Teoria zmiany społecznej (9) 09.01.2008
Teoria konfliktu
Zalicza się do osobnej grupy perspektyw odnoszących się do zmian, ale można je zaliczyć do teorii ewolucjonistycznych. Ich ranga powoduje, że omawia się je osobno. Są to teorie z pewnym zaznaczonym kierunkiem pokazują, ze zmiany mają charakter postępowy a to co je napędza ma wymiar endogenny (wewnętrzny) szeroko rozumiane sprzeczności tkwiące w systemie i konieczność ich rozwiązywania. Te sprzeczności prowadzą do konfliktu.
Wśród klasyków teorii wymieniamy:
Koncepcję Marksa
Marks jest myślicielem XIX wieku i analizuje XIX wieczną fazę rozwoju kapitalizmu. Próbował wyjaśnić wszystkie mechanizmy które rządzą światem.
Najmniej zajmowała teoria natury ludzkiej która pokazuje kim jest człowiek w podstawowych wymiarach i jak powstaje konflikt który jest przyczyną zmian. Kształtuje podstawowe cechy człowieka a jego podstawową cechą jest praca, jest twórcy, kreatywny. Robi to po to aby lepiej żyć. Podejmuje wysiłek aby tą rzeczywistość tak sobie przyswoić aby zaspokoić swoje potrzeby. Nieustannie stara się oddziaływać na życie. Praca człowieka uwikłana jest w proces alienacji- zamiast przynosić oczekiwane sytuacje które powinny go wzbogacać ta praca nie jest realizowana, potrzeby pracy tylko koniecznością aby zaspokoić swoje podstawowe potrzeby. Alienacja to zjawisko kiedy wytwory człowieka zaczynają obracać się przeciwko jemu. Podstawową formą alienacji jest alienacja ekonomiczna. Im człowiek więcej pracuje to popada w większą niewolę. Praca nie realizuje potrzeby pracy bo nie należy do robotnika część pracy przechwytywana jest przez innego człowieka. Ta alienacja ma też inne formy zniewolenia, jest to alienacja polityczna- systemy służą utrzymywaniu instytucjonalnego statusu quo. Trzecią formą alienacji jest alienacja o charakterze ideologicznym upowszechnia się obrazy które są korzystne dla uprzywilejowanych.
Drugi poziom to poziom struktury społecznej. System społeczny jest tak skonstruowany, że składa się z dwóch podstawowych grup społecznych z klasy które rozumie w sensie biegunowym jako przeciwstawne i powiązane ze sobą układy. Te dwie klasy są ze sobą powiązane w taki sposób że sukcesy jednej będą wywoływały niepowodzenia drugiej. Różnicą między tymi dwoma grupami jest prywatna własność podstawowych środków produkcji. Każda epoka posiada swój typ środków produkcji np. feudalizm-ziemia, kapitalizm-zasoby umożliwiające powiększenie się kapitału=fabryki. To ze jest to w rękach prywatnych powoduje ta strukturę. Pojawia się konflikt sprzecznych interesów, nie zawsze uświadomiony. Klasa uprzywilejowana będzie robiła wszytko aby tą rzeczywistość fałszkować .Aby ten konflikt mógł wyjść z tej świadomości utajonej musi pojawić się artykulacja tej świadomości z fazy klasy sobie dla klasy dla siebie. Ta sytuacja stwarza napięcie wymagające rozwiązania. Można wyróżnić skoki jakościowe. Ta tendencja ma charakter postępowy człowiek uwalnia się z uzależnienia politycznego ale jest jeszcze uzależnienie ekonomiczne ale człowiek dąży do wolności. Zlikwidowanie prywatnej własności i wprowadzić system równości społecznej. Jest to ujęte w pewien proces. Komunizm to ruch który zawiesi stan obecny w którym jedni ludzie mogą przywłaszczać sobie pracę innych.
teoria formacji społeczno- ekonomicznych jest interpretacją tych głównych mechanizmów historycznych
3 kategorie:
siły wytwórcze- człowiek ze swymi zdolnościami. Siły wytwórcze mają charakter dynamiczny. Typ zorganizowania a więc stosunki produkcji. Te dynamicznie rozwijające się stosunki produkcji domagały się warunków które nie będą blokowały tego dynamizmu.
Stosunki produkcji- kto przechwytuje główne części wytworów pracy ludzi. Jak zainteresowani są ludzie w tym podejmowaniu trudu aby wysiłek ludzi. Za starym stosunkiem produkcji stoją ci którzy chcą utrzymać ten stary system jako oręż mają nadbudowę.
Nadbudowa społeczna- jest charakterystyczna dla bazy. Państwo, prawo
Ta zmiana ma charakter obiektywny ale ona musi być połączona z czynnikiem subiektywnym- działaniem.
Inna teoria konfliktu
Teoria G. Simmla
Nie zaprzecza ona perspektywie Marksa inaczej patrzy na rzeczywistość. Konflikt to immanentna cecha życia człowieka. Można go rozpatrywać ze względu na jego cechy i intensywne natężenie gwałtowności. Konflikt o niskiej intensywności natężenie małej gwałtowności nie muszą prowadzić do zmian prowadzi do reorganizacji która ma charakter spajający, integrujący. Mają istotne funkcje. Konflikt jest funkcjonalny:
-sprzyja wzrostowi świadomości, akceptuje innych
-sprzyja modernizacji, ulepszeniom które pomagają zmierzyć się z tym konfliktem
-ma charakter oczyszczający, redukujący napięcia.
Konflikt ma swoje pozytywne funkcje. Oczyszcza napięcia. Gdy jest tłumiony to wybucha silniej. Konflikty SA czymś charakterystycznym dla świata człowieka. W konflikcie można zademonstrować swoją potrzebę wolności, co powoduje oczyszczający charakter.
Jedni poszli za Marksem inni za Kimmlem.
L.Coser - z perspektywy Kimmla wychodzi
R.Dahrendorf (l.50 i 60)
Używa perspektywy konfliktowej do innych zjawisk niż te z XIX wieku. Formułował zasadniczą różnicę do Marksa. Konflikt jest wszechobecny ale sytuacja konfliktowa wywoływana jest przez konieczność zdobycia władzy. Sytuacja konfliktowa jako wszechobecna dynamizuje wszystkie układy społeczne. To dzieje się w zisach- zrzeszeniach imperatywnie skonstruowanych. Każdy zis jest tak skonstruowany że pojawiają się związki ról podporządkowane i dominujące. Ludzie będą zabiegać o wyższe pozycje a więc o władzę. Aby ten stan nabrał mocy. Stan obiektywnych podziałów na wiązki ról podporządkowanych i dominujących twory quasi grupy. Musi pojawić się wzrost świadomości aby te wiązki ról nabrały charakteru grup. Przeciwstawianie grupie doprowadzały do konfliktu który jest podstawą redystrybucji władzy w zisach. To jest początkiem takiego samego procesu. Element polityki stał się istotny u Marksa bo kto ma pieniądze ten ma władze.
L. Coser
Zwraca uwagę ze konflikt rozpoczyna się wtedy kiedy jednostki odmawiają prawomocności danemu systemowi. Musi pojawić się jeszcze pobudzenie emocjonalne. Relatywna deprywacja powoduje to pobudzenie emocjonalne kiedy zostaje pokazane tym co zabiega o zmianę możliwości zmiany i sytuacji powoduje wtedy tą świadomościową dynamikę. Zwraca uwagę jak ten konflikt mógłby być mniej gwałtowny:
-jeśli żądania będą bardziej realistyczne
- jeśli strony konfliktu nie będą miały wyraźnie sprecyzowanego przywództwa to konflikt będzie bardziej gwałtowny.
Daniel Bell
Amerykański socjolog. Napisał 3 książki: „Koniec ideologii”, „Nadejście społeczeństwa postindustrialnego”, „Kulturowe społeczeństwo kapitalizmu”
Kapitalizm rozwija się w społeczeństwie w którym zaistniały pewne strukturalne napięcia. Patrzy w perspektywę neoweberowską- główne sektory społeczne to gospodarka, polityka i kultura. Każde z tych sektorów są inne inaczej się rozwijają i to wytworzyło napięcia. Gospodarka- kapitał nie rozwija się poprze oszczędzanie. To zostało zlikwidowane przez kredyt. Kapitał musi lokować swoje środki aby się rozwijał. Gospodarka rozwija się według zasady która oczekuje maksymalizacji zysków które który w gospodarce traktowany jest jako rola a nie jednostka. Ma swoje określone zadania w gospodarce istnieje biurokratyzacja, hierarchizacja.
Polityka- drugi sektor. Warunkiem osiowym jest regulowanie i wprowadzanie równości człowieka jako obywatela partycypuje w takim układzie który rozwija u niego potrzeby zrównywania i powszechną zasadę równości czego w gospodarce nie ma. Powoduje to przepaść między polityką a gospodarką.
Kultura to trzeci sektor. Rozwija się cyklicznie. Cechą układu społecznego pod koniec XX wieku jest stan pewnego napięcia który ma charakter instytucjonalny, systemowy. Cechą tej fazy kapitalizmu jest instytucjonalizacja zawiści.
Remedium ma taki stan spokojny, jest nowa duchowość. To co się stanie w kapitalizmie to pojawienie się pewnych nisz nowych duchowości. Kulturowe spojrzenie kapitalizmu- to diagnoza D.Bella.
Pierre Bourdiean
Zaliczany do myślicieli kulturowej teorii konfliktu
4 kategorie:
1.habitus
2.kapitał
3.klasy
4.pole
HABITUS
Od Norberta Eliasa wziął tą kategorie. To zespół nabytych dyspozycji które człowiek zainstalował w sobie w sposób nie do końca uświadomiony. Człowiek ukształtował w sobie typologię własnych cech ale nie zdaje sobie w pełni spraw ze swojej dyspozycji. To że ten habitus kształtuje ludzi w sposób od nich niezależny jest przedmiotem niezależności od człowieka. Ludzie SA nierówni na starcie. Każdy ma jakiś kapitał
KAPITAŁ
Pieniądze. Ale to nie jedyny kapitał. Innym rodzajem jest kapitał kulturowy, kapitał edukacyjny, kapitał kulturowy buduje pozycję człowieka. Innym rodzajem jest kapitał społeczny który jest wynikiem relacji w jakiej jednostka ma możliwość wejścia. Buduje to nasze zasoby. Kapitał symboliczny posiada moc uruchamiania , innym rodzajem kapitału; kapitał lingwistyczny. Buduje to i uruchamia inne możliwości. Określa zasoby kapitałowe ich konfiguracja buduje naszą pozycję w strukturze. Klasa: wyższa, średnia, niższa. W obrębie tych klas istnieje fakcja-wyszczególniona ze względu na zasoby kapitału. Braki w pewnych zasobach kapitałowych można uzupełniać innymi zasobami kapitałowymi. Wspólny interes łączy grupy na równych szczeblach klas. Cechą charakterystyczną dzisiejszej kultury jest nieprzejrzystość i tym co ją łączą są interesy.
POLE
Człowiek działa w określonych polach, domenach a nie w ogóle w społeczeństwie. Człowiek stara się zajść w polu jakąś najwyższą pozycję. Konflikt nie ma szans artykulacji, działa tylko w określonych polach. Konflikt jest ukryty, interesy trudno się artykułują, interesy są nieprzejrzyste.