Prof. Irena Szybiak

Dzieje wychowania w XIX/XXw.: Kobiety w polskiej pedagogice XIX i XX wieku.

Literatura i szczegółowe wymagania egzaminacyjne (egzamin: semestr zimowy 2007/8)

1. Podręczniki (w zakresie przystającym do wykładów):

1. K. Bartnicka, Irena Szybiak, Zarys historii wychowania;

2. Historia wychowania pod red. Ł. Kurdybachy, t. II

3. Wykłady i ćwiczenia

Literatura:

K. Mrozowska, Sto lat działalności kobiet polskich w oświacie i nauce.

K. Szmyd, Twórcy nauk o wychowaniu w środowisku akademickim Lwowa (1860 - 1939), 2003 Rozdziały: VI i VII

Historia wychowania. Wiek XX, pod red. J. Miąso, vol. I

Ludwik Chmaj, Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, 1963,

Ponadto z publikacji: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. Wiesław Jamrożek, Dorota Żołądź - Strzelczyk, 2001 do wyboru:

z tomu I:

• Andrzej Meissner, Wkład nauczyciele galicyjskich szkół pedagogicznych w rozwój teorii i praktyki pedagogicznej, ss.123 - 148

• Grażyna Kempa, Aspiracje zawodowe i edukacyjne kobiet śląskich ze środowisk proletariackich na przełomie XIX i XX w., ss. 149 - 156

• Edyta Wolter, Edukacja nauczycielska w Seminarium dla Nauczycielek Szkół Rolniczych w Sokołówku, ss. 177 - 185

z tomu II:

• Jan Hellwig, Narcyza Żymichowska (1819 - 1876) jako dzialaczka oświatowa, ss. 39 - 46

• Kazimierz Szmyd, Marcelina Darowska (1827 - 1911) sylwetka i dzieło pedagogiczne, ss. 47 - 56;

• Danuta Apanel, Aniela Szycówna w polskiej pedagogice empirycznej, ss. 57 -68;

• Halina raczek, Maria Weryho - Radziewiłlowiczowa jako organizatorka wychowania przedszkolnego ..., ss. 81 - 88;

• W. Leżańska, Wkład Stefanii Marciszewskiej - Posadzowej w rozwój pedagogiki przedszkolnej w Polsce, ss. 89 - 96

• Adam Horbowski, Uniwersalne wartości pisarstwa pedagogicznego Heleny Radlińskiej, ss. 97 - 104

2. Wybrana przedstawicielka polskiej pedagogiki: (co najmniej jeden tekst oraz biografia autorki).

• Ludwika Jeleńska, Sztuka wychowania, 1930

• Ludwika Jeleńka, Przygotowanie do życia przez szkołę, 1939

Ludwik Chmaj, Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, 1963, s. 121 - 123

Lidia Horyń, Poglądy pedagogiczne Ludwiki Jeleńskiej (1885 - 1961) [w:] Zapomniani pedagodzy lat międzywojennych, pod red. D. Koźmian, Szczecin 1997

• Helena Radlińska, Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego, 1935

• Helena Radlińska, Szkoła pracy społecznej w Olsce, 1928

• Helena radlińska, Z przeszłości pracy oświatowej w Polsce, 1929

Wiesław Theiss, Radlińska, s. 7 - 120

• Stefania Sempołowska, Niedola młodzieży w szkole galicyjskiej [w:] S. Sempołowska, Pisma społeczne i oświatowe, Warszawa 1962 s. 23 - 74;

Dionizja Wawrzykowska - Wiercichowa, Stefania Sempołowska, 1981

Wybrana część listów, oraz o szkolnictwie specjalnym:

• M. Grzegorzewska, Listy do młodego nauczyciela, cz. I-III, 1996

• M. Grzegorzewska, Szkolnictwo specjalne, odbitka z „Encyklopedii wychowania” 1938

Maria Grzegorzewska. Materiały zebrane z sesji naukowej, red. J. Doroszewska, M. Falski, R. Wroczyński, 1972

Maria Grzegorzewska - pedagog w słuzbie niepełnosprawnych, 1995

Eckert, Gawarecka, Wspomnienia o Marii Grzegorzewskiej, 1989

• Aniela szycówna, Kabieta w pedagogice. Matka, 1908

• Aniela szycówna, Rozwój pojęciowy dziecka w okresie 6 - 12 lat. Badania nad dziećmi, zebrała..., 1899

• Aniela Szycówna, O powinnościach nauczyciela i jego kształceniu, 1915

• Aniela szycówna, Zadania nauki języka polskiego w szkole ludowej, 1906

Ludwik Chmaj, Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, 1963, s. 308 - 309

S. Michalski, Działalność pedagogiczna Anieli Szycówny, 1968

• Józefa Joteyko, Jedność szkolnictwa ze stanowiska psychologii i potrzeb społecznych [w:] Polskie Archiwum Psychologii, warszawa 1926 - 1927, t. I, nr 1 s. 61 - 72 oraz nr 2 s. 89 - 106 (także odbitka)

• Józefa Joteyko, O oedologii, b.r.

• Józefa Joteyko, O przeciążeniu szkolnem. Odczyt w Towarzystwie Badań nad Dziećmi, 1911

• Józefa Joteyko, Postulaty szkoły twórczej na prawach struktur psychucznych, 1927

• Józefa Joteyko, poziom inteligencji uczniów gimnazjum nizszego. Badanie eksperymentalne, 1922

O. Lipkowski, Józefa Joteyko. Życie i działalność, Warszawa 1968

• Maria weryho - Radziewiłłowiczowa, W sprawie ochron, 1906

• Mria Weryho - Radziewiłłowiczowa, Nauka o rzeczach. Materiały do pogadanek z dziećmi dla uzytku nauczycieli i nauczycielek, 1916

• Maria Weryho - Radziewiłłowiczowa, Wskazówki dla osób prowadzących i zakładających ochrony, 1921

• Maria Werycho - Radziewiłłowiczowa, Metoda wychowania przedszkolnego, 1931

F. Kierski, Podręczna Encyklopedia Pedagogiczna, 1926

Słownik pedagogów plskich, red. W. Bobrowska - Nowak i D. Drynda, 1998

Zagadnienia do egzaminu

A. Rozwój kształcenia nauczycieli jako czynnik rozwoju pedagogiki.

1. Formy kształcenia nauczycieli i nauczycielek w Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim przed powstaniem listopadowym. Początki polskiej literatury pedagogicznej: Czarnecki, Chojnacki, Szwejkowski.

2. Kształcenie nauczycieli w Warszawie w okresie międzypowstaniowym (po zamknięciu Uniwersytetu Warszawskiego)

3. Kształcenie nauczycieli w Szkole Głównej w Warszawie (1863 - 1869).

4. Organizacja kształcenia nauczycielek w świetle Ustawy 1862 r. (tzw. Wielopolskiego)

5. Rządowe (rosyjskie) formy kształcenia nauczycielek w Warszawie po powstaniu styczniowym.

6. Wyższe Kursy Naukowe dla Kobiet - „Uniwersytet Latający” w Warszawie: organizatorzy, słuchacze, wykładowcy

B. Początki psychologii eksperymentalnej i ruch nowego wychowania.

1. Jan Władysław Dawid i „Przegląd Pedagogiczny” - początki badań pedagogicznych. Kontakty z psychologią i pedagogiką europejską oraz amerykańską.

2. Pedagogika na Uniwersytecie Jagiellońskim i Lwowskim

3. Tajne kształcenie nauczycieli i wychowawczyń przedszkolnych w Warszawie.

4. Pedagogika w programie Towarzystwa Kursów Naukowych - 1905 r. (d. „Uniwersytet Latający”). Instytut Pedagogiczny.

C. Udział kobiet w rozwoju warszawskiego środowiska pedagogicznego.

1. Ochronka - „ogródek dziecięcy” Fryderyka Froebla - przedszkole. Maria Weryho - Radziwiłowiczowa: kształtowanie polskiej teorii wychowania przedszkolnego.

2. Metodyczne poradnictwo dla rodziców i nauczycieli domowych w zakresie organizacji, treści i metod edukacji początkowej - Aniela Szycówna.

3. Stefania Sempołowska: idea nowoczesnej edukacji dziewcząt;

4. Porównawcze badania systemów szkolnych (Iza Moszczeńska, Stefania Sempołowska)

5. Teoretyczne problemy literatury dla dzieci i młodzieży (Sempołowska, Szycówna, Karpowicz)

6. Początki pedagogiki społecznej - Helena Radlińska

7. Droga Marii Grzegorzewskiej do pedagogiki specjalnej

8. Kontakt z nurtami nowego wychowania: recepcja pedologii - Józefa Joteyko i Międzynarodowy Fakultet pedagogiczny w Brukseli.

9. Początki i rozwój badań pedagogicznych i psychologicznych - Szycówna, Joteyko, Ludwika Jeleńska, Moszczeńska.

D. Środowiska pedagogiczne w Warszawie w okresie II Rzeczypospolitej.

1. Na Uniwersytecie Warszawskim

2. Wolna Wszechnica Polska

3. Instytuty Pedagogiczne

---