REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA
Pojęcie kontroli jest używane dla określenia funkcji organu polegającej wyłącznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałych możliwości wpływania na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wydawanie im nakazów czy poleceń. Organ wyposażony w prawo kontroli ma zazwyczaj prawo wydawania zaleceń jednostkom kontrolowanym, a w przypadkach wyjątkowych, w celu uniknięcia strat — prawo wydawania poleceń (zwanych często zarządzeniami doraźnymi) natychmiastowego usunięcia nieprawidłowości. Zasadniczo jednak organ kontrolujący przedstawia tylko wyniki kontroli wraz z wypływającymi z tego wnioskami. Ogólnie mówiąc, kontrola to porównanie tego, co jest, z tym, co być powinno. Celem kontroli jest więc ustalenie, czy przewidziany stan został urzeczywistniony.
Poza upoważnieniami kontrolnymi różnych organów, zawartych w odrębnych przepisach ustawowych (np. kontrole NIK, inspekcji specjalistycznych), na uwagę zasługują uregulowania przepisów o nadzorze ustaw samorządowych oraz ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Organy nadzoru (Prezes Rady Ministrów, wojewoda, regionalna izba obrachunkowa) zostały wyposażone w szeroki zakres kontroli organów samorządowych. Mają bowiem prawo żądania niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego (w przypadku gmin gwarantowane ustawowo prawo wizytacji administracji komunalnej i uczestniczenia w posiedzeniach organów gmin). Przewodniczący zarządów obowiązani są do przedkładania wojewodzie uchwał rad i sejmików w ciągu 7 dni od ich podjęcia. Niezależnie od tego, iż obowiązek ten warunkuje podjęcie rozstrzygnięć nadzorczych, stanowi sam w sobie instrument umożliwiający bieżące i wszechstronne kontrolowanie poczynań samorządowych.
Termin nadzór jest używany najczęściej dla określenia sytuacji, w której organ nadzorujący jest wyposażony w środki oddziaływania na postępowanie organów czy jednostek nadzorowanych, nie może jednak wyręczać tych organów w ich działalności. Uprawnienia nadzorcze oznaczają tyle, co prawo do kontroli, wraz z możliwością wiążącego wpływania na organy czy instytucje nadzorowane. W niektórych przypadkach termin ten bywa używany dla oznaczenia kierownictwa lub kontroli, co wiąże się z faktem, że nadzorowanie jest jednym z elementów funkcji kierowania. Przepisy nie zawsze zawierają prawidłową terminologię, określając np. uprawnienia kontrolne mianem nadzoru. W ustawach samorządowych przyjęto zasadę jednolitej regulacji nadzoru nad wszystkimi jednostkami samorządu terytorialnego. Nadzór nad działalnością komunalną jest podstawowym instrumentem zapewniającym spójność terenowej administracji publicznej. W ustawach zawarto regulacje ściśle precyzujące stronę podmiotową więzi nadzorczych, kryteria stosowanych środków prawnych nadzoru, środki nadzoru oraz procedurę nadzorczą.
Regionalne Izby Obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej, w tym spośród jednostek administracji publicznej:
jednostek samorządu terytorialnego,
związków międzygminnych,
związków i stowarzyszeń gmin i powiatów,
samorządowych jednostek organizacyjnych mających osobowość prawną,
innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji z budżetu jednostek samorządu terytorialnego
Zadania Izb
Regionalne izby obrachunkowe utworzone zostały w 1993 r. na mocy ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych. Od 1997 r. konstytucyjne podstawy funkcjonowania izb wynikają z art. 171 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który między innymi stanowi, że regionalne izby obrachunkowe z punktu widzenia legalności są organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych. Określona ustawą o regionalnych izbach obrachunkowych właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych
obejmuje następujący zakres zadań : :
dokonywanie oceny legalności uchwał podejmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach wymienionych w art. 11 ustawy,
orzekanie o nieważności uchwał sprzecznych z prawem,
ustalenie budżetu jednostki samorządu terytorialnego w przypadku nie uchwalenia budżetu do 31 marca roku budżetowego oraz w przypadkach unieważnienia uchwały budżetowej, ,
przeprowadzanie kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych samorządowego sektora finansów publicznych,
dokonywanie kontroli formalno-rachunkowej sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego i wniosków gmin o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej, ,
wydawanie opinii w sprawach wymienionych w art. 13 ustawy,
rozpatrywanie powiadomień skarbnika o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie przełożonego,
orzekanie w sprawach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych przez podmioty należące do sektora samorządowego finansów publicznych,
prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w sprawach objętych nadzorem i kontrolą.
Od 1999 r. zakres zadań izb obejmuje również:
rozpatrywanie skarg i wniosków dotyczących działalności organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego .
Organizacja i zasady działania izb
W wyniku reformy administracyjnej, od 1999 r. funkcjonuje 16 izb, każda na obszarze jednego województwa. Organizację i zasady działania izb określa ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych oraz rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 2000 r. w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania
Na czele każdej regionalnej izby obrachunkowej stoi prezes, którego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów. Do ustawowych obowiązków prezesa należy między innymi:
reprezentowanie izby na zewnątrz,
kierowanie sprawami niezastrzeżonymi dla organów izby,
kierowanie obradami kolegium,
wyznaczanie składów orzekających.
W czasie nieobecności prezesa w izbie zastępuje go zastępca prezesa będący jednocześnie przewodniczącym komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Zastępcę prezesa powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek prezesa izby, spośród członków Kolegium Izby. .
W każdej izbie działają określone ustawą organy kolegialne;
kolegium izby, które składa się z prezesa i członków powołanych przez Premiera spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu, w liczbie określonej przez Prezesa Rady Ministrów. Kolegium działa pod przewodnictwem prezesa izby,
komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, której przewodniczącym jest z-ca prezesa izby. Zastępców przewodniczącego oraz pozostałych członków w liczbie od trzech do dziewięciu osób powołuje prezes izby. Komisja orzekająca działa na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych
Ponadto w strukturze izby działają:
zespoły zamiejscowe, które realizują zadania kontrolne, szkoleniowe i doradcze izby pod kierownictwem członka kolegium wyznaczonego przez prezesa izby;
komisje do spraw rozpatrywania powiadomień skarbnika o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika. Komisję powołuje prezes spośród członków kolegium w liczbie 3-5 osób i wyznacza jej przewodniczącego;
wydziały kontroli gospodarki finansowej oraz informacji analiz i szkoleń, którymi kierują naczelnicy;
biuro izby, którym kieruje kierownik biura;
zespół obsługi prawnej.
W 1997 r. została ustawowo utworzona wspólna reprezentacja izb - Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych. W jej skład wchodzą prezesi oraz po jednym reprezentancie kolegium każdej z izb wybranym na dwuletnią kadencję. Pracami Krajowej Rady kieruje przewodniczący wybrany spośród jej składu.
Izby działają na zasadzie państwowych jednostek budżetowych.
Nadzór nad działalności regionalnych izb obrachunkowych sprawuje Prezes Rady Ministrów, na podstawie kryterium zgodności z prawem.
Akty prawne:
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz.U. z 1997r. Nr 78).
Ustawa z dnia 7 października 1992r. o Regionalnych Izbach Obrachunkowych (Dz.U. Nr 85, poz. 528 z późn.zm.).
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 1998r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071)
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 2000 r. w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania (Dz.U. z 2000r. Nr 3, poz. 34)
Bibliografia:
Prawo Administracyjne - praca zbiorowa pod redakcją Marka Wierzbowskiego - Wydawnictwo Prawnicze PWN Warszawa 2000
Praca zbiorowa - „Prawo administracyjne”, Warszawa 2000 Wydawnictwa Prawnicze PWN
Ustawa o Regionalnych Izbach Obrachunkowych z dnia 7 października 1992r.(Dz.U. Nr 85, poz. 528 z
późn.zm.).
Praca zbiorowa - „Prawo administracyjne”, Warszawa 2000 Wydawnictwa Prawnicze PWN
tamże
Ustawa o Regionalnych Izbach Obrachunkowych z dnia 7 października 1992r.(Dz.U. Nr 85, poz. 528 z
późn.zm.).
Dz.U. Nr 78 poz.483 z dnia 16 lipca 1997r.
art. 229 Kpa (Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.
Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071)
Dz.U. z 2000r. Nr 3, poz. 34
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 1998r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.)