów, o której mowa w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów ewidencjonowanych i płacić podatek według zasad określonych w tych przepisach, albo księgi (księgę przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe).

Do końca miesiąca, w którym nastąpiło zrzeczenie, podatnik opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach. W tym wypadku podatnik obowiązany jest złożyć urzędowi skarbowemu deklarację oznaczoną symbolem PIT-5, o wysokości dochodu osiągniętego od początku roku do końca miesiąca, w którym nastąpiło zrzeczenie się opodatkowania w formie karty podatkowej.

Wyłączeniu z opodatkowania w formie karty podatkowej podlegają podatnicy, którzy podadzą we wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej dane niezgodne ze stanem faktycznym, powodujące nieuzasadnione zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej bądź ustalenie podatku dochodowego w w formie karty podatkowej w kwocie niższej od należnej.

ZRYCZAŁTOWANY PODATEK DOCHODOWY

Podatek ten uregulowany jest w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Wbrew nazwie nie jest to forma opodatkowania zryczałtowanego, ale forma uproszczonego opodatkowania dochodów osób fizycznych, gdzie istotą uproszczenia jest przyjęcie jako podstawy opodatkowania nie dochodu, ale przychodu. Ta forma opodatkowania zastępuje opodatkowanie na zasadach ogólnych.

Założeniem takiego opodatkowania jest uzyskanie w przeciętnych warunkach gospodarowania - takiego obciążenia dochodu, jakie wystąpiłoby w wypadku opodatkowania podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych. Dochód nie jest jednak elementem konstrukcji omawianego tu podatku, lecz jedynie czynnikiem branym pod uwagę przy kalkulacji wysokości stawek podatkowych, stosowanych do przychodu jako podstawy opodatkowania.

Przychodów (dochodów) opodatkowanych w formie tzw. ryczałtu nie łączy się z przychodami z innych źródeł, podlegającymi opodatkowaniu na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatnicy płacący tzw. ryczałt nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg podatkowych.

Zakres podmiotowy zryczałtowanego podatku dochodowego obejmuje oso­by fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych uzyskujące przychody z prowa­dzonej działalności gospodarczej, jeżeli:

1) w roku poprzedzającym rok podatkowy:

- uzyskali przychody z działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nie przekraczającej 426 400zł,

- uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spół­ki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekro­czyła kwoty 426 400zł

2) rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają

z opodatkowania w formie karty podatkowej - bez względu na wysokość

przychodów.

Podatkiem w formie ryczałtu nie mogą być objęci następujący podatnicy:

• podatnicy, który płacą podatek w formie karty podatkowej

• korzystają z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie odrębnych przepisów

• wytwarzają wyroby opodatkowane akcyzą

• osiągają w całości lub w części przychody z prowadzenia aptek

• wykonują usługi notarialne, adwokackie lub inne usługi prawnicze

• wykonują wolny zawód w zespole adwokackim

• świadczą usługi w zakresie w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych, ksiąg

przychodów i rozchodów oraz innych usług w zakresie rachunkowości

• prowadzą działalność w zakresie kupna i sprzedaży dewiz (prowadzą kantory)

• wykonują usługi w zakresie doradztwa, wykonywania ekspertyz.

Stawki w zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów ewidencjonowanych wynoszą:

- dla działalności usługowej - 8,5% przychodów

- dla działalności wytwórczej, usługowej - 5,5% przychodów

- dla działalności handlowej albo gastronomicznej, o ile nie jest prowadzona sprzedaż napojów alkoholowych powyżej 1,5 % alkoholu, lub działalności rybaków 3%

Podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. W przy­padku gdy działalność jest wykonywana w formie spółki, przy­chody opodatkowuje się osobno u każdego wspólnika w sto­sunku do jego udziału w zyskach, określonego w umowie. W razie braku dowodu przeciwnego przyjmuje się, że udziały wspólników w przychodach są równe.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubez­pieczenie zdrowotne podatnika, zapłaconej w roku podatkowym, zgodnie z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowot­nym, o ile nie została odliczona od podatku dochodowego.

Podatnicy i spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani - z wyjątkami określonymi w ustawie -

prowadzić ewidencję przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy, wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz posiadać i przechowywać dowody za- zakupu towarów.

W razie nieprowadzenia lub prowadzenia ewidencji bez zachowania warunków do uznania jej za dowód w postępo­waniu podatkowym, organ podatkowy określi wartość nie za­ewidencjonowanego przychodu, w tym również w drodze osza­cowania, i ustali od tej kwoty ryczałt od przychodów ewiden­cjonowanych w wysokości 20%.

Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne nie mają­ce osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, na których rzecz jest wykonywana działalność pod­legająca opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ze sprze­daży ewidencjonowanej, są obowiązane do obliczania i pobo­ru ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przy każdo­razowej wypłacie należności.

Podatnicy są obowiązani za każdy miesiąc obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień dnia w terminie złożenia zeznania - na rachunek urzędu skarbowego właściwego według swego miejsca zamieszkania.

Podatnicy są obowiązani złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według swego miejsca zamieszkania informację według ustalonego wzoru o wysokości uzyskanego przychodu i wysokości dokonanych odliczeń za I półrocze roku po­datkowego - w terminie do dnia 31 lipca każdego roku, a następnie - zeznanie według ustalonego wzoru o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należ­nego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - w termi­nie do dnia 31 stycznia następnego roku.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wyni­kający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok po­datkowy, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w któ­rej ustali inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zezna­nia o wysokości osiągniętego przychodu, dokonanych odli­czeniach i kwocie należnego ryczałtu od przychodów ewi­dencjonowanych, urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w formie ryczałtu od przychodów ewi­dencjonowanych.

W razie utraty warunków do opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, podatnik jest obowiązany, poczynając od dnia, w którym nastąpiła utrata tych warun­ków, zaprowadzić właściwe księgi i opłacać podatek docho­dowy na ogólnych zasadach.

1. J. Owoc, System podatkowy i wykonywanie zobowiązań podatkowych, SKwP Warszawa 1995 r.

2. A. Ożóg, Podatek dochodowy od osób prawnych, wyd. PWN Warszawa 1992 r.

3. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 )

4. Ustawa z dnia 15 września 2000 roku - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037)

5. Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne z dnia 20 listopada 1998 r. (Dz. U. Nr 148 poz. 719 z 1997 r.)

6. A. Łukasiewicz, Karta podatkowa w 1998 roku, wyd. PWN Warszawa 1998 r.

7. A. Majchrzycka - Guzowska, Finanse i prawo finansowe, Wyd. Prawnicze PWN 1997 r.

---