2. Najważniejsze osiągnięcia cywilizacji minojskiej i mykeńskiej.

2a. Najważniejsze osiągnięcia cywilizacji minojskiej:

• Wynalezienie koła garncarskiego

• Powstanie pisma linearnego „A"

Pismo nieoczytane, mające około 100 znaków.

• Budowa dużych pałaców m.in. w Maino, Katozagros, Knossos.

Do dziś nie wiadomo jak te pałace powstały. Zostały zniszczone ok. 1700 roku p.n.e i funkcjonowały do ok. 1450 roku p.n.e. Nie były obwarowane. Pałac w Knossos został odkryty i zrekonstruowany (nie do końca poprawnie) przez A. Evansa. Wiadomo, że miał magazyny żywności, sąsiadował z dużym miastem, miał obiekty sakralne, znajdowały się tam pomieszczenia należące do władny. Nie wiadomo ile miał pięter. 2b. Najważniejsze osiągnięcia cywilizacji mykeńskiej

• Wynalezienie pisma linearnego „B"

Zostało odczytane przez naukowca polskiego pochodzenia M. Boltrisa. Pismo to było wykorzystywane tylko do buchalterii pałacowej, nie przydatne do notatek, we władaniu małej grupy osób.

• Wprowadzenie scen batalistycznych do sztuki, co świadczy, że Achajowie byli wojownikami

• Okręgi grobowe

Określono je jako „A" i „B". W sumie odnaleziono w nich groby 43 osób pochowanych z ceramiką i złotymi blaszkami (nic więcej o pochowanych nie wiadomo)

• Budowa grobów kopułowych.

Odkryto 9 takich grobów w okolicach Myken i wsi Kokunara. Patronem jednego z nich jest Agamemnon (dziś nie jesteśmy już w stanie określić do kogo należały..

• Po opanowaniu Krety zaczęli budować pałace. Nie oferowały one jednak zbytnich wygód (Achajowie nie przywiązywali do luksusu większej uwagi). Były też zamknięte na niewielkiej przestrzeni i silnie obwarowane-mury te

później sze pokolenia Greków zaczęły określać mianem „cyklopowych murów"

3. Przyczyny upadku świata minojskiego mykeńskiego

3a. O upadek świata minojskiego obwinia się Mykeńczyków, którzy zniszczyli m.in. wszystkie pałace, prócz Knossos, który przejęli na własny użytek.

3b. Świat Mykeński upadł około 1200 roku p.n.e. Upadek ten tłumaczy się rozmaicie. Sądzi się, że został on zniszczony przez naturę - np. susze, powodzi itp. Późniejsi grecy uważali jednak, że Mykeńczyków napadli Heraklidowie. Dziś wiemy, że owymi Heraklidami byli Dorowie. Nie wiadomo natomiast, czy najazd Dorow faktycznie miał miejsce. Przypuszcza się, że Dorowie byli poddanymi Achajów i wszczęli bunt, który doprowadził do zniszczenia ciemiężycieli. Nie wiadomo tego jednak na pewno.

4. Główne bitwy z okresu wojen perskich (miejsce i data).
4a. Bitwa pod Maratonem (490rok p.n.e)-bitwa lądowa

4b. Bitwa w wąwozie Termopile (480 rok p.n.e)-bitwa lądowa

4c. Bitwa w pobliżu przylądka Artemizjon (480 rok p.n.e)-bitwa morska

4d. Bitwa pod Salaminą (480 r.. p.n.e)-bitwa morska

4e. Bitwa pod Platerami (479 rok p.n.e)-bitwa lądowa

4f. Bitwa na przylądku Mykale (479 rok p.n.e)-bitwa lądowa

5. Główne etapy wojny peloponeskiej.
5a. Przyczyny:

Wojna ta była najbardziej wyniszczającą wojną w dziejach ówczesnej Grecji. Przyczyną był podział na dwa wrogie sobie obozy, których jeden (pod przewodnictwem Aten) uważał się zagrożony przez drugi (pod przewodnictwem Sparty) i odwrotnie. Do wybuchu wojny przyczynił się tez konflikt między obozami miasto Epidamos (zachodnie wybrzeże, przy wyspie Korkyra (dziś Korfu)-co doprowadziło do konfliktu z Koryntem, a także o Pokidaję (kolonia koryncka). Nie bez znaczenia był dekret magelejski i nie uznanie go przez Ateny. 5b. Etapy wojny:

• Wojna Achidamijska (431 p.n.e-412 p.n.e)

Na tym etapie klasycznie realizowano plan Peryklesa, który w ówczesnym czasie miał władzę w Atenach. . Ateńczycy blokują morsko Peloponez, jednocześnie ludność chowa się za tzw. Długimi Murami, łączącymi Ateny z portem w Pirusie. W wyniku zarazy w Atenach umiera ok. 1/3 populacji miasta (w tej liczbie jest Perykles). Ateny cofają się do defensywy, nękają jednak Spartan wypadami (m.in. pod Amfipolis biorą grupę Spartan do niewoli). Mało brakowało, żeby został zawarty pokój. Kleon jednak udaremnił tą inicjatywę Spartan. W roku 421 został zawarty pokój Nikiasza.

• Pokój Nikiasza (412 rok p.n.e -114 rok p.n.e)

Miał obowiązywać na 50 la i przywrócić stan rzeczy sprzed wydarzeń poprzedzających. Obie strony „lizały rany". Pojawił się jednak Alkibiades, który chciał zbić kapitał polityczny na wojnie. Był pomysłodawcą wyprawy sycilijskiej. Ateńczycy mieli wysadzic desant na Sycylii. Wyprawa zakończyła się katastrofą-Ateńskie wojska zostały pokonane. Sam Alkidiades uciekł i wspierał Spartę.

• Wojna jońsko-dekeńska (413 rok p.n.e-404 rok p.n.e)

Etap ten zaznacza się dominacją Sparty, która jednak potem została wyczerpana ekonomicznie. W zamian za wszystkie ziemie, które kiedyś Persja posiadała, była ona gotowa udzielić Sparcie pomocy. Za perskie pieniądze

Sparta i jej sojusznicy wystawili dość silną flotę (by mimo kilku sukcesów Ateńskich na morzu) pokonać flotę ateńską.

6. Gdzie odbywały się igrzyska panhelleńskie?

6a. Nemea. 6b. Istma 6c. Olimpia

6d. Delfy

6e. Igrzyska olimpijskie miały wymiar religijny. Głównymi obiektami sportowymi były: gimnazjon, palestra, leonidarion. Odbywały się co cztery lata. Okres ten służył do odmierzania czasu i nazywano go olimpiadą.

7. Co się składało na therapeia?
7a. Dbałość o kult bogów

7b. Budowanie świątyń

7c. Pozostawanie w czystości rytualnej i unikanie zmazy rytualnej.

8. Główne ośrodki kultu Zeusa, Apollona, Hery i Afrodyty
8a. Główne ośrodki kultu Zeusa:

• Nemea

• Olimpia

• Dodona

Jest to najstarsze sanktuarium Zeusa i Diony. Zostało odkryte przez Polaka. 8b. Główne ośrodki kultu Apollona :

• Dydymajon

• Bassai (świątynia Apollona Epikuriosa)

• Delfy

Jest to sanktuarium Apollona Amfiliona. Zbudowano je w IV wieku p.n.e. Przez ówczesnych Greków było uznawane za środek ówczesnego świata (Omfilion). Znajdowała się tam też siedziba Pytii i teatr delficki. 8c. Główne ośrodki kultu Hery:

• Herajon

Powstała przed świątynią w Olimpii. W jej kompleksie był posąg siedzącej Hery i stojącego Zeusa. 8d. Główne ośrodki kultu Artemidy

• Efez

Jeden z 7 cudów świata. Nie dotrwało do naszych czasów-zostało spalone przez Herostratesa.

9. Geneza spartańskiej podwójnej monarchii

Geneza tego rozwiązania może mieć swój początek w tym, że uzależniane tereny miały już swoich władców. Istnienie podwójnej monarchii może też wynikać ze sporów władcy z arystokracją, która wybierała drugiego władcę. Jeden król zawsze zostawał w mieście, gdy drugi udawał się na wojnę, co mogło być kolejną przyczyną podwójnej monarchii.

10. Uprawnienia eforów.

10a. Przewodniczą zgromadzeniu ludowemu 10b. Byli próbą ograniczenia władzy krolów

10c. Mogli uwięzić i ukazać każdego urzędnika (nie mogli tego jednak zrobić z

obywatelem) 10d. Przyjmowali poselstwa 10e. Ogłaszali wojny.

10f.. Nie musieli wstawać przy królach (wszyscy inni musieli)

10g. Mogli usunąć króla ze stanowiska.

Co pięć lat szukali w gwiazdach specjalnych znaków świadczących o tym, że

króla należy zdjąć ze stanowiska. Jeśli znaleźli taki znak, wysyłano poselstwo do

Delf w celu zasięgnięcia rady. 10h. Królowie i eforowie składali co miesiąc przysięgę. Królowie obiecywali, że będą

dobrze rządzić, a eforowie, w imieniu polis, że nie zdejma go ze stanowiska.

11. Przyczyny spartańskiej oliganthropii (spadku liczby obywateli)
11a. Statystyki

• Ok. 500 roku p.n.e-około 8000 obywateli.

• Ok. 490 roku p.n.e-około 800 obywateli.

• W 371 roku p.n.e-około 1500 obywateli.

• W 250 roku p.n.e-około 700 obywateli. 11b. Przyczyny

• Straty w bitwach

• Powszechny homoseksualizm, który doprowadził do spadku zainteresowania płcią przeciwną.

• Wielkie trzęsienie ziemi w 774 roku p.n.e

• Powstanie messeńskie

• Wojna peloponeska

• System dziedziczenia, który sprzyjał koncentracji majątku w małych grupach, która miała tyle pieniędzy, by zaspokoić wszelkie zależności wobec państwa. W odróżnieniu od innych państw kobiety też dziedziczyły i mogły rozporządzać majątkiem.

12. Fazy rozwoju spartańskiego wychowania.

Po urodzeniu rodzice zanosiły dziecko do fyli, w której się znajdowali. Tam oceniano, czy dziecko może przeżyć. Oceniano, czy dziecko nadawało się na wojownika, czy tez nie i czy było piękne. Jeśli nie, to je porzucano (dzieci ułomne). Z resztą porzucanie było praktyką popularną-porzucano głównie głównie dziewczynki. Dziecko było chowane przez rodziców do 7 roku życia. Potem dziecko zaczynało agoge (termin ten został ukuty przez późniejszych, Spartanie nie znali tego terminu) nazywane w Sparcie pajejmonem. Przed ołtarzem Artemidy Ortia stawali nadzy chłopcy, a dorośli bili ich biczami do krwi. Dzieci nie mogły wydać okrzyku bólu, ani zrobić grymasu. Ten, który najdłużej wytrzymywał, mógł mieć wystawiony pomnik i otrzymywał sierp. Angielski historyk N. Kennel dokonał podziału na Spartę archaiczną, klasyczną oraz na ostani okres, gdy wprowadzono agoge. Agoge zostało przywrócone, gdy Sparta za panowania rzymskiego uzyskała status miasta wolnego.

Wychowanie archaiczne i klasyczne opisał Ksenofont. Według niego odbywano wychowanie pais. Gdy chłopiec opuszczał dom rodzinny w wieku 7 lat, uczył się do roku 14/15 lat i wchodził w okres młodzieńczy. Po osiągnięciu wieku 14/15 lat zaczynał szkolenie trwające do 20 roku życia. Państwo wyznaczało pajdonomosa (urzędnika pilnującego wychowania). Jego wychowankowie, pozbawieni rodziców, uczyli się pisać i czytać, posłuszeństwa oraz chodzili boso, by nauczyć się dobrze chodzić. Uczyli się też jak zdobywać jedzenie. Kąpać się mogli tylko raz w roku, nosili tez przez cały rok tę samą szatę-himation. W wieku 20 lat kończył naukę formacyjną i stawał się dorosłym Spartiatą. Stawał się żołnierzem i musiał się zapisać do sysytii (jeśli nie uczestniczył w żadnej, nie był uznawany za członka społeczeństwa). O przyjęciu do niej głosowano w głosowaniu tajnym, w którym udział

brali wszyscy obecni członkowie sysytii. Każdy członek sysytii musiał dostarczać jedzenie do swojej sysytii(np. miesięczny kontyngent wynosił: ok. 35 kg mąki, 15 kg. Fig, 24 litry wina oraz pieniędzy na zakup dodatkowego jedzenia). Każdy Spartiata mógł jadać tylko za wiedzą państwa-musiał zjeść minimum jeden posiłek dziennie w swojej sysytii. Spartiaci jadali głównie rosół z krwi wiepsza z chlebem. Była to porcja wysokokaloryczna. Każdy członek sysytii musiał w niej codziennie przebywać, co sprawiało, że stawała się ona podstawową jednostka społeczną. Ze swoimi kolegami Spartiata mieszkał w koszarach, póki nie osiągnął 30-go roku życia.

13. Status helotów-opis.

Sami starożytni mieli kłopot z określeniem ich zależności. Przez historyków najczęściej byli określani jako ludność usytuowana miedzy ludnością wolna, a niewolniczą. Źródła świadczą o tym, że Heloci byli jednak własnością prywatną. Państwo ingerowało jednak w ich życie. Świadczy to o tym, że ich działalność była ważna dla państwa. W gestii państwa było m.in. ograniczenie własności (Spartiata nie mogł wyzwolić helota-państwo owszem, państwo decydowało jak się on ubierze itp.). Helotów było dużo więcej niż Spartiatów. Często zdarzało się, że walczyli jako formacje pomocnicze, ale tez jako hoplici. Przykładowo, w bitwie pod Platerami (479 rok p.n.e)uczestniczyło 5 tysięcy Spartiatów i 25 tysięcy helotów.

14. Sposoby zawarcia małżeństwa w Sparcie.

14a. W Sparcie karano osoby, które były w stanie panieńskim lub kawalerskim w

wyniku nie zawarcia związku małżeńskiego. Przykładowo starych kawalerów nie obdarzano szacunkiem, musiał golić tylko połowę wąsów, nosił szatę w kolorowe łaty. Z kolei ojciec, który spłodził 3 synów, nie musiał służyć w armii. Ten, który spłodził 4, był zwolniony ze wszelkich świadczeń wobec wspólnoty.

14b. Małżeństw nie zawierano między osobami o sporej różnicy wieku.

14c. Gdy partner nie mógł spładzać dzieci, zapraszał młodszego, który spładzał mu dzieci, które potem ten starszy wychowywał. Autorzy starożytni twierdzą, że jeśli małżonek nie chciał/nie mógł współżyć ze swoją małżonką mógł się porozumieć z mężem innej kobiety. Wtedy ta kobieta pełniła rolę „matki zastępczej". Na takie wzglądy mogły liczyć jednak kobiety, które urodziły dużo dzieci uznanych za piękne i godne zaakceptowania przez wspólnotę.

14d. Zdarzało się też, ze przyjaciel po prostu „wypożyczał żonę przyjacielowi.

14e. Pierwszy sposób zawarcia małżeństwa.

Mężczyzna „porywał" (wszystko było uzgodnione) kobietę za dnia z jej domu i oddawał ją opiekunce (nyfuetii). Ona ubierała ją w męski ubiór strzygła (mężatki i nie-dziewicze nosiły krótkie włosy). Spartiata w tym czasie był ze swoimi ze swoimi kolegami. Przychodził tylko na krótką chwilę, by odbyć z nią

stosunek- nie widywał za często swojej zony, póki nie ukończył 30 lat.

14f. Drugi sposób zawarcia małżeństwa

Małżeństwa były dogadywane. Stosowano m.in. homogamię (według jednej grupy) lub tez w kierunku wielu grup. Czasem zdarzało się, że bracia mieli jedną wspólna zonę-służyło to płodzeniu dzieci. Sugerowanym wydarzeniem było to, że nie stać ich było na żonę dla każdego.

15. Główne bitwy Aleksandra Wielkiego.
15a. Bitwa nad rzeką Granik (334 rok p.n.e)

• Starcie z satrapami

• Początek wyprawy przeciw Persji. 15b. Bitwa pod Issos (333 rok p.n.e)

• Starcie z wojskami Dariusza II

• Dariusz II ucieka z pola bitwy

• Wielkie łupy wpadły w ręce wojsk Aleksandra, w tym rodzina królewska

• Dariusz II wysyła propozycję podziału Persji między niego i Aleksandra Wielkiego

15c. Bitwa pod Gaugamelą (331 rok p.n.e)

• Ponowna ucieczka Dariusza II z pola bitwy. Nigdy się z Aleksandrem nie spotkali

16. Przyczyny śmierci Filipa II

W 337 roku p.n.e Filip II był u szczytu sławy i powodzenia. W tym też roku zakochał się w niespełna 18-letniej kobiecie Olimpii. Miał wtedy 40 lat. Olimpia powiła mu m.in syna, Aleksandra (Filip II miał z reszta 7 żon).

Kolejne małżeństwa miały charakter czysto polityczny-np. podbój Tesalii kosztował go dwa małżeństwa z Tessalkami. Tylko Kleopatra (Oimpia) była Macedonką. W pewnym momencie Olimpia postanowiła skierować przeciw mężowi swojego brata. Filip II zneutralizował to zagrożenie, wydając szwagra za swoją córkę. Na weselu spotkał Pauzaniasza, który był jego byłym kochankiem-Filip bowiem skierował swoje uczucia ku innej osobie. Pauzaniasz zakwestionował męskość rywala, który potem poległ w walce. Z kolei Pauzaniasz został spity i wielokrotnie zgwałcony przez mężczyzn. Gdy wytrzeźwiał prosił o pomoc Filipa II i pomszczenie jego krzywd. Filip II zbywał go jednak.

Na weselu swojego szwagra Filip II został przez Pauzaniasza zamordowany. Sugeruje się, że Pauzaniasz był jedynie wykonawcą wyroku. Śmierć Filipa II była przypuszczalnie efektem spisku żony Filipa II i syna Aleksandra. Sam Pałzaniasz został zabity przez pościg, gdy biegnąc do przygotowanych koni potknął się. Aleksander został królem (znany jako Aleksander Macedoński)

17. Reformy Klejstenesa

16a. Zastąpienie 4 fyl rodowych 10 fylami terytorialnymi. Każda fyla wybierała 50

urzędników do Buli (Rady 500) 16b. Ostrakon

16c. Podzielenie Attyki na trzy okręgi. Każdy okręg składał się z 3 części, a każda jedna część z innymi częściami innych okręgów tworzyły demy. Demy tworzyły trytie, a trytie-fyle.

18. Charakterystyka polityki Pizystrata i Pizystratów

18a. Pizystrat zakończył Tyranię. Był on dwukrotnie wygnawany.

18b. Sugeruje się, że rządził od 548 roku p.n.e do 528 roku p.n.e. Lawirował miedzy

tyranami, a ludem (m.in. pożyczki dla chłopów, dziesięcina). Wszystko to sprawiło,

że czasy jego panowania się czasami Kronosa. 18 c. Pizystrat nawiązał też sojusz z Argos, Macedonią, Eterią, Tebani, Tessalią, nawiązał

dobre stosunki ze Spartą. 18 d. Jeśli chodzi o politykę kulturalną to zbudował Akropol.

18 e. Wiadomo też, że reformy Solona nie były przestrzegane, a najważniejsze stanowiska

były obsadzane przez zwolenników Pizystrata. 18 f. Zaopatrzył też Ateny z wodę. Wodociąg ten zaopatrywał Ateny w wodę z gór.

19. Status prawny cudzoziemców Atenach (V/IV w. p.n.e)

19a. Cudzoziemcy byli określani terminem „xenos. Termin ten może oznaczać zarówno

„obcy" (w sensie: „wróg"), jak i „gość" 19b. Musieli mieć opiekuna (prostatesa)

19c. Wśród cudzoziemców mogli być tzw. Frygades, czyli uchodźcy polityczni pozbawieni swojej ojczyzny.

• Mogli się przedstawiać jako błagalnicy szukający opieki dokonując czynności chwytania za podbródek i kolano.

• Musieli też zapisać się do demu.

• Decyzje dotyczące frygades podejmowały poszczególne polis.

19d. Wśród cudzoziemców mogli być tzw. Metioikos, którzy żyli wspólnie z obywatelami przez czas dłuższy.

• W Atenach metioikowie musieli płacić podatek (metioikon) wynoszący 12 drahm (kobiety płaciły połowę tej sumy).

• Podobnie jak Frygades musieli znaleźć sobie opiekuna (prostatesa) i zapiasć się do demu.

• Musieli służyć w woj sku

• Podlegali obowiązkowi liturgii (nie byli tylko tietrarchami).

• Ich ruchy były monitorowane (spisywano kiedy opuszczali i wjeżdżali do polis).

• Mogli brać udział w świętach, ale tylko państwowych. 19e. Był obowiązek udzielenia cudzoziemcom gościny

19f. Mogli dzierżawić ziemię i dom 19g. Mogli mieć prawo isosteleia

19h. Za zasługi cudzoziemiec mógł otrzymać obywatelstwo. ( 431 r. p.n.e uchodźcy z Platei obleganych przez Beotów i Spartan otrzymali przywilej epigamia, co oznaczało, że cudzoziemcy mogli się żenić z obywatelami) 19i. Małe polis doszyły do tego, żeby miały jak najwięcej obywateli, co oznaczało, że niekiedy dochodziło do nadawania obywatelstwa cudzoziemcom. Zyskanie praw publicznych było nazywane graphe xenias 19j. Terminem graphe daroxenias określano pozwanie cudzoziemca o nielegalne korzystanie z praw publicznych. 20.Sytuacja kobiet w Grecji okresu klasycznego na przykładzie Aten

20a. Kobiety zrodzone z rodzin obywatelskich nie miały praw obywatelskich 20b. Antyczni Grecy znali jednak termin „obywatelka". Nic to jednak nie znaczyło. 20c. Każda kobieta miała opiekuna (kyriosa)-najpierw był nim ojciec, potem brat i mąż

(w Rzymie był tutor). 20d. Każda kobieta miała imię (w Rzymie nie)

20e. Mogły pić wino (w Rzymie za to, że kobieta piła mogła zostać zabita pałką) 20f. Najlepszą rzeczą było to, żeby nikt jej nie widział (zamknięta w części domu

przeznaczonej dla kobiet) i nikt o niej nie mówił. 20g. Kobiety, które rodziły dzieci były obdarzane szacunkiem 20h. Kobiety mogły zawierać umowy opiewające do jednego medymna (korca)

jęczmienia.

21.Obowiązki bogatych (ok. 600 obywateli) w demokratycznych Atenach

21a. Musieli opłacać podatek specjalny (najczęściej w wypadku wojny), który w 347 r.

p.n.e stał się podatkiem stałym. Wynosił on, w zależności od szacunków, 10 talentów. 21b. Bogaci musieli opłacać liturgie:

• chóry (choregia),

• przedstawienia,

• nagród (najczęściej trójnogi),

• świąteczne zawody (gimnazjarcha).

• Musieli też wyposażyć, utrzymać i dowodzić przez rok statkiem (tietriarchia)-niekiedy rezygnowali z dowodzenia i wybierali opłacaną przez siebie osobę do tego zadania.

Opracował Rafał Brodacki na podstawie notatek z wykładów prowadzonych przez prof. Ryszarda Kuleszę.

22. Główne zasady demokracji ateńskiej i ich realizacja

22a. Isonomia

Równość obywateli (i tylko obywateli) wobec prawa. 22b. Eleutheria

Wolność wyboru, czy się chce uczestniczyć w życiu politycznym, czy też nie. Każdy obywatel mógł brać udział w Zgromadzeniu Ludowym. Urzędy były

dostępne dla wszystkich obywateli, którzy spełnili kryterium wieku-min. 30

lat (większość była losowana) 22c. Zasada „rządzić i być rządzonym"

W Atenach w V w. p.n.e. urzędnikiem się bywało, nie było stałych polityków.

Obowiązywał zakaz reelekcji (po za strategami oraz Radzie 500, w której

można było zasiadać dwukrotnie, ale nie raz po razie) 22d. Po wojnie peloponeskiej rozdzielono możliwość bycia wojskowych w

polityce. Nie można było być wojskowym i politykiem jednocześnie. 22e. Polityka ateńska była oparta nie na stronnictwach, ale na indywidualności

obywateli, za którymi podążała reszta ludu.

23. Kontrola polityków demokracji ateńskiej

• Po wygraniu losowania (urzędnicy w Grecji byli losowani) nowo obrany urzędnik składał przysięgę. Następował tez egzamin publiczny (dekimazja) sprawdzający kwalifikacje kandydata-miało to na celi sprawdzenie, czy osoba, która wygrała losowanie była obywatelem i czy była poprawnym obywatelem (np. czy się opiekuje rodzicami itp.)

• Dekimazja jednak nie eliminowała złych kandydatów. Raz w miesiącu, na głównym Zgromadzeniu Ludowym, sprawdzano, czy urzędnik pełni pieknie (kalos) swoją funkcję. Jeśli obywatele wyrazili dezaprobatę, głosowano na nowego (apoheiratenia).

• Specjalna komisja ponadto musiała sprawdzić co miesiąc rachunki-nazywano ją euthynoi.

• Urzędnik na koniec swojego panowania musiał złożyć sprawozdanie finansowe oraz z pozostałej działalności. To drugie było składane Sądowi, na którym każdy mógł zgłosić zastrzeżenia. Sprawy mogły tylko dotyczyć: łapówek (szacowano sumę i w wypadku udowodnienia winy urzędnik musiał zapłacić 10-kroć sumy), defraudacji publicznych pieniędzy (szacowano sumę i w wypadku udowodnienia winy urzędnik musiał zapłacić 10-kroć sumy) oraz złego administrowania (winny musiał zwrócić sumę straconą przez państwo)

24. Główne instytucje polityczne Aten V i IV wieku p.n.e i ich kompetencje
24a. Zgromadzenie Ludowe (Ekklesia)

• Obradowało do czasów Klejstenesa na Pnyksie 4 razy w miesiącu (IV w. p.n.e), a w piątym wieku rzadziej (nie rzadziej, niż raz na miesiąc)

• Większość historyków uważa, że w Zgromadzeniu brało udział ok. 6000 ludzi. Tyle bowiem było wymagane, żeby zgromadzenie było ważne.

• Nie liczono liczby osób-określano ją „na oko".

• Obywatele zbierali się o świcie (przewodniczący pewnie wcześniej) i kończyli obrady koło południa.

• Obywatele przychodzili z własnej woli i z własnym jedzeniem.

• W 403 r. p.n.e wprowadzono diety za udział w Zgromadzeniu Ludowym (stale podwyższane doszły do 1 drahmy). Było to spowodowane coraz mniejszą frekwencj ą.

• Specjalna skarga mogła być zgłoszona przez każdego obywatela przed i podczas obrad Rady 500 (Buli), bądź Zgromadzenia Ludowego.

• Była możliwość zgłoszenia przez obywatela skargi na ustawę, która według niego była szkodliwa dla państwa (graphe paranonon)

24b. Ostrakophoria

• Funkcjonowała w Atenach w V w p.n.e.

• Wprowadzona przez Klejstenesa

• Pierwszy ostracyzm miał miejsce w 488/487 roku p.n.e. Ostatni ostracyzm miał miejsce w 418/417 roku p.n.e.

• Pierwotnie miał być stosowany w Buli (Radzie 500)

• Klejstenes był pierwszą ofiarą tego urzędu

• Pierwszy ostrakon odkryto w 1953 roku. Była to skorupa z imieniem polityka przeznaczonego do wygania.

• Czasami zdarzają się na nich obsceniczne rysunki

• Oprócz Aten występował też m.in. w Megarze.

• Procedura:

Na Zgromadzeniu ludowym pytano, czy ostrakon jest potrzeby. Jeśli tak, to dwa miesiące potem odbywał się ostrakon na Agorze. Obywatele przychodzili z już wykonanymi ostrakonami, na których ryto imię, imię ojca i nazwę demu, do którego należała osoba przeznaczona do wygnania (w praktyce jednak ograniczano się do umieszczenia imienia). Rzucano je w odpowiednie miejsce i liczono. Ten, kto otrzymał największą liczę głosów, był wygnawany.

• Ateńczycy zrezygnowali z ostracyzmu, gdy zdali sobie sprawę, że procedura się skompromitowała i sochodziło do manipulowania ostracyzmem.

24c. Sąd

• Losowano 6000 sędziów spośród chętnych

• Sędziom płacono 3 obole za pracę w Sądzie

• Dzień sądowy trwał od 9 do 11 godzin

• W V w. p.n.e przydzielano sędziów do trybunałów, a w IV w. p.n.e losowano kleiroterionem

• Rozpatrywał sprawozdania z działalności urzędników 24d. Prytanowie

• 50 Prytanów przewodziło Zgromadzeniu Ludowemu

• Prytanowie losowali spośród siebie przewodniczącego, którego kadencja trwała 1 dzień

• 1/3 Prytanów przebywała w specjalnym budynku.

2

1. Periodyzacja epoki brązu w świecie greckim.

Epoka brązu	Kreta (cywilizacja minojska)	Helladzka (ląd grecki)	Cyklady	^Cypr
Wczesny brąz	Wczesnominoj ski	Wczesnohelladzki	Wczesnocykladzki	Wczesnocypryjski
3000 p.n.e-2000 p.n.e	3000 p.n.e-2000 p.n.e	2900p.n.e-1900 p.n.e	2900 p.n.e-1900 p.n.e	2300 p.n.e-1580 p.n.e
Średni brąz	Średniominojski	Średniohelladzki	Średniocykladzki	Średniocypryjski
2000 p.n.e-1580 p.n.e	2000 p.n.e-1580 p.n.e	(2000 p.n.e-1580 p.n.e)	1900 p.n.e -1580 p.n.e	1580 p.n.e-1550 p.n.e
Późny brąz 1580 p.n.e-1200/11 00 p.n.e	Późnominojski 1580 p.n.e-1200/1100 p.n.e	Późnohelladzki (Mykeny) 1580 p.n.e-1200/1100 p.n.e	Późnocypryjski 1580 p.n.e-1200/1100 p.n.e	Późnocypryjski 1580 p.n.e-1200/1100 p.n.e

---