POLITYKA WEWNTRZNA KAZIMIERZA WIELKIEGO
Król Kazimierz Wielki (1333-1370) w polityce wewntrznej zmierza do integracji (zjednoczenia) pastwa i wzmocnienia swojej wadzy:
- wiele uwagi powici rozwojowi gospodarczemu ziem polskich- warunek silnego zespolenia dzielnic: jednakowe obcienie pienine i wojskowe dla caej ludnoci, jednakowe wiadczenie na rzecz Kocioa, przeprowadzenie reformy monetarnej, nakaza uywanie wycznie monet polskich przy rozliczeniach- zasada nadrzdna ''jedna moneta w jednym królestwie'', nada liczny przywileje handlowe i lokacyjne dla miast- 27 miast otoczonych murami.
- król otrzyma urzdy namiestnicze starostów- byli od niego zaleni, sprawowali w imieniu wadcy wadz w ziemiach i województwach, ograniczy znaczenie dawnych urzdników dzielnicowych- stali si urzdnikami ziemskimi, powoa Rad Królewsk- miaa charakter ponad dzielnicowy, wchodzili w jej skad dostojnicy dzielnicowi i urzdnicy centralni- kanclerz, podskarbi, podkanclerzy Królestwa, dostojnicy kocielni a take inne osoby wyznaczone przez króla
- król doceniajc konieczno zbudowania silnych podstaw materialnych swojej wadzy w celu wzmocnienia i centralizacji wadzy królewskiej, stworzy podstawy skarbu królewskiego, pastwowego- dochody z ce, staych podatków, produkcji soli w upach bochesko- wielickich i ruskich, wzrost dochodów z rozlegych dóbr ziemskich. Trybunay rewindykacyjne dobieray szlachcie i instytucj kocielnym bezprawnie zagarnite przez nich ziemie, podatek poradlny zniesiono, a wprowadzono stay coroczny podatek w dobrach wieckich i duchownych; król osiga znaczne dochody poprzez wstrzymywanie wysania do Awinionu dziesiciny papieskiej i witopietrza
- Kazimierz Wielki rozwin dziaalno ustawodawcz w myl zasady '' jedno prawo w jednym królestwie '': czciowo zunifkikwano (ujednolicono) prawo- spisano prawo zwyczajowe i poczenie je z wprowadzeniem nowych postanowie: dla Wiekopolski- statut piotrkowski, dla Maopolski- statut wilicki ( lata 1346-1347); w 1356 r. na Wawelu król ustanowi Sd Najwyszy Prawa Niemieckiego na Zamku Królewskim- najwysza instancja sdownicza dla miast lokowanych na prawie niemieckim
- mówi si o pastwie Kazimierza Wielkiego jako o monarchii stanowej, jednak król dba o umocnienie swojej wadzy i wprowadza rzdy centralistyczne- rzadko zwoywa wiece midzydzielnicowe (póniej sejmiki generalne i sejm walny). Zjazdy dzielnicowe, na które przybywaa take szlachta a nawet przedstawiciele miast i chopów odgryway jeszcze drugoplanow rol. Stany posiaday wasne sdownictwo, sd królewski sdzi w sprawach zdrady, obrazy majestatu, rozpatrywa skargi na urzdników, sprawy dotyczce majtków i dochodów królewskich, spory midzy stanami, interpretowa zakres i tre przywilejów stanowych.
- wadza królewska bya rozlega- jako zwierzchnik administracji dysponowa nadawaniem królewszczyzn (dóbr królewskich), by nadal najwyszym sdzi i ródem prawa. Wadz Kazimierza Wielkiego wzmacniao dziedziczne przejcie wadzy po mierci ojca, Wadysawa
- za panowania Kazimierza upowszechnia si teoria Korony Królestwa Polskiego- wyraz istnienia monarchii stanowej: nazwa bya symbolem suwerennoci zewntrznej pastwa- pastwo polskie samodzielne w oderwaniu do wadcy, który obj funkcj jakby zarzdcy królestwa; nazwa obejmowaa wszystkie tereny etnicznie polskie, nie tylko te, które w danym momencie znajdoway si pod panowaniem króla; bya gwarancj niepodzielnoci terytorium- król nie mia prawa do swobodnego dysponowania ziemi
System militarny pastwa opiera si na pospolitym ruszeniu szlachty, które polegao na obowizku rycerza posiadajcego ziemi do suby w chorgwi w kraju na wezwanie wadcy- zgodnie z prawem rycerskim. Suba poza granicami bya patna. Za Kazimierza Wielkiego sotysi i wójtowie (wsie i miasta lokowane na prawie niemieckim) byli objci obowizkiem suby wojskowej na wezwanie wadcy. Chopi byli zobowizani do obrony kraju w przypadku najazdu wroga. Chopi z dóbr królewskich suyli w piechocie i druynach uczniczych. Mieszczanie mieli obowizek budowy i obrony murów miejskich; budowa ok. 50. zamków obronnych, które wzmocniy system obronny pastwa.
-Kazimierz Wielki przyczyni si do rozwoju gospodarczego polskich miast zwaszcza w Maopolsce ( Kraków i Lwów), wprowadzi tzw. prawo skadu. Za jego panowania zbudowano 53 zamki, 27 miast otrzymao mury obronne. W czasach Kazimierza Wielkiego dokonano 500 nowych lokalizacji wsi i 65 miast.
- wprowadzi wasn monet grosz
- nastpi rozwój górnictwa (srebro w Olkuszu i bytomiu, sól w Wieliczce i Bochni) i rozwój eksportu (skóry, bursztyn, ledzie, sukno{fabryki w Wielkopoksce})
POLITYKA ZAGRANICZNA
Kazimierz Wielki obejmujc tron w 1333 r. musia rozwiza wiele problemów z ssiadami
- rozerwanie sojuszu luksembursko-krzyackiego nastpio w 1335 r. w Wyszehradzie, przy porednictwie króla Wgier, Karola Roberta, Kazimierz wykupi od luksemburgów roszczenia do Krakowa za 20 ty. kop groszy praskich, problem krzyacki zosta rozwizany oddzielnie
- walki na Rusi Hakicko- Wodzimierskiej- w 1340 r. zmar ksi Rusi Halicko- Wodzimierskiej Jerzy II- zgodnie z testamentem ustanowi swoim spadkobierc króla Kazimierza. Król przy pomocy wgierskiej podj wypraw na wschód. W wyniku trwajcych 26 lat (od 1366) wypraw zostaa zajta Ru Halicka z Haliczem i Lwowem oraz cz Rusi Wodzmierskiej. Reszt ziem zajli Litwini. Na Podolu król ustanowi namiestników jako swoich lenników. Pretensje Wgrów do Rusi Halickiej unormowa ukad z 1350 r. midzy Kazimierzem a Robertem Andedaweskim- w przypadku objcia tronu polskiego przez Andegawena Ru miaa pozosta przy Polsce, w przypadku objcia tronu przez potomka mskiego Kazimierza, Wgrzy mogli odkupi Ru za 100 ty. florenów.
- konflikt z Krzyakami postanowi rozwiza drog sdow. W pierwszym procesie spór rozstrzygali Jan Luksemburski i Robert Andegaweski. Przyznali Polsce Kujawy, ale Pomorze Gdaskie dla Krzyaków. Kazimierz nie zgodzi si z t decyzj doszo do procesu pod okiem legata papieskiego, który przyzna Polsce wszystkie ziemie- Krzyacy nie zgodzili si na to. Podpisano pokój w Kaliszu (Polska otrzymaa Kujawy i
Ziemi Dobrzask a reszt ziem zatrzymali Krzyacy.
- starajc si o odzyskanie lska Kazimierz utrzymywa dobre stosunki z niezalenymi ksitami lskimi. Po pokoju w Kaliszu w 1343 (z krzyakami) , Kazimierz w 1345 r. rozpocz z Czechami wojn o lsk. Przebieg dziaa nie by korzystny dla Polski i Kazimierz rozpocz rozmowy pokojowe. W 1348 r. podpisano pokój w Namysowie- Polska nie poniosa strat terytorialnych. Król Karol IV Luksemburski formalnie wcieli lsk do Korony Czeskiej
- w 1351 r. Kazimierz zaj cz Mazowsza (pock), udao mu si wymóc na Karolu IV zrzeczenia si praw lennych do reszty Mazowsza
- zacieni kontakty z wadcami Pomorza Zachodniego- maestwo córki Elbiety z ksiciem Bogusawem V (1343)
- w 1350 r. zawar przymierze z Dani, przyczenie do Polski Drahima i Czaplinka (1364) zhodowanie rycerzy niemieckich von Osten na Santoku i Drezdenku (1365)- dziaania wymierzone przeciw Krzyakom i Brandenburczykom
- oznak wzrostu znaczenia i potgi Polski w Europie rodkowej by kongres krakowski w 1364 r. zakoczony synn uczt u Wierzynka.