Ołów Pb
Wyst:
spaliny samochodowe,
rury ołowiane,
prod. ropy naftowej,
wchłanianie: ukl. Oddechowy (pyl), przew. pokarmowy, uszkodzona skora.
Sole ołowiu działają ściągająco, drażniąco i żrąco.
Wywołują martwice. Szkodliwy wpływ na krew, naczynia, nerwy, przemianę materii, uszkadza nabłonki naczyń włosowatych i zakończenia nerwowe w ścianach naczyń.
DZIAŁANIE:
Wiąże grupy tiolowe w białku enzymów, wypiera z połączeń jony innych metali - zahamowanie aktywności enzymów, polega na zaburzeniach w prawidłowej przemianie ciał porfirytowych. Uniemożliwia prawidłowe wbudowanie Fe w pierścień porfirynowy.
Diagnozowanie:
Wzrasta w moczu wydalanie kwasu deltaaminolewulinowego i koproporfiryny,
krąży z krwią
wydalany przede wszystkim z kałem
odkłada się w kościach i w mniejszym stopniu w wątrobie i w nerkach
OBJAWY KLINICZNE:
U bydła: brak apetytu, przeżuwania, ślinotok, atonia żwacza, bóle, wzdęcia, zaparcia, cuchnące biegunki, Później: silne pobudzenie psychiczne i motoryczne, niepokój, zgrzytanie zębami, grzebanie kończynami, parcie na przeszkody, ruchy manyrzowe, brak koordynacji ruchów, przyjmowanie niefizjologicznej pozycji, drgawki i skurcze mięśni szkieletowych, ataki furii, agresywność, oczopląs, zupełna ślepota,
w zatruciu przewlekłym: postępujące wychudzenie, osłabienie, niechęć do ruchu, zmęczenie, okresowo się pojawiają: bóle, zaparcia, bolesność, okolice nerek, zmniejszona ilość oddawanego moczu, w moczu stwierdza się białko i krew, objawy nerwowe: zaburzenia ruchowe, brak koordynacji, częściowe porażenie, skurcze, trwałe przykurcze mięśni, czasem dochodzi do porażenia nerwu wzrokowego i trwałej ślepoty, w jamie ustnej wrzodziejące zapalenie błony śluzowej, szare zabarwienie dziąseł, tętno zmienne, twarde, nitkowate,
Postać nadostra: 2-3 godziny od zatrucia, śmierć
Postać ostra u koni: bladość błon śluzowych, duszność, wypływ z nozdrzy, zapalenie ślinianek, dziąseł, bóle, wrażliwość okolicy brzucha na dotyk, drgawki mięśni zadu, częściowe porażenie, porażenia języka czasem,
Przewlekłe: osowiałość, utrata ciężaru, osłabienie, zapalenie płuc, niedokrwistość, porażenie krtani,
U psów: objawy nerwowe: niepokój, nadwrażliwość na bodźce, skurcze, bojaźliwość, rozszerzenie źrenic, agresja, ze strony przewodu pokarmowego: bóle, wymioty, krwawe biegunki,
zmiana anatomopatologiczna: przekrwienie, rozpulchnienie, szare błony śluzowe, wątroba gliniasta, blada, żółtawa, naczynia w mózgu nastrzykane, rozmiękczenie i jamistość tkanki mózgowej,
Diagnozowanie: w wątrobie 30ppm - zatrucie, 50ppm - śmiertelne,
Leczenie: 1-2% Ca - EDTA dootrzewnowo, Ca jest zastąpiony przez ołów nowy związek nie dysocjuje w całości wydalany jest z moczem, Mg2SO3 - nie podawać gdy objawy CUN. Barbiturany, środki uspokajające, glukoza,
Kadm Cd
Występowanie:
surowce energetyczne
węgiel: kamienny, ropa naftowa, synteza pigmentów, lakiery, tworzywa sztuczne, baterie, spalanie węgla,
zanieczyszczenia gleby - nawozy fosforanowe,
Wchłanianie kadmu w przewodzie pokarmowym zależy od: formy chemicznej, wieku zwierzęcia, niskiej zawartości Fe, Ca, białek w diecie.
Metalotioneina - białko niskocząsteczkowe, Funkcja: ułatwia wchłanianie z przewodu pokarmowego: Cu, Fe, Zn. Ułatwia wchłanianie kadmu. Powstaje pod wpływem tych pierwiastków. Funkcja magazynowa: Cu i Zn, detoksykacyjna w nerkach, zmiatacz wolnych rodników, transport,
Działanie: powoduje protenurię, glikonurię,
Diagnozowanie: obecność we krwi i moczu B-2immunoglobulina, białko wiążące retinol, B-nacetyloglukozoamidaza.
Działanie odległe: embriotoksyczność, teratogenność, wady głowy, kończyn, brak lub niedorozwój żuchwy, rozszczep podniebienia,
Kumuluje się w: w przysadce, jajnikach, spadek LH, 1,7estradiolu, uszkodzenie funkcji nabłonków,
Łożysko: uszkodzenie naczyń włosowatych, wybroczyny, zaburzony transport aminokwasów do płodu,
Gonady męskie: bardzo wrażliwe, uszkodzenia śródbłonka, naczyń włosowatych, zwiększona przepuszczalność, obrzęki, skrzepy, zmiany w nabłonku, zmiany w nabłonku plemnikotwórczym, do zaniku tkanki plemnikotwórczej, u starszych osobników nowotwory prostaty.
Choroba itai - itai: osteoporoza, osteomalacja, dysfunkcja nerek, białko i cukier w moczu, zwiększona ilość zasadowej fosfatazy w surowicy,
Objawy: świnie: spadek apetytu, wymioty, silna biegunka, cielęta: 640ppm/9-20 tygodni: zgrubienie stawów, wypadanie włosów, łuszczenie naskórka, zmiany w jamie ustnej, zaburzenia oddechowe i odwodnienia organizmu, nieprawidłowa budowa plemników, 2560ppm Cd - śmierć po 2-8 tyg. Zn - hamuje szkodliwe działanie Cd, u kogutów: zanik kanalików nasiennych i nasieniotwórczego nabłonka, zmniejszenie jąder.
Kadm hamuje aktywność enzymów, kumuluje się i trwale łączy z tkankami.
Sekcja: zawały w płucach i krwawienia podopłucnowe, zapalenie przewodu pokarmowego, uszkodzenie nerek, dłuższe działanie: wychudzenie, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, tłuszczowe zwyrodnienia mięśnia sercowego, przewlekłe: przerost mięśnia sercowego.
Leczenie: brak, BAL - chwilowa poprawa.
Arsen As
łatwo rozpuszczalny, w glebach kwaśnych. Źródła: przemysł metalurgiczny, chemiczny, energetyka (spalanie węgla), popioły węgla brunatnego. W zbiornikach wodnych ulega metylacji i utlenieniu przez mikroby. Alkilowe związki As łatwe przyswajalne. Kumulacja w roślinach: korzenie, bulwy, stare liście. Max stężenie 50mg/kg ms rośliny.
Daglezja - roślina wskaźnikowa. Związki organiczne bardziej toksyczne od nieorganicznych. Wartościowość: 3 wartościowe, bardziej toksyczne od 5 wartościowych, najbardziej toksyczne związki występują w rybach - arenabetaina, w skorupiakach - aresonocholina,
As w H2O 1 mikrogram/litr.
Powodują chorobę czarnej stopy: uszkodzenie naczyń obwodowych - gangrena - zaczernienie stóp, nowotwory skóry, płuc, nerek, wątroby - Tajwan, Indie, Meksyk.
Najbardziej wrażliwe: świnie i drób.
Rozpoznanie: badanie laboratoryjne zwierząt i pasz, As we krwi 1-2 mg/litr, nerki wątroba powyżej 3 mg/kg,
Działanie miejscowe: drażniąco, uszkadza naczynia włosowate,
wchłanianie: skóra, układ oddechowy, przewód pokarmowy,
wydalanie: kał, mocz, mleko,
Arszenik: duże stężenie - śmierć, małe stężenie - kumulacja w kościach, skórze, zrogowaciałych tkankach, włosach,
Działanie: rozszerza naczynia krwionośne, działa porażająco - spadek ciśnienia krwi, zwiększona przepuszczalność naczyń, wiąże się z grupami tiolowymi wielu enzymów, powoduje inhibicję, zaburzenia fosforylacji oksydacyjnej, powoduje spadek produkcji energii
postać ostra i podostra: spadek mleczności i brak apetytu, atonia żwacza, obfite, wodniste, cuchnące biegunki, objawy nerwowe, spadek reakcji na bodźce, zaburzenia równowagi, niedowłady, porażenia tyłu, drgawki mięśni, błony śluzowe żółtobrunatne lub czerwone, u ciężarnych ronienia,
Działanie przewlekłe: zaburzenia przewodu pokarmowego, ronienia, jałowość, porażenia, wychudzenie, zgrubienie skóry, wysypki, owrzodzenia, wypadanie włosów,
Zmiany anatomopatologiczne: ostre i podostre, zaczerwienienie błony śluzowej, wybroczyny, wątroba - zwyrodnienie miąższowe i tłuszczowe, przewlekle: wychudzenie, zmiany na skórze, nieżyty przewodu pokarmowego.
Wywiad: badanie wody i paszy, brak objawów patognomonicznych,
Leczenia: środki wymiotne, płukanie żołądka, węgiel, związki olejowe (osłona przewodu pokarmowgo), glukoza i płyn fizjologiczny i v, BAL.
Selen Se
2-4 wartościowy - zmiany zachowania się zw. i różne grupy mobilne.
Źródła: ropa naftowa, węgiel. W glebach zasadowych w postaci selenianów - łatwo rozpuszczalne. W glebie ulegają biotransformacji - lotne formy - atmosfera. W Polsce norma 0,01 - 0,08 mikrograma/litr. Roślina wskaźnikowa - traganek.
Funkcje Selenu w organizmie: składnik peroksydazy glutationowej - ochrona lipidów błony komórkowej - kumulacja.
- oksydacyjno-redukcyjne
- składnik cytochromów
Detoksykacyjna: łącząc się z Hg i Pb chwilowo unieczynniając.
Bioprzyswajalność zależy od formy występowania, składu pożywienia, indywidualnych właściwości organizmu, najłatwiej pobierane - seleniany.
Zapotrzebowanie 100µg/kg w paszy, spadek do 10 - niedobór, powyz. 3000µg - toksycznosc.
Objawy kliniczne niedoboru: ludzie- Chiny:
-martwica wątroby
-ryzyko choroby nadciśnieniowej,
-zaburzenia funkcji tarczycy
Zwierzęta:
-zwyrodnienie serca,
-zwyrodnienie wątroby,
-nieprawidłowe ukształtowanie tkanek twardych (zęby, siersc, pióra)
TOKSYCZNOSC OSTRA: bydlo owce
- osłabienie tętna,
- duszność,
- wzdęcia
- sinica
- zejście śmiertelne
PODOSTRA (ślepa kołowacizna):
- zaburzenia wzroku - ślepota
- osłabienia mięśni, zaburzenia ruchowe
- ruchy maneżowe, ślinotok, łzawienie
Zmiany anatomopatologiczne:
- martwica i marskość wątroby
- powiększenie śledziony
Zatrucia przewlekłe
- choroba ługowa
- wypadanie włosów
- bolesność kończyn
- kulawizny
- zniekształcenie kopyt i racic
- ogólne wyniszczenie
Zmiany anatomopatologiczne:
- atrofia mięśnia sercowego i wątroby,
- ubytki na powierzchniach stawowych kości długich
- ciężarne - ronienia
- płody - teratogenność, zniekształcenia kopyt i racic,
FLUOR, F:
Produkcja szkła i emalii, superfosfatu.
Miejsca kumulacji: kości - 90%, w zewnętrznej warstwie i nasadach kości długich, zęby, mniejsze ilości w paznokciach i włosach.
Mechanizm działania: bezpośrednio na komórki, zaburzają przemianę Ca, w procesach enzymatycznych szczególnie na metaloenzymy, lub enzymy zależne od Mg, Fe, Cu, Ca. Hamują aktywność kwaśnej fosfatazy, Hamują aktywność enzymów biorących udział w krzepnięciu krwi, hamują: oddychanie tkankowe, przemianę węglowodanów, syntezę hormonów, przytarczyc, tarczycy i przysadki, z Ca tworzy nierozerwalne połączenie i powoduje spadek Ca w surowicy krwi, działa drażniąco na skórę i może przenikać przez naskórek do głębszych tkanek powodując martwicę.
Istota działania: blokada Ca,
Najbardziej wrażliwe bydło.
Objawy:
OSTRE - rzadko. Wymioty, biegunka, utrata wrażliwości na bodźce, osłabienie krążenia, zapaść, zejście śmiertelne,
PRZEWLEKŁE: - najczęściej
- dotyczy zębów i kości
- slabe osadzenie w zębodołach
Patognomoniczne:
- nierównomierne ścieranie zębów,
- brunatne piany na zębach
- ubytki szkliwa
- kości - guzy na głowie, żebrach i kościach długich
- kości łamliwe, kruche,
- rozmiękania, odwapniania kości,
- kulawizny, zapalenia stawów, wychudzenie, spadek mleczności,
Zmiany anatomopatologiczne:
Ostre: krwotoczne zapalenie przewodu pokarmowego
- treść przewodu pokarmowego zmieszana z krwią,
- zwyrodnienia wątroby i nerek
Przewlekłe:
- wychudzenie, zmiany w zębach i kościach,
Postępowanie:
Ostre:
Wiązane Ca przez F: woda wapienna, sole wapniowe,
Przewlekłe:
Inna pasza, większy dodatek węglanu wapnia, podawanie Wit D
Przy zatruciu F zmiany na zębach a przy Cd nie.
Rtęć, Hg:
Tereny przemysłowe, rolnictwo, przemysł,
Wchłanianie: drogą pokarmową, układ oddechowy (opary rtęci), błony śluzowe, skóra, toksyczność rtęci zależy od rozpuszczalności i stopnia dysocjacji, 2-wartościowe bardziej toksyczne od 1-wartościowych, nieorganiczne bardziej od organicznych,
częściowo odkłada się w : wątrobie, nerkach, wydalana przede wszystkim z moczem
Objawy kliniczne: u bydła: silne bóle przewodu pokarmowego, spadek temperatury, śmierć, u cieląt: brak apetytu, posmutnienie, krwawa biegunka, zapalenie jamy ustnej, nieskoordynowane ruchy,
Przy dłużej trwających zatruciach: ślinotok, wymioty, utrudnione połykanie, silne bóle, wodnista biegunka, zapalenie nerek, błony śluzowe jamy ustnej przekrwione, ubytki i owrzodzenia, objawy nerwowe: bojaźliwość, drżenie mięśni, sztywny chód, brak koordynacji ruchowej, porazenie, silne osłabienie, oszołomienie, apatia, ślepota, utrata słuchu, brak wrażliwości na bodźce,
Zatrucia oparami rtęci: zapalenie spojówek, duszności, wypływ z nozdrzy, kaszel, zapalenie płuc,
Przewlekłe: silny świąd, wyprysk na skórze, wypadanie włosów,
Zmiany anatomopatologiczna: zapalenie przewodu pokarmowego i nerek, wątroba powiększona, zwyrodniała, nerki powiększone ze złogami soli wapiennych.
Leczenie: siarka i siarka sodu, środki osłaniające: białko, śluzy, absorbcyjne: węgiel, BAL, jamę ustną przemywa się nadmanganianem potasowym lub wodą utlenioną.