Pojęcie programu komputerowego

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie zawiera definicji programu komputerowego dlatego należy pamiętać, że ustawodawca używa tak jak jest to przyjęte w terminologii informatycznej. W informatyce przez program komputerowy rozumie się ciąg instrukcji, zapisany w określonym języku lub językach programowania przeznaczony do przetwarzania przez komputer.

Pojęcie prawa pokrewnego

W świetle rozdziału 11 prawa autorskiego prawami pokrewnymi do praw autorskich są:

1. Prawo do artystycznych wykonań - przedmiotem tego prawa jest każde wykonanie utworu, pod warunkiem jego ustalenia, mające charakter artystyczny, niezależnie od wartości i sposobu wyrażenia. Artystycznymi wykonaniami są , w rozumieniu Ustawy, w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, tancerzy, wokalistów oraz osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania.

2. Prawa do fonogramów i wideogramów,

3. Prawa do nadań.

Pojęcie dzieła zależnego

Dziełem zależnym jest opracowanie cudzego utworu w szczególności: tłumaczenie, przeróbka, adaptacja. Nie jest dziełem zależnym utwór powstały w wyniku inspiracji innym utworem.

Pojęcie utworu

Utworami są w szczególności dzieła (Art. 1. Ustawy);

wyrażone słowem, znakami alfabetu, znakami matematycznymi i znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniki urbanistycznej, urbanistyczne sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne, pantomimiczne, audiowizualne ( w tym audialne i wizyjne).

Pojęcie ustalenia dzieła

O statusie prawnym utworu, o uznaniu danego utworu jako dzieło autorskie decydują dwie przesłanki:

- cecha twórczości stanowiąca indywidualne znamię dzieła (Przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze jest cechą twórczości stanowiącą indywidualne znamię dzieła i ustalenie rezultatu procesu twórczego. Przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze jest pojęciem różnym od przejawu działalności intelektualnej)

- ustalenie rezultatu procesu twórczego.

Systemy prawnej ochrony programów komputerowych w Polsce

Do systemów prawnej ochrony programów komputerowych należą: system prawa autorskiego, system prawa cywilnego, system ochrony znaku towarowego, system ochrony własności przemysłowej, system zwalczania nieuczciwej konkurencji., wszystkie odnośnie materii i postępowania cywilnego, konwencje i umowy międzynarodowe (Konwencje: paryska, berneńska, genewska, traktat polsko-amerykański).

Przesłanki, które zadecydowały o dominującej roli prawa autorskiego w ochronie programów komputerowych.

Podstawowe przesłani zawiera rozdział 7 Ustawy „O ochronie praw autorskich i prawach pokrewnych”, który dotyczy programów komputerowych. Zapewnia pełny zakres ochrony i jest podstawą COPYRIGHT APPROACH:

- niemożność zastosowania innych rozwiązań ze względu na sprzeciw organów patentowych oraz brak gotowych koncepcji nowych regulacji

- ze względu na „dużą” pojemność definicji chronionego utworu w aktach regulujących prawo autorskie umożliwiające objęcie nią programu,

- ze względu na możliwość zapewnienia programom ochrony międzynarodowej bezzwłocznie dzięki przynależności krajów do międzynarodowej konwencji z zakresu prawa autorskiego.

Pojęcie prawa autorskiego w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym

Termin prawo autorskie ma w języku prawniczym dwa znaczenia: podmiotowe i przedmiotowe. W znaczeniu przedmiotowym jest to zespół norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane z tworzeniem i eksploatacją utworów oraz ochrony i wykonywaniem istniejących na nich praw osobistych i majątkowych. Źródłem tak rozumianego prawa autorskiego jest Ustawa z 24 II 1994 r. W znaczeniu podmiotowym prawo autorskie to ogół osobistych i majątkowych praw do utworu, czyli praw twórcy utworu. W takim znaczeniu użyto tego pojęcia w tytule ustawy.

Podmiot prawa autorskiego

Podmiotem autorskich praw osobistych jest nim zawsze twórca utworu (autor), czyli osoba, która dzieło stworzyła. Ustawa wprowadza domniemanie, że twórcą jest osoba, o której mowa w art. 8, dopóki twórca nie ujawnia swojego nazwiska w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. W przypadku dzieła stworzonego przez więcej niż jedną osobę autorskie prawa osobiste przysługują wszystkim współtwórcom.

Podmiotem praw majątkowych do utworu (właścicielem utworu) może być: twórca lub współtwórca jeśli utwór stworzyło więcej niż jedna osoba, pracodawca, podmiot zatrudniający twórcę (współtwórców utworu),producent dzieła zbiorowego, następca prawny twórcy. Zgodnie a art.. 8 ust. 1 prawa autorskie przysługuje twórcy, twórca może te prawa majątkowe do utworu zbyć, przenieść. Art 8ust. 1 zaznacza jednak, że prawo przysługuje twórcy jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Z takim wyjątkiem ustawowym mamy do czynienia w przypadku tzw. utworów pracowniczych ( w tym pracowniczych programów komputerowych), utworów naukowych, dzieł zbiorowych oraz audiowizualnych (art. 11, 12, 14, 70 oraz 74 ust.3).

Autorskie prawa osobiste

Podmiotem autorskich praw osobistych jest zawsze twórca utworu (autor), czyli osoba, która dzieło stworzyła. Ustawa wprowadza domniemanie, że twórcą jest osoba, o której mowa w art. 8, dopóki twórca nie ujawnia swojego nazwiska w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. W przypadku dzieła stworzonego przez więcej niż jedną osobę autorskie prawa osobiste przysługują wszystkim współtwórcom. Wykonywanie tych uprawnień odbywa się inaczej niż w przypadku wykonywania wspólnych praw majątkowych; tutaj każdy ze współtwórców korzysta z ochrony niezależnych, swoich dóbr osobistych. Przy nadużywaniu uprawnień przez jednego ze współtwórców wobec pozostałych Sąd może zastosować art. 5 Kodeksu Cywilnego wykazując, że zachowanie to jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Autorskie prawo osobiste nie wygasają nawet po śmierci twórcy. Nie można także praw osobistych zbyć, albo zrzec się, ale podlegają one erozji proporcjonalnej do czasu jaki upłynął od śmierci autora, jak również ograniczeniu ze względu na interesy społeczne związane z korzystaniem z cywilizacyjnego dorobku ludzkości.

Na autorskie prawa osobiste składają się uprawnienia dóbr osobistych oraz uprawnienia majątkowe. Uprawnienia osobiste ustanawia art.. 16 Ustawy.

Przedmiotem ochrony jest tu dobro osobiste twórcy w postaci jego emocjonalnego i intelektualnego stosunku do dzieła, a środkami bezwzględne uprawnienia podmiotowe wymienione w tym przepisie. Wyliczenie to nie jest zamknięte, jest przykładowe o czym przesądza zwrot „w szczególności”, oznacza to możliwość istnienia innych wymienionych w art.. 16 dóbr osobistych chronionych Prawem Autorskim. Potwierdza to np. art. 32 ust. 2 uprawniający twórcę do sprzeciwieniu się zniszczenia dzieła, art.. 52 ustęp 3 ustanawiający prawo dostępu do utworu, art.. 56, z którego wynika prawo do wycofania utworu z obiegu.. Możliwe są też inne, nie przewidziane w ustawie uprawnienia osobiste (niemajątkowe).

Artykuł 16 określa:

- prawo do autorstwa utworu - określane również jako prawo do „ojcostwa dzieła” jest prawem „bezwzględnym” czyli skutecznym erga omnes czyli przeciw wszystkim. Polega na możliwości domagania się przez twórcę od osób trzecich, że to on jest twórcą, aby nie przypisywały sobie autorstwa, nie podawały się bezpodstawnie za twórcę lub współtwórcę ( mieszczą się tutaj prawa ochronne przed plagiatem) oraz, aby nie podejmowały żadnych innych działań, które negowałyby autorstwo twórcy, a w razie podjęcia takich działań usunęły by ich skutki,

- Prawo do oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo. Jest ściśle związane z prawem do autorstwa, daje prawo do domagania się, aby jego zjawisko znajdowało się na egzemplarzu dzieła, albo w inny sposób podany do publicznej wiadomości; może też żądać, aby zostało zachowane w tajemnicy. Podobnie ma się rzecz z pseudonimem.

- prawo do nienaruszalności treści i formy utworu zwane prawem do integralności dzieła, umożliwia twórcy skuteczne przeciwstawianie się „cenzurowaniu” jego utworu przez wydawców, producentów i innych użytkowników tego dzieła np. ze względu na ich odmienne gusty i interesy. Naruszenie to może przejawiać się może tylko w zmianach, pominięciach części utworu, a także w dodatkach oraz opatrywanie utworu ilustracjami niezbędnymi z jego charakterem (nie dotyczy programów komputerowych).

- Prawo decydowania gdzie i kiedy utwór ma być po raz pierwszy udostępniony publiczności. Służy odnowie dobrego imienia, prestiżu twórcy przez uzależnienie od jego oceny czy utwór nadaje się do rozpowszechnienia, nie odnosi się do programów komputerowych,

- prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z dzieła rozpatrywany w świetle art.. 56, wedle którego „twórca może odstąpić lub wypowiedzieć umowę ze względu na swoje interesy; nie dotyczy programów komputerowych.

Autorskie prawa majątkowe

Podmiotem praw majątkowych do utworu (właścicielem utworu) może być: twórca lub współtwórca jeśli utwór stworzyło więcej niż jedna osoba, pracodawca, podmiot zatrudniający twórcę (współtwórców utworu), producent dzieła zbiorowego, następca prawny twórcy. Zgodnie z art.. 8 ust. 1 prawa autorskie przysługuje twórcy, twórca może te prawa majątkowe do utworu zbyć, przenieść. Art 8 ust. 1 zaznacza jednak, że prawo przysługuje twórcy jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Z takim wyjątkiem ustawowym mamy do czynienia w przypadku tzw. utworów pracowniczych ( w tym pracowniczych programów komputerowych), utworów naukowych, dzieł zbiorowych oraz audiowizualnych (art. 11, 12, 14, 70 oraz 74 ust.3). Do uprawnień majątkowych należy wyłączne prawo do korzystania z utworu, po drugie - rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia. Pola eksploatacji wymienia art.. 50; są to w szczególności: utrwalanie, zwielokrotnianie określoną techniką, wprowadzenie do obrotu, wprowadzenie do pamięci komputera, publiczne wykonanie lub publiczne odtwarzanie, wystawienie, wyświetlanie, najem, dzierżawa, nadanie za pomocą wizji i fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stację naziemną, nadanie za pośrednictwem satelity, równoczesne i integralne nadanie utworu nadawanego przez inną organizację radiową lub telewizyjną.

Czas trwania autorskich praw majątkowych

W przeciwieństwie do praw osobistych, które są „wieczne” autorskie prawa majątkowe mają określony czas trwania, po upływie którego gasną. Czas ten wynosi 50 lat od zaistnienia jednego z następujących zdarzeń prawnych:

- od śmierci twórcy dzieła lub tego współtwórcy, który przeżył wszystkich,

- od pierwszej publikacji utworu, jeżeli twórca jest nieznany lub jeżeli z mocy ustawy prawa autorskie majątkowe przysługują z mocy ustawy osobie innej niż twórcy

- od ustalenia utworu jeżeli dzieło nie zostało opublikowane, a jego twórca nie jest znany albo, gdy autorskie prawa majątkowe do utworu nieopublikowanego przysługują komuś innemu niż twórcy.

Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych nie oznacza, że korzystanie z utworu jest całkowicie swobodne. Podmioty określone w art. 40 Ustawy tj. producenci lub wydawcy egzemplarzy utworu, których czas ochronny minął są zobowiązani do przekazywania 5 do 8% wpływów brutto ze sprzedaży na Fundusz Promocji Twórczości. Przepis ten z mocy art 74 ust. 1 Ustawy stosuje się również do producentów programów komputerowych oraz do dokumentacji technicznej tych programów.

Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika

W Prawie Autorskim, w sposób szczególny unormowano kwestie własności programów pracowniczych. Nie mają tu zastosowania zasady ogólne z art 12, ale lex specjalis z artykułu 74 ust. 3 wedle, którego o ile umowa nie stanowi inaczej prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy:

1. Pracodawca nabywa program w sposób pierwotny z chwilą stworzenia a nie przyjęcia jak w art. 12.

2. Pracodawca nabywa prawo do programu w pełnym zakresie, nie zaś w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

3. Autorskie prawa nie mogą z mocy prawa powrócić do twórcy, co jest możliwe w świetle art. 12.

4. Nabyciu praw do programu pracowniczego nie towarzyszy nabycie własności przedmiotu, na którym program ustalono.

Czego może zażądać twórca którego autorskie prawa osobiste są zagrożone ?

Twórca, którego prawa osobiste zostały naruszone może zażądać ich zaniechania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dokonała naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków (tj. roszczenia o usunięcie skutków naruszenia). Roszczenia te przysługują niezależnie od tego, czy naruszenie było umyślne. W razie naruszenia zawinionego autorowi służą dalsze środki prawne:

- roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za wyrządzoną krzywdę moralną,

- możność domagania się nawiązki, czyli nałożenia na sprawcę naruszenia obowiązku uiszczenia odpowiedniej sumy na wskazany przez twórcę cel publiczny (społeczny).

Z powództwem o ochronę może wystąpić twórca, każdy ze współtwórców, a jeżeli twórca nie żyje to kolejno: małżonek, zstępni (dzieci, wnukowie), rodzice twórcy, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.

Z powództwem wystąpić może również stowarzyszenie twórców odpowiednie ze względu na rodzaj twórczości.

Czego może zażądać twórca którego autorskie prawa majątkowe są zagrożone ?

Od osoby, która w sposób niezawiniony naruszyła jego prawa autorskie twórca może żądać: zaniechania naruszania,

wydania pozyskanych korzyści albo dwukrotności stosownego wynagrodzenia.

W przypadku, gdy naruszenie było zawinione to twórca oprócz żądania zaniechania naruszenia i wydania przez sprawcę uzyskanych korzyści może domagać się potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia i naprawienia wyrządzonej szkody.

Niezależnie od tych roszczeń uprawniony może domagać się, aby sprawca naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej uiścił odpowiednią sumę na Fundusz Promocji Twórców ( nie niższą niż dwukrotność korzyści odniesionych przez sprawcę naruszenia).

Sąd rozpoznający powództwo o naruszenie autorskich praw majątkowych z urzędu orzeka przepadek na rzecz Skarbu Państwa bezprawnie wytworzonych egzemplarzy utworu. Może także choć nie musi orzec przepadek na rzecz Skarbu Państwa przedmiotów służących do produkcji bezprawnych egzemplarzy utworów, lub przedmiotów przy których użyciu dokonano naruszenia. Sąd może jednak również w miejsce orzeczenia przepadku przyznać te egzemplarze i przedmioty poszkodowanemu zaliczając je na poczet zasądzanego odszkodowania.

Poszkodowany może składać do Sądu i to jeszcze przed wytoczeniem powództwa, wnioski o zabezpieczenie dowodów, zobowiązać do udzielania informacji i dokumentacji, o zabezpieczenie roszczenia z tytułu ochrony autorskich praw majątkowych.

Oprócz ochrony cywilno-prawnej prawa autorskie podlegają również ochronie prawno-karnej uregulowanej w rozdz. 14, w art. 115-123 Ustawy. Określają czyny zabronione - przestępstwa przeciw prawu autorskiemu oraz tryb postępowania i kary w sprawach o te przestępstwa. Przepisy mają charakter ogólny, odnoszą się do wszystkich utworów łącznie z programami komputerowymi.

Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego.

Wedle pkt. 5 art. 9 Prawa Autorskiego do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio Przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych

Sposoby przejścia autorskich praw majątkowych.

Przenoszenie autorskich praw majątkowych może nastąpić inter vivos lub mortis causa.

Właścicielem lub współwłaścicielem utworu (w tym programów komputerowych) może stać się dowolna osoba prawna lub fizyczna, którą twórca lub inny „pierwotny” właściciel przeniósł swoje prawa w całości lub w części. Osobę tę nazywa się następcą prawnym jej poprzednika. Artykuł 41. Prawa autorskiego mówi między innymi, że autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na postawie umowy oraz nabywca tych praw może przenieść je na inne osoby, jeżeli umowa nie stanowi inaczej.

Pola eksploatacji utworu:

Pola eksploatacji wymienia art.. 50; są to w szczególności: utrwalanie, zwielokrotnianie określoną techniką, wprowadzenie do obrotu, wprowadzenie do pamięci komputera, publiczne wykonanie lub publiczne odtwarzanie, wystawienie, wyświetlanie, najem, dzierżawa, nadanie za pomocą wizji i fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stację naziemną, nadanie za pośrednictwem satelity, równoczesne i integralne nadanie utworu nadawanego przez inną organizację radiową lub telewizyjną.

Autorsko-prawna ochrona baz danych.

W świetle artykułu 3 Prawa Autorskiego zbiory, antologie, wybory, bazy danych są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają nie chronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystania utworu.

Wyłączenia z artykułu 4 Prawa Autorskiego

Przedmiotu prawa autorskiego nie stanowią:

akty normatywne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe.

Pojęcie utworu opublikowanego

W rozumieniu art. 6 Ustawy o ochronie Praw Autorskich:

1. utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarz został udostępniony publicznie

2. opublikowaniem równoczesnym utworu jest opublikowanie utworu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą w okresie trzydziestu dni od jego pierwszej publikacji,

3. utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został opublikowany publicznie.

Uprawnienia współtwórców

W świetle artykułu 9 Prawa Autorskiego:

1. Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólne. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez Sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.

2. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

3.Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez Sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.

4. Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.

5. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio Przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

Karno-prawna ochrona praw autorskich.

Oprócz ochrony cywilno-prawnej prawa autorskie podlegają również ochronie prawno-karnej uregulowanej w rodz 14, w art. 115-123 Ustawy. Określają czyny zabronione - przestępstwa przeciw prawu autorskiemu oraz tryb postępowania i kary w sprawach o te przestępstwa. Przepisy mają charakter ogólny, odnoszą się do wszystkich utworów łącznie z programami komputerowymi.

Karalność oparta jest na wspólnych zasadach:

1. Przestępstwa mają charakter powszechny.

2. Przedmiotem ochrony są prawa autorskie i prawa pokrewne.

3. Poza art. 116 ust. 4 wszystkie czyny są przestępstwami umyślnymi.

4. Przestępstwa są na ogół z oskarżenia prywatnego, ale jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa stałe źródło dochodów, albo działalność przestępczą organizuje lub nią kieruje to ściganie następuje z oskarżenia publicznego (z urzędu).

5. W sprawach nie uregulowanych Ustawą stosuje się Kodeks Prawny.

Do czynów zabronionych przez Prawo Autorskie należą: plagiat art. 115 ust.1, wprowadzenie w błąd co do autorstwa art. 115 ust. 1,

rozpowszechnianie bez podania nazwiska lub pseudonimu art 115 ust. 2, naruszenie prawa w inny sposób w celu osiągnięci korzyści majątkowych, bezprawne rozpowszechnianie cudzych utworów art. 116 ust. 1, bezprawne powielanie i utrwalanie w celu rozpowszechniania, nabywanie lub pośrednictwo w zbyciu lub ukryciu przedmiotu będącego nośnikiem utworu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bezprawnie w celu uzyskania korzyści majątkowych.

Za przestępstwa prawo przewiduje 3 rodzaje sankcji:

- podstawowe - wymierzane przez pozbawienie wolności od 1-2 lat, ograniczenie wolności lub grzywny, wymierzane za czyny mniejszej wagi, przestępstwa nieumyślne i przestępstwa w formie zwykłej,

- zaostrzone - za przestępstwa w postaci kwalifikowanej obejmującej działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, uczynienie z przestępstwa źródła dochodu, kierowanie i organizowanie grupami przestępczymi; obligujące pozbawieniem wolności do lat 3, lub od 6 miesięcy do 5 lat,

- dodatkowe - obligatoryjny przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa oraz fakultatywny przepadek przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa. ( w obu sytuacjach, przypadkiem mogą być objęte także przedmioty nie będące własnością sprawcy przestępstwa.

Chronione i niechronione elementy programu komputerowego

W świetle rozdz. 7-go Ustawy prawne i istotne elementy programu to idee i zasady będące podstawą programu lub jego poszczególnych elementów w tym podstawy, łącza, interfejsy, kod programu oraz jego forma; forma wyrażenia programu komputerowego a w szczególności dokumentacja projektowa, twórcza lub użytkowa.

- Idee i zasady nie podlegają ochronie (art.. 77. ust. 2 pkt. 2 ). Idee i zasady choćby miały charakter twórczy i indywidualny nie podlegają ochronie; tylko wtedy, gdy indywidualność tych nie podlegających ochronie znajdują potwierdzenie w formie ich wyrażenia nie będzie można odmówić ochrony prawnej programowi, w którym te idee i zasady zostały implementowane (zastosowane).

- Łącze: interfejsy definiuje się jako tę część programu, które zawierają informacje o jego współpracy z innymi elementami systemu komputerowego oraz o wzajemnych powiązaniach i współdziałaniach, które są niezbędne do współpracy wszystkich elementów softwaru i hardwaru z innym programem lub sprzętem. Z odnoszącego się do idei i zasad zapisu wynika jednoznacznie, że łącza także pod względem prawnym są traktowane jako elementy programu i chronione są identyczną jak inne składniki objęte ochroną.

- Kod programu i jego forma podlega ochronie jeśli jest ustalony i ma cechy twórcze (art.1); ochronie podlega zarówno kod źródłowy jak i wynikowe oraz tzw. firmowe. Fizycznym nośnikiem tych form zapisu może być papier, taśmy, dyskietki, twarde dyski, układ scalony, dysk optyczny itp. Takiej samej ochronie prawnej podlega również dokumentacja programu i projektowa, wytwórcza i użytkowa.

Warunki legalnej dekompilacji

Wyniki legalnej dekompilacji programu (tłumaczenia jego formy) lub zwielokrotnienia programu określa art 75. ust. 2. p. 3 Ustawy o Prawie Autorskim. W jego świetle:

- dekompilacji dokonuje licencjobiorca lub inna osoba upoważniona bądź inna osoba działająca na jej rzecz np. wyspecjalizowana firma komputerowa, której licencjobiorca zlecił dekompilację)

- dekompilację przeprowadza się w celu osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami

- informacje uzyskane w wyniku dekompilacji nie były uprzednio łatwe do uzyskania przez dekompilatora

- przedmiotem dekompilacji są jedynie te części oryginalnego programu, które są niezbędne do uzyskania współdziałania (zakres wykorzystania legalnej dekompilacji).

Do czego nie mogą być wykorzystywane wyniki legalnej dekompilacji ?

W świetle art.75 ustęp 3 ustawy o Ochronie Prawa Autorskiego wyniki legalnej dekompilacji nie mogą być:

1. Wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania z niezależnie stworzonym programem komputerowym,

2. Przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania z niezależnie stworzonym programem komputerowym.

3. Wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.

Pojęcie i katalog dóbr osobistych

Dobrem osobistym jest mienie ludzkie, niezmącony stan spokoju psychicznego i naruszeniem uczuć. Dobrami osobistymi osoby fizycznej są w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska oraz prawo osobiste do kultu zmarłego.

Konwencje międzynarodowe odnoszące się do ochrony programów komputerowych

konwencja paryska z 1883 roku, konwencja berńska z 1886 roku, konwencja genewska, WIPO (OMPI) , Trips

Konwencja paryska z 1883 roku.

Przedmiotem tej konwencji jest własność przemysłowa tj. patenty na wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, nazwy handlowe, oznaczenia i nazwy pochodzenia oraz zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Określa zasady i tryb ochrony własności przemysłowej w stosunkach międzynarodowych. Państwa należące do konwencji tworzą międzynarodowy związek ochrony własności przemysłowej zwany Związkiem Paryskim. Podmioty państw związkowych korzystające w innym państwie z takich samych praw, jakie mają obywatele i firmy tych krajów (zasada równouprawnienia cudzoziemców, zasada asymilacji), przy zachowaniu uprawnień wynikających z konwencji (zasada minimum konwencyjnego określana inaczej jako ochrona iure conventionis). Inną zasadą tej konwencji jest zasada pierwszeństwa konwencyjnego polegająca na tym, że wystąpienie o ochronę wynalazku, wzoru użytkowego itp. w jednym z krajów związku daje na określonych warunkach prawo pierwszeństwa do uzyskania ochrony w innych krajach członkowskich. Polska należy do Konwencji Paryskiej od roku 1920.

Konwencja berneńska z 1886 roku.

Jej podmiotem są wszelkie utwory literackie, naukowe i artystyczne bez względu na sposób ich wyrażenia. Państwa należące do Konwencji Berneńskiej tworzą Związek Berneński. Konwencja stanowi podstawę ochrony autorskiej w stosunkach międzynarodowych, związek i zalążek zunifikowanego w skali międzynarodowego ustawodawstwa austorsko-prawnego (strony zobowiązane są dostosować ustawodawstwo krajowe do wymagań konwencji). Ochronę dzieł literackich i artystycznych zapewnia się twórcom (autorom) oraz niektórym innych osobom fizycznym i prawnym, którym ustawa przyznaje prawo do dzieł (pracodawcom, producentom, wydawcom). Obok dzieł pierwotnych ochronie podlegają opracowania. Obowiązuje zasada asymilacji i ochrony iure convenctionis. Przesłankę ochrony jest, aby utwór powstał w kraju należącym do związku, w odniesieniu do utworów niepublikowanych decyduje narodowość lub obywatelstwo autora (zasada osobowości). w przypadku dzieł opublikowanych - zasada terytorialności. Nie wymaga się żadnych formalności, jak rejestracja czy zastrzeżenie prawa autorskiego. Cel ochrony obejmuje życie autora i 50 lat po jego śmierci. Polska należy do konwencji od 1920 roku.

Konwencja genewska (powszechna).

Przedmiotem tej konwencji są dzieła literackie, naukowe, artystyczne, w tym dzieła pisane, utwory muzyczne, dramatyczne i filmowe, dzieła malarskie i graficzne oraz rzeźby. Zmierza do synchronizacji ochrony międzynarodowej praw autorskich w państwach o różnych systemach prawa autorskiego, zwłaszcza w zakresie przesłanek ochrony, zakresu i czasu trwania ochrony. Ma redakcję Genewską i Paryską z 1971 do której Polska przystąpiła w 1977 roku. Główne postanowienia Konwencji Powszechnej - dostosowanie prawa wewnętrznego do konwencji. Dotyczy dzieł obywateli państw członkowskich bez względu na miejsce publikacji i dzieł opublikowanych na terytorium państw członkowskich. Minimalny czas trwania ochrony - 25 lat od śmierci twórcy poza fotografiami i dziełami użytkowymi - 10 lat. Przewiduje zasadę asymilacji oraz ochronę iure convectionis. Nie reguluje autorskich praw osobistych.

WIPO (OMPI) Światowa Organizacja własności intelektualnej; łączy administrację związków paryskiego i berneńskiego. Polska należy od 1975 roku

TRIPS jest to załącznik porozumienia ustanawiającego światową organizację handlu sporządzony w Marakierzu w 1994 roku i ratyfikowany przez Polskę (należy 111 państw). Zawiera przepisy materialne, proceduralne i egzekucyjne oraz przepisy o szczególnej kontroli granicznej, którą mają umożliwić osobie, której własność intelektualna została zagrożona lub naruszona. Skuteczne przeciwdziałanie importom wyrobów oznaczonych podrobionym znakiem towarowym lub stanowiącym bezprawną kopię utworu chronionego. Podstawowe założenia TRIPS:

- obejmuje wszystkie dziedziny własności intelektualnej,

- wszystkich członków porozumienia wiążą ostateczne teksty Konwencji Paryskiej i Berneńskiej,

- przewidziano minimum konwencyjne dla każdego typu dóbr intelektualnych,

- równouprawnienie cudzoziemców , zasada najwyższego uprzywilejowania polega na tym, że przywileje przyznane jednemu krajowi automatycznie przysługują wszystkim krajom członkowskim,

- normuje prawa majątkowe, ale idzie dalej niż Konwencja Berneńska, bo obejmuje ochroną także programy komputerowe i bazy danych, a także przyznaje właścicielowi utworu prawo decydowania o zarobkowym wypożyczeniu, wynajmowaniu egzemplarza utworu oraz do pobierania korzyści majątkowych z tego tytułu.

Główne akty własności przemysłowej odnoszące się do ochrony programów komputerowych.

Prawo własności przemysłowej, a w szczególności 3 ustawy:

z 19 X 1972 „O wynalazczości” z 31 I 1985 r „O znakach towarowych”

z 16 IV 1993r „O zwalczaniu nieuczciwej konkurencji”.

Pojęcie znaku towarowego

Znakiem towarowym jest w rozumieniu Ustawy Znak nadający się do rozróżniania towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od towarów i usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw, w szczególności: wyraz, ornament, rysunek, kompozycja kolorystyczna, forma plastyczna, melodia lub inny sygnał dźwiękowy bądź też zestawienie tych elementów. Chodzi więc tutaj o łatwe do zapamiętania przez nabywcę oznaczenia zespolonego z konkretnym towarem lub usługą, albo z przedsiębiorstwem dostarczającym te dobra.

Pojęcie wynalazku

Wynalazek jest to rozwiązanie o charakterze technicznym, nie wynikające w sposób oczywisty ze stanu techniki i mogące nadawać się do stosowania (cecha nowości, nieoczywistości, stosowalności, techniczności).

Rozwiązanie uważa się za nowe jeżeli przed datą, wg. której oznacza się pierwszeństwo uzyskania patentu, nie zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w sposób ujawniający znawcy dostateczne dane do jego stosowania, w szczególności przez publikację, jawne stosowanie lub wystawienie na wystawie publicznej. Data pierwszeństwa to dzień zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym lub wystawienia na wystawie publicznej mającej pierwszeństwo.

Pojęcie wzór użytkowy

Wzór użytkowy podlegający ochronie jest to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o stałej postaci.

Wspólne cechy wzorów użytkowych i wynalazków to: nowość i techniczny charakter. Wzór użytkowy może być nieoczywisty i tylko rozwiązaniem konstrukcyjnym.

Pojęcie projekt racjonalizatorski

Za projekt racjonalizatorski może być uznane przez podmiot gospodarczy rozwiązanie zgłoszone przez twórcę nadające się do zastosowania. Z przepisu tego wynika, że projekt nie ma definicji ustawowej i o tym czy dane rozwiązanie zostanie za taki projekt uznany decyduje podmiot gospodarczy, któremu jest zgłoszony.

Pojęcie własności przemysłowej

Zgodnie z Konwencją Paryską Dz.U. nr 9 z 1975 r p. 57 do własności przemysłowej zaliczane są: patenty na wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, znaki usługowe, nazwy handlowe i oznaczenia ich pochodzenia lub nazwy pochodzenia.

Uprawnienia przedsiębiorstwa, na rzecz którego zarejestrowanego znak towarowy

Przedsiębiorstwo, na które został zarejestrowany znak towarowy nabywa wyłączne prawo używania znaku w obrocie gospodarczym na terenie całego państwa dla towarów objętych rejestracją, a w szczególności prawo do umieszczania tego znaku na towarach, produktach, wprowadzanie tak oznaczonych towarów do obrotu, umieszczania do na dokumentacjach związanych z wprowadzaniem towaru do obrotu, albo posługiwania się ni w polskich środkach przekazu w celach reklamy.

Uprawniony z rejestracji może przenieść swoje prawo licencji na używanie znaku. W razie naruszenia prawa rejestracji, lub zagrożenia naruszeniem właściciel znaku może żądać zaprzestania działań naruszających jego prawa - na podst. ustawy o znakach towarowych art. 20, a ponadto na zasadach ogólnych określonych w prawie cywilnym może żądać naprawienia określonej szkody, wydania korzyści majątkowych, wydania odp. oświadczenia.

Jak długo trwa prawo używania zarejestrowanego znaku towarowego ?

Prawo używania zarejestrowanego znaku towarowego trwa 10 lat, od chwili uzyskania informacji o rejestraci znaku towarowego.

Gdzie i pod jakimi warunkami rejestruje się znak towarowy ?

Podstawowym źródłem ochrony znaków towarowych (usługowych) jest rejestracja znaku w Urzędzie Patentowym. Można jej dokonać tylko na rzecz określonego podmiotu gospodarczego i tylko dla towarów i usług będących przedmiotem jego działalności gospodarczej. Warunkiem zdolności rejestracyjnej znaku są jego dostateczne znamiona odróżniające. Nie ma takich znamion znak, który stanowi tylko nazwę rodzajową towaru lub informuje jedynie o właściwościach, jakości, liczbie, ilości, masie, cenie, przeznaczeniu, miejscu i czasie wykonania, składzie, funkcji lub przydatności itp. nie dające wystarczających podstaw odróżniających pochodzenie towaru. nie rejestruje się także znaków objętych względnym lub bezwzględnym zakazem rejestracji.

Czy prawa do znaku towarowego są przenoszalne ?

Uprawniony z rejestracji może przenieść swoje prawo licencji na używanie znaku.

Autorstwo w świetle dyrektywy

Autorstwo programu komputerowego określa art 2. dyrektywy, wedle którego:

1. Autorem programu komputerowego jest osoba fizyczna lub grupa osób fizycznych, która stworzyła program, lub - tam gdzie zezwalają na to przepisy kraju członkowskiego - osoba prawna, która według tych przepisów jest uznawana za podmiot prawa. W przypadku, gdy przepisy kraju członkowskiego znają kategorię dzieła kolektywnego, za autora uważa się osobę, która takie dzieło stworzyła.

2. Jeżeli program komputerowy został stworzony wspólnie przez grupę osób fizycznych, to prawa wyłączne do niego przysługują im wspólnie.

3. Jeżeli program komputerowy został stworzony przez pracownika przy wykonywaniu jego zadań lub według wskazówek pracodawcy, to pracodawca jest wyłącznie uprawniony do wykonywania wszystkich praw majątkowych względem tak stworzonego programu, jeżeli w umowie nie postanowiono inaczej.

Czynności wymagające zezwolenia w świetle dyrektywy

W świetle artykułu 4 Dyrektywy Rady Europy prawa wyłączne przysługujące podmiotowi prawa obejmują prawo podejmowania lub upoważniania do następujących czynności:

1. Trwałego lub czasowego, w całości lub części, zwielokrotniania programu komputerowego jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w jakim do wprowadzania, wyświetlania, wykonywania (odtwarzania), transmitowania, przekazywania i zapisywania programu, niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zezwolenia podmiotu prawa;

2. Tłumaczenia, opracowania, aranżacji i innych przeróbek programu komputerowego, jak i zwielokrotnienia rezultatu tych czynności, z zachowaniem praw osoby, która program przerobiła;

3. Publicznego rozpowszechniania w jakiejkolwiek formie programu komputerowego lub jego kopii, w tym ich wynajmowania; wraz z pierwszą sprzedażą kopii programu na Wspólnym Rynku przez podmiot prawa lub za jego zgodą następuje w obrębie Wspólnego Rynku wyczerpanie prawa rozpowszechniania kopii tego programu; nie dotyczy to jednak prawa do kontroli dalszego wynajmowania programu lub jego kopii.

Dekompilacja w świetle dyrektywy

1. Nie jest wymagane zezwolenie podmiotu prawa na zwielokrotnianie kodu lub jego tłumaczenie, jeżeli jest to niezbędne do otrzymywania informacji koniecznych dla uzyskania operatywności wewnętrznej niezależnie stworzonego programu komputerowego (z innym programem), jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:

a) czynności te są podejmowane przez licencjobiorcę lub osobę uprawnioną do eksploatacji kopii programu lub osobę upoważnioną osobę działającą w ich imieniu;

b) informacje konieczne do uzyskania operatywności wewnętrznej nie były uprzednio dostępne dla osób wymienionych w pkt. a.

c)czynności odnoszą się tylko do tych części pierwotnego programu, które są konieczne do uzyskania z nim operatywności wewnętrznej.

2. Wymienione powyżej postanowienia nie upoważniają do tego, by informacje uzyskane na ich podstawie były:

a) wykorzystywane do innych celów niż uzyskania operatywności wewnętrznej niezależnie stworzonego programu;

b)przekazywane osobom trzecim, chyba że jest to konieczne dla operatywności wewnętrznej niezależnie stworzonego programu;

c)wykorzystywanie do rozwijania, wytwarzania lub marketingu programu o podobnej formie wyrazu albo do jakichkolwiek innych czynności naruszających prawo autorskie.

3. Dla zachowania zgodności z postanowieniami Konwencji Berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych postanowienia tego artykułu nie mogą być w tym kierunku interpretowane, aby ten artykuł mógł być tak stosowany, iż będzie naruszać słuszne interesy podmiotu prawa w nieuzasadniony sposób, albo będzie pozostawać w sprzeczności z normalną eksploatacją programu komputerowego.

Czas trwania ochrony programu komputerowego w świetle dyrektywy.

Postanowienia dotyczące czasu trwania ochrony zawiera art. 8 dyrektywy. W jej świetle czas trwania ochrony obejmuje okres życia autora i 50 lat po jego śmierci lub po śmierci ostatniego żyjącego autora; przy programach opublikowanych anonimowo lub pod pseudonimem lub programach, co do których, za autora jest uznawana, osoba prawna, na podstawie przepisów prawnych danego kraju - 50 letni czas trwania programu rozpoczyna swój bieg od pierwszego publicznego udostępnienia programu za zgodą uprawnionego. Czas trwania ochrony rozpoczyna się 1 stycznia roku następującego po tym, jak zaszły wspomniane zdarzenia.

Kraje członkowskie, w których obowiązuje dłuższy czas trwania ochrony niż ten, który przewidziany jest w ustępie 1 mogą zachować swój obecny czas trwania ochrony, do chwili, gdy prawo Wspólnoty w sposób generalnych zharmonizuje czas ochrony dzieł podlegających prawu autorskiemu.

Klasyfikacja programów wg. kryteriów i sposobów dystrybucji ?

Przy dystrybucji programów rozróżnia się programy FREEWARE (zwane również PUBLIC DOMAIN), SHAREWARE oraz COMMERCIAL.

FREEWARE - PUBLIC DOMAIN to programy stanowiące własność publiczną. Wolno je kopiować i przekazywać bezpłatnie i bez ograniczeń innym użytkownikom. Autor może sobie zastrzec np. w czołówce programu, by nie był on wykorzystywany do celów komercyjnych.

SHAREWARE - to forma rozpowszechniania polegająca na tym, że autor podając w czołówce programu swój adres, zachęca do kopiowania oraz prosi ewentualnych użytkowników o nadesłanie niewielkiej, często uznaniowej kwoty pieniężnej, która pokryje koszty własne i dokumentacji.

Obie klasy programów są rozpowszechniane sieciowo, z użyciem modemów, banków informacji software'owej tzw. ShareWare House.

Natomiast duże profesjonalne pakiety programowe udostępniane są z reguły przez firmy komputerowe w oparciu o udzielanie licencji na użytkowanie. Programy takie robi się zwykle w kilku droższych i tańszych wersjach. Do tańszych należą: wersje edukacyjne - przeznaczone dla szkół, droższe tzw. rozwojowe developet, przy pomocy, których można samemu tworzyć oprogramowanie użytkowe.

Rodzaje umów występujących w obrocie programami komputerowymi ?

Umowy występujące w obrocie programów komputerowych można podzielić na trzy grupy:

- Umowy zezwalające na korzystanie z software'u - będą to najczęściej umowy licencyjne, umowy leasingu bez przeniesienia praw, umowy o używanie sieci oraz te z umów o stworzeniu oprogramowania lub doskonalenie już istniejącego, które mają charakter umowy „O dzieło”, a nie przenoszą własności utworu na osobę zamawiającą, zaś po wytworzeniu lub dostosowaniu programu przybierają formę licencji lub leasingu bez opcji kupna;

- Umowy dokonujące przeniesienia praw do programów komputerowych wraz z materiałami towarzyszącymi. Jest to najczęściej umowa sprzedaży albo umowa leasingu z opcją przeniesienia praw oraz umowy o stworzeniu lud dostosowanie istniejącego oprogramowania mającej charakter umowy „O dzieło” i przenoszące prawa do danego oprogramowania na zamawiającego;

- Umowy powodujące powstanie innych niż zezwolenie na korzystanie z oprogramowania praw i obowiązków oraz nie przenoszące praw do tego programu komputerowego. Są to umowy „O podtrzymanie oprogramowania” czyli umowy mające charakter zlecenia usług serwisowych, umowy „O przechowanie” (depozyt) programu źródłowego, umowy o ubezpieczenie programu i inne.

Sprzedaż programów komputerowych

Do umów sprzedaży programów komputerowych odnosi się art. 555 i następne Kodeksu Cywilnego. Przeniesienie praw do programów komputerowych może nastąpić poprzez :

• leasing z opcją przeniesienia praw,

• umowa o stworzeniu lub dostosowaniu programu komputerowego jako dzieła z przeniesieniem praw na zamawiającego,

• umowa darowizny, o których mowa w art. 888 Kodeksu Cywilnego,

• umowa zamiany art. 603 Kodeksu Cywilnego.

Zawarcie umowy o przeniesienie praw autorskich przesądza o zmianie podmiotu autorskich praw majątkowych w określonym zakresie. Od tej pory wyłącznym dysponentem praw do programu komputerowego staje się nabywca. Niektóre nieskomplikowane programy jak np. gry komputerowe udostępniane są nie na podstawie indywidualnie przygotowanych umów licencyjnych, ale poprzez sprzedaż w masowym obrocie.

W ramach tej grupy umów (przenoszących majątkowe prawa autorskie) zwraca uwagę, że w przypadku sprzedaży dyskietki, albo innego nośnika z utrwalonym programem dochodzi do przeniesienia własności tego nośnika materialnego a nie samego utworu. Zgodnie z art. 74 ust. 4 p. 3 następuje wyczerpanie prawa w stosunku do określonego egzemplarza utworu np. dyskietki. Osoba, która weszła w jej posiadanie może: jej używać, dalej ją odsprzedać, natomiast wymaga zgody właściciela praw autorskich jej odpłatne wynajmowanie lub np. wynajmowanie pracowni ze sprzętem i oprogramowaniem. Wtedy należy uzyskać zgodę właściciela praw autorskich i uścić odpowiednią opłatę.

Pojęcie umowy licencyjnej i jej rodzaje

Umowa licencyjna upoważnia do korzystania bez ograniczenia pola eksploatacji (licencja pełna) lub do korzystania na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca, czasu tego korzystania (licencja niepełna). Przykładowy katalog pól eksploatacji zawarty jest w art 50 Prawa Autorskiego. Licencjodawca zawierająca umowy nie pozbawia się możliwości dalszego eksploatowania programów. Może on udzielać dalszych licencji innym osobom, a także użytkować i korzystać z programu (chyba, że licencja ma charakter wyłączny).

Elementy umowy licencyjnej

Z reguły w każdej umowie licencyjnej powinny być uregulowane następujące zagadnienia:

- oznaczenie przedmiotu Umowy (bezpiecznie jest wyraźnie wskazać nazwę programu),

- określić czy poza programem wynikowym ma być też udostępniony program źródłowy

- jaka dokumentacja i instrukcje zostaną przekazane razem z programem,

- czy program źródłowy zostanie złożony do depozytu sądowego, czemu będzie towarzyszyć umowa o przechowanie występująca łącznie z umową podstawową. W umowie o przechowanie przechowujący zobowiązuje się do przechowania programu źródłowego w stanie niepogorszonym i wydania go wskazanym podmiotom pod warunkiem wystąpienia zdarzenia przewidzianego treścią umowy.

Zakres umowy licencyjnej

1. Upoważnieniu licencjobiorcy do korzystania z programu towarzyszy z reguły szereg ograniczeń; wskazuje się jakie cele mogą być realizowane zgodnie z przeznaczeniem programu ,

2. Na jakich i ilu komputerach równocześnie może być wykorzystywany, określenie lokalizacji wyposażenia sprzętowego, (określenie lokalizacji hardware'u), na którym program może być wykorzystany niekiedy z podaniem numeru seryjnego maszyny, co oznacza, że oprogramowanie może być używane tylko na komputerze wymienionym w klauzuli lokacyjnej lub w miejscu określonym klauzulą . Określa się także, czy komputer z licencjonowanym programem może być udostępniony osobom trzecim, czy licencjobiorca może udzielić sublicencji tzn. wydać następnej osobie licencję; czy dozwolone jest sporządzenie więcej niż jednej kopii do celów archiwalnych ? Czy kopia rezerwowa może być używana równocześnie z programem ?

3. Użytkownik zobowiązany jest zwykle do zachowania w tajemnicy informacji na temat chronionych i niechronionych elementów programu. Może być On zobowiązany do używania programu w sposób gwarantujący zachowanie tajemnicy np. przez klauzulę dotyczącą przechowywania nośników, dostępu do kopii, dostępu pracowników użytkownika i osób trzecich do programu.

4. Określenie własności programu dla licencjobiorcy ważne jest wskazanie czy licencjobiorca ma sprzęt współdziałający z programem i czy udostępniony program współdziała z innymi programami równocześnie wykorzystywanymi przez licencjobiorcę.

5. Zwielokrotnianie i modyfikowanie programu będzie dozwolone jeżeli w umowie licencjodawca nie poczynił zastrzeżeń w tym zakresie. W umowie powinno być dokładne określone czy licencjobiorca może poprawić zauważone błędy. Modyfikacja programu może być także ujęta na zasadzie przyrzeczenia dostępu licencjobiorcy do nowych wersji bez dodatkowej opłaty lub za obniżoną opłatą.

6. Nie dokonywanie ingerencji technicznych bez gody podmiotu Prawa autorskiego jest z reguły zastrzeżone w umowach licencyjnych, chyba że licencjobiorca wynegocjuje sobie taką możliwość.

7. Klauzule dotyczące klasy wyposażenia hardware'u. Często licencjodawca zastrzega w umowie podniesienie opłaty licencyjnej, jeżeli za jego zgodą oprogramowanie zostanie przeniesione na lepszą wersję komputerów.

8. Problem dekompilacji na mocy Ustawy licencjobiorca ma prawo do wykonania dekompilacji w zakresie i na warunkach przewidzianych w art 74. ust. 2, p. 3, i ust. 3 Ustawy o Prawie Autorskim. Skłania to do zamieszczenia klauzul, w których między innymi zastrzega się, że dekompilacja może obejmować tylko część licencjonowanego programu niezbędną do zapewnienia współdziałania z niezależnie stworzonym programem. W wyniku dekompilacji nie można przekazywać osobom trzecim informacji uzyskanych z dekompilacji programu. Opracowany w wyniku dekompilacji oryginalny program komputerowy nie może być sprzedawany na tym samym rynku co program sdekompilowany.

9. Odpowiedzialność za wady udostępnianego programu komputerowego mogą polegać na:

- braku możliwości rozwiązywania wszystkich określonych w umowie funkcji w zmniejszonym stopniu wykorzystywania pamięci, nie spełnienia parametrów szybkości, istnienia błędów,

- braku lub ograniczenia współdziałania licencjonowanego programu komputerowego z komputerem lub innymi programami licencjobiorcy,

- na wadach trzecich, wadach prawnych, że licencjodawca nie był uprawniony do udzielania licencji i udostępniania programu.

- Postanowienia umowy powinny określać za jakie wady odpowiada licencjodawca. W art. 55 Ustawy o Prawie Autorskim określono minimalne warunki odpowiedzialności licencjodawcy od chwili przyjęcia utworu (6 miesięcy, chyba że strony umówiły się inaczej przy programach 1 - 2 miesięcy zwykle, licencjobiorca może wyznaczyć licencjodawcy termin na usunięcie usterek, a po upływie tego terminu może od umowy odstąpić lub żądać obniżki wynagrodzenia, jeżeli usterek nie usunięto. Jeżeli program komputerowy ma wady prawne licencjobiorca może od umowy odstąpić i żądać wynagrodzenia poniesionej szkody.

10. Dla ochrony wyłącznych praw autora programu ważne są postanowienia dotyczące rozwiązania umowy licencyjnej. Art. 66 Ustawy o Prawie Autorskim stanowi, że umowa licencyjna uprawnia do korzystania z programu w okresie 5 lat, na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba, że w umowie postanowiono inaczej. Po upływie tego terminu prawa uzyskane z licencji wygasają jednakże, jeżeli licencję udzielono na czas dłuższy niż 5 lat to po upływie tego terminu uważa się ją za udzieloną na czas nieokreślony o czym mówi art. 68 Prawa Autorskiego. Wypowiedzenie umowy licencyjnej następuje w terminie przewidzianym w umowie, a jeśli nie określono z rocznym wyprzedzeniem na koniec roku kalendarzowego. W wyniku rozwiązania umowy użytkownik zobowiązany jest do wydania programu i wszelkich jego kopii, opisu programu oraz wszelkich informacji dodatkowych na temat programu, zniszczenia innych informacji uzyskanych podczas korzystania z licencji oraz wydania licencjodawcy pisemnego oświadczenia o wykonaniu wszystkich wymienionych powyżej czynności.

11. W umowie zawiera się klauzulę umożliwiającą licencjodawcy dostęp do miejsca lokacji oprogramowania w celu kontroli.

12. Opłaty określone są zwykle ryczałtowo. Płatność zwykle połowa w chwili podpisywania umowy, a połowa po zweryfikowaniu programu.

U13. ruchomienie programu komputerowego i jego weryfikacja jest przedmiotem klauzuli z reguły wyraźnie określających kiedy, kto i na jakim komputerze ma program uruchomić. Zasadniczym celem autora programu jest uzyskanie w wyniku negocjacji ochrony swoich praw do programu. Celem użytkownika jest stworzenie sytuacji prawnej gwarantującej niezakłóceniości użytkowania programu komputerowego, a więc osiągnięcie takich sformułowań umowy licencyjnej (lub umów dodatkowych), które zapewniłby mu „potrzymanie” oprogramowania, dostęp do kodu źródłowego oraz określałyby reguły odpowiedzialności licencjodawcy.

Oznaczenie odpowiedzialności za wady programu komputerowego w umowie licencyjnej.

Oznaczenie odpowiedzialność za wady udostępnianego programu komputerowego w umowie licencyjnej może polegać na:

- braku możliwości rozwiązywania wszystkich określonych w umowie funkcji w zmniejszonym stopniu wykorzystywania pamięci, nie spełnienia parametrów szybkości, istnienia błędów,

- braku lub ograniczenia współdziałania licencjonowanego programu komputerowego z komputerem lub innymi programami licencjobiorcy,

na wadach trzecich, wadach prawnych, że licencjodawca nie był uprawniony do udzielania licencji i udostępniania programu.

- Postanowienia umowy powinny określać za jakie wady odpowiada licencjodawca. W art. 55 Ustawy o Prawie Autorskim określono minimalne warunki odpowiedzialności licencjodawcy od chwili przyjęcia utworu (6 miesięcy, chyba że strony umówiły się inaczej przy programach 1 - 2 miesięcy zwykle, licencjobiorca może wyznaczyć licencjodawcy termin na usunięcie usterek, a po upływie tego terminu może od umowy odstąpić lub żądać obniżki wynagrodzenia, jeżeli usterek nie usunięto. Jeżeli program komputerowy ma wady prawne licencjobiorca może od umowy odstąpić i żądać wynagrodzenia poniesionej szkody.

Rozwiązywanie umów licencyjnych

Art. 66 Ustawy o Prawie Autorskim stanowi, że umowa licencyjna uprawnia do korzystania z programu w okresie 5 lat, na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba, że w umowie postanowiono inaczej. Po upływie tego terminu prawa uzyskane z licencji wygasają jednakże, jeżeli licencję udzielono na czas dłuższy niż 5 lat to po upływie tego terminu uważa się ją za udzieloną na czas nieokreślony o czym mówi art. 68 Prawa Autorskiego. Wypowiedzenie umowy licencyjnej następuje w terminie przewidzianym w umowie, a jeśli nie określono z rocznym wyprzedzeniem na koniec roku kalendarzowego. W wyniku rozwiązania umowy użytkownik zobowiązany jest do wydania programu i wszelkich jego kopii, opisu programu oraz wszelkich informacji dodatkowych na temat programu, zniszczenia innych informacji uzyskanych podczas korzystania z licencji oraz wydania licencjodawcy pisemnego oświadczenia o wykonaniu wszystkich wymienionych powyżej czynności.

Umowa celofanowa

Jest to umowa narzucająca kupującemu dyskietkę określone warunki eksploatacji programu komputerowego zakodowanego na danej dyskietce. Jej specyfika polega na tym, że wg. jej postanowień wyraźnie wydrukowanych w miejscu widocznym na opakowaniu dyskietki zawierającej program nabywca z chwilą otwarcia opakowania zawiera umowę licencyjną z właścicielem praw do programu komputerowego. Treść tej umowy obejmuje zakazy: odtwarzania kodu źródłowego, modyfikowania programu komputerowego, przystosowania programu do innego typu komputera, dalszej odsprzedaży programu, wypożyczania dyskietki innej osobie. Nabywca, który nie wyraża zgody na warunki umowy może oddać nierozpieczętowaną dyskietkę, uzyskując zwrot zapłaty.

Pojęcie topografi układu scalonego

W polskim prawie przez topografię układu scalonego rozumie się rozwiązanie polegające na przestrzennym wyrażonym w dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których conajmniej jeden jest elementem aktywnym oraz wszystkich połączeń układu scalonego lub ich części.

W użyciu oprócz sformuowania topografia układów scalonych znajduje się również sformuowanie topografia produktów półprzewodnikowych.

Topografia układu scalonego, w ujęciu skróconym, jest definiowana jako trójwymiarowe struktury mikroelektronicznych produktów półprzewodnikowych (Austria, Niemcy).

W ramach Unii Europejskiej przyjmuje się, że topografia produktu półprzewodnikowego oznacza serię wzajemnie powiązanych obrazów, które - jako stale utrwalone lub zakodowane - przedstawiają trójwymiarowy model (wzór) warstw, z których składa się produkt półprzewodnikowy i w której każdy obraz zachowuje w całości lub części wzór powierzchni produktu półprzewodnikowego w każdej fazie jego wytwarzania

Pojęcie układu scalonego

Układ scalony - to jedno lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny utworzony z elementów z materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę i wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących nierozdzielnie ze sobą sprzężonych w celu spełnienia funkcji elektronicznych.

Czas trwania ochrony topografi układu scalonego

Prawo do topografi przysługuje na terenie kraju, w którym udzielono mu ochrony przez okres 10 lat.

Uprawniony z rejestracji topografi

Zgłaszającemu topografię układu scalonego w Urzędzie Patentowym wydaje się dokument potwierdzenia rejestracji.

Prawo do rejestracji topografi układu scalonego przysługuje twórcy, a jeżeli więcej ją wykonało - wszystkim współtwórcom. W razie, gdy topografia powstałaby w ramach wykonywania stosunku pracy lub innych umów prawa przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej. Prawo do rejestracji jako majątkowe jest zbywalne i dziedziczone. Ochrona topografi układów scalonych oparta jest na zasadach analogicznych do ochrony własności przemysłowej. Właściciel topografi układu scalonego może uzyskać prawo wyłącznego korzystania, które obejmuje: wyłączność w wytwarzaniu, sprzedaży lub stosowania topografi, albo produktów, w których jest topografia znormalizowana. Zgodnie z polską ustawą przez rejestrację topografi w Urzędzie Patentowym uprawniony nabywa wyłączne prawo do reprodukcji topografi układu scalonego, do wykorzystywania w celach handlowych lub importu do takich celów kopii chronionej topografi, albo produktu zawierającego taką topografię.

Przesłanki z rejestracji topografi

Rejestracja topografi układu scalonego w Urzędzie Patentowym następuje bez badania ustawowych warunków zdolności rejestracyjnych topografi układu scalonego. Zakłada się, że badanie takie będzie miało miejsce w razie postępowania o naruszenie praw z rejestracji do danej topografi układu scalonego.

Zdolność rejestracyjna polega na tym, że topografię uznaje się za oryginalną (tzn. będącą wynikiem własnej pracy intelektualnej twórcy i nieznanej powszechnie w chwili dokonania jej zgłoszenia). Dopuszcza się możliwość rejestracji topografi w ciągu 2 lat od jej wprowadzenia do obrotu

Licencje na używanie topografi

W polskiej ustawie wyróżnia się dwa rodzaje licencji na korzystanie z zarejestrowanej topografi układu scalonego: umowne,przymusowe.

Umowa licencyjna (licencja umowna) upoważnia do korzystania z topografi w zakresie objętym poprzez wykorzystanie topografi na różnych polach eksploatacji (zasada pełności licencji), chyba że strony postanowiły inaczej. Umowa wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Licencja przymusowa. Urząd Patentowy w trybie postępowania wspornego może udzielić zezwolenia na korzystanie z topografi stanowiącej prawa z rejestracji jeżeli:

Jest to konieczne to zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia narodowego.

Zostało stwierdzone, że prawo wyłączności jest nadużywane do celów sprzecznych z interesem społecznym, zwłaszcza do niedozwolonych praktyk monopolistycznych. Informację o możliwości ubiegania się o licencję przymusową zamieszcza się w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Korzystający z licencji przymusowej uiszcza na rzecz uprawnionego z rejestracji opłatę licencyjną stosownie do wartości rynkowej.

Ochrona topografi ustaje w skutek wygaśnięcia lub unieważnienia prawa z rejestracji.

---