T: Polityka wewnetrzna Kazimierza Wielkiego.

Polityka wewnetrzna wiaże się z calkowita reforma ustrojowa panstwa a także z reformowaniem kraju pod względem administracyjnym, wojskowym i ekonomicznym. W Schylkowym okresie rządów wladyslawa Lokietka i Kazimierza Wielkiego pod wpływem zagrożeń rodzi się świadomość narodowa i dopiero wówczas możemy mowic o narodzie Polskim. W sferze ustrojowej nastepuje przekształcenie monarchii patrymonialnej w monarchie stanowa i w związku z tym dochodzi do wyodrębnienia panstwa od urzedu krola ( panstwo przestaje być jego własnością a poszczególne stany przejmując czesc władzy krolewskiej tworza samorządy.

W okresie rządów Kazimierza panstwo określono jako Corona Regni Poloniae.

W okresie gdy Kazimierz wstępował na tron panstwo liczylo ok. 150tys km2 i niespełna 2 mln ludności. W 1370 obszar Korony to ponad 250 tys. Km2 i ponad 2,5 mln ludzi. GLownym problemem w początkowym okresie było zaludnienie kraju z czym wiązało się osadnictwo miast i wsi na prawie niemieckim( magdeburskim). Krol zezwalal na osadnictwo przybyszow z Wloch, Flandrii, Czech, Slaska i przede wszystkim Zydow, którzy utworzyli przy Krakowie osade Kazimierz.

Zaludnienie wiązało się z integracja społeczeństwa i powstawaniem wiezi narodowej która była skutkiem zagrozenia ze strony zakonu krzyzackiego.

Reformy ustrojowe w panstwie.

Krol przeprowadzil reforme dworu tworząc nowe urzedy korzystając przy tej okazji ze wsparcia kościoła. W pocztkowym okresie wspieral go prymas Jan Suchywilk a pozniej jego nastepca Jaroslaw Bogoria. Bliskim doradca był rzadca dobr i podskarbi MIkolaj Wierzynek. W radzie krolewskiej dominowali dostojnicy koscielni a także jeden z głównych doradcow krola Waclaw z Teczyna.

W ramach reformy dworu powstaly nowe urzedy centralne u głównym osrodkiem zarządu panstwa stala się kancelaria krolewska na ktorej czele stanal kanclerz i podkanclerzy w tym czasie zazwyczaj ten rzad pelnil prymas Polski.

Utworzono tez urzad podskarbiego krolewskiego, który kontrolowal budzet a zarząd dworem przekazano Marszalkowi dworu.

W dalszym ciagu działała rada krolewska jako glowny organ doradczy i w jej sklad wchodzili urzednicy centralni a także wojewodowie. Istotnym czynnikiem funkcjonowania panstwa była reforma administracyjna. W ramach tej reformy usuwa kasztelan i tworzy starostwa capitanei.

Starostwie sa powoływani i odwoływani przez krola i w ich rece jest przekazana wladza sadownicza, policyjna wojskowa a także zarząd monarszego majatku( ściągają podatki).

Nie zawsze starostowie byli lojalni i doszlo do buntu wierzbity z Panewic i Macka Borkowica ( starosty Poznanskiego). Tego ostatniego w 1352r krola skazal na straszliwa śmierć glodowa co mialo działać odstraszająco na innych starostow.

Zazwyczaj 2,3 starostwa wchodzily w sklad dzielnicy(wojewodctwa) którym zarządzał wojewoda bedacy tez członkiem rady krolewskiej.

Wniosek: Kazimierz stworzyl sprawna administracje która lojalnie służyła krolowi przez okres jego panowania a do wiekszych buntow doszlo dopiero w okresie rządów Ludwika Wegierskiego.

Zjednoczone panstwo przez Wladyslawa Lokietka a nastepnie powiekszone terytorialnie Kazimierza Wielkiego wymagalo reformy prawnej, co stalo zie zadaniem arcybiskupa Gnieznienskiego Jaroslawa Bogorii.

Zostaly w związku z tym ogłoszone statuwy wislickie dla Malopolski i Piotrkowskie dla Wielkopolski w latach 1356-1357, które mialy dokonac przynajmniej czesciowej unifikacji systemu prawnegovw poszczególnych dzielnicach jedna z zasad które przyjeto mialobyc podwyższenie kar za zabicie chlopa we wszystkich dzielnicach i np. w Malopolsce podwyższono to z jednej grzywny Az do 8 (pozniej 10). Również to stalo się na terenie Wielkopolski i po 1356r Mazowsze ( za zabicie rycerza placono 40 grzywien kary a chlopa 12 grzywien).

Proba unifikacji prawa w ten sposób doprowadzila do tego iż zaczeto Kazimeirza nazywac krolem chłopów.

Pelna unifikacja prawa będzie tworzona na początku XVIw i ogłosi ja w 1506r dzieki Janowi Łaskiemu (Statut Łeskiego). W zwiazku z reforma prawna panstwa 12 maja 1364 Akademia Krakowska w ktorej powstaja wydziala prawa kanonicznego i cywilnego, medycyny i sztuk wyzwolonych. W związku z tym iż nie było wydzialu teologii Akademia Krakowska nie miala statusu wyższej uczelni.

Pierwszym uniwersytetem W Europie Srodkowiej był im. Karola w Pradze.

Uczelnia w Krakowie przygotowywala prawnikow w związku z tym iż Kazimierz dokonal tez gruntownej reformy sadownictwa w panstwie co tez wiązało się z rozwojem lokacji na prawie niemieckim .

Procz tradycyjnych sadow m.in. sadow ziemskich dla rycerstwa i sadow grodzkich i straoscinksich z inicjatywy krola powolano sady specjalne w Oszczerzowie, Kaliszu, Koscianie które mialy sadzic w tybie dorazdnym za rozboje i napady na kupcow.

Powstal tez Sad Wyzszy prawa niemieckiego w Krakowie jako sad apelacyjny od wyrokow wujtow i sołtysów. Powstal tez sad 6 miast ( Krakow, Kazimierz , Wieliczka, Bochnia, Orkusz i Nowy Sącz, który był sadem o apelacyjnym wyrokow wujtow w tych miastach ( jego powstanie związane były z natłokiem spraw W sadzie Wyzszym prawa niemieckiego).

Wniosek: Reformy Kazimierza uporządkowały poniekąd system prawny Kazimierza i ograniczyly przestępczość nie zapobiegly jednakze niekiedy konfliktom i pogromom.

W związku z epidemia czarnej śmierci (dzumy) w 1341 w Europie doszlo tez w Krakowie do Wielkiego Pogromu Zydow, których liczebność w owczesnym czasie okresla się na około 35 tys. Po tych wydarzeniach Zydzi zostali przesiedleni do Kazimierza nad Wisla i legenda mowi ze Duzy wpływ miala na to ukochana krola Estera.

Reforma wojskowa:

Po dojsciu Kazimierza do władzy ustanowil prawo iż wszyscy poddani osadzenie i prawie niemieckim i tworzący pospolite ruszenie maja obowiązek w wojnie obronnej stawic się na wojnie w obronie panstwa. Ten obowiązek zlozono tez na sloltysach i wojtach z osad lokowanych na prawie niemieckim. Podczas wyprawy za granica wymagana była zgoda rycerza i zwrócenie kosztow służby do 5 grzywien od kopy. Krol zowowiazywal si Edo wykupienia rycerza z niewoli. Ponadto tez oddzialy podzielono na jednostki terytorialne zwane chorągwiami.

M.in. chorągiew Malopolska, Wielkopolska.

Chorągwie swoje mogli wystawiac feldalowie pod herbem rodowym.

Konkluzja: w ten sposób Kazimierz tworzy regularne oddzialy wojskowe które z powodzeniem prowadza walki Az do polowy XVw. ( Kleska pod Chojnicami 1454r).

W ramach tworzenia systemu obronnego krol przekazal ogromne srodki na budowe twierdz i umocnien w ciagu 37 lat jego rządów powstaly 53 zamki, 27 miast otrzymalo mury obronne a ze srodkow prywatnych feldalow i biskupow powstalo 13 warowni.

Umacniano na Polnocny m.in. Naklo, Bydgoszcz, Plock Az do Wyszegrodu a na poludnie m.in. Lantz Korone, Wieliczke, Czorsztyn i Melsztyn ( szczegóły drog do Krakowa).

Można zatem stwierdzic iż przede wszystkim umocniono granice z Krzyzakami i Czechami, którzy byli potencjalnymi agresorami.

W okresie rządów tego krola zaoszczono dyscypline w pospolitym ruszeniu i m.in. karano śmiercią niszczenie zasienia i budulcow, a także gwałtów i rozbojow w czasie pochodow.

Podczas pochodow kraju wojsko mialo zakaz obozowania w miastach również pod kara śmierci.

Przy wyprawach za granice wyzej wymienione przepisy nie obowiązywały rycerstwa. Krol staral się prowadzic wszystkie wojny poza granicami Polski i był poniekąd średniowiecznym „ Bogiem wojny” (caly okres jego panowania to prowadzenie działań zbrojnych i ekspansji terytorialnych).

Reforma ekonomiczna i skarbowa w panstwie

Kazimierz Wielki przede wszystkim doprowadzal do lokacji na prawie niemieckim miast i wsi ( w okresie panowania lokowal ok. 70 miast i przeszlo 500 wsi), srodki na to uzyskiwal m.in. poprzez rozwoj kopalnictwa a nastepnie dzierżawę kopalni. M.in. doprowadzil do rozwoju salin( kopalnie soli) w Bochni i Wieliczce ( zalozone przez boleslawa wstydliwego) rozwijal górnictwo kruszcowe i powstaly kopalnie w Olkuszu, Trzebini i Nowe Gorze. Wydobywano tam m.in. ołów i srebro. Zyski do skarbu panstwa pochodzily tez z cel i myt w związku ze szlakami wschodnimi biegnącymi ku Morzu Czarnemu a także z tranzytu związku z tym iż przez Polske wiodla droga z Wegier ku portom Hanzy m.in. Gdanskowi.

Przy okazji z inicjatywy krola w 1362r. doszlo do umowy handlowej miedzy kupcami Krakowa i Wiednia i o możliwości swobodnego handlu kupcow z tych miast w tych dwoch osrodkach.

Polityka ekonomiczna wiązała się z dzierzawami i w związku z tym w 1368r za dzierżawienie kopalni soli w Wieliczce krol pobieral 18tys. Grzywien rocznie co daje możliwość przypuszczenia iż podobne zyski były z innych kopaln.

Wiekszosc srodkow które uzyskiwano w sferze ekonomiczno-hndlowej były przeznaczane na wzrost obronności kraju, miara bogactwa kupcow i dworu Polskiego był słynny zjazd monarchow w 1364 w Krakowie do którego doszlo w związku z możliwością pomocy dla krola Cypru Piotra zagrozonego przez Turkow. W zjezdzie wzieli udzial cesarz i krol Karol IV Luksembur, krol Danii Waldemar, książę Bolko, książęta Pomorscy. Doszlo do słynnej uczty Mikolaja Wierzynka.

Kazimierz Wielki miał plany przebudowy panstwa i w 1370r m.in. zamierzal reformowac panstwo wewnetrzenie a także opanowac slask. 4 listopada 1370 doszlo do wypadku a nastepnie wywiązała się infekcja i z 9—10 listopada 1370r krol umiera w wieku 60 lat. Otwarta sprawa była sukcesja na tronie. Kazimierz podczas swego panowania pojal za zone Adelajde Heska (od 1341) krol jednakze nie doczekal się potomstwa linii meskiej i w 1363r pojal za zone Jadwige księżniczkę Zaganska jednakze to małżeństwo nie zostalo uznane przez papieza.

W historii znamy związki Kazimierza z Estera i Cudka z tych związków miał synow m.in. Jana i Niemierze, jednakze nie mieli oni prawa dziedziczenia tronu ( otrzymali niewielkie majatki ziemskie).

W 1368r krol usynowil Kazka Słubskiego który miał dziedziczyc tron po śmierci Ludwika Wegierskiego.

Smierc Kazimierza Wielkiego konczy okres panowania dynastii piastow chodz w 1373r przybedzie do Polski książę Wladyslaw BIaly i ogłosi się spadkobierca tronu jako przedstawiciel piastow kujawskich.

Plany prac: Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego

Wstep:

Okreslenie głownych celow polityki zagranicznej ostatniego piasta: utrzymanie bytu państwowego, rozwoj terytorialny panstwa,

W okresie jego rządów 1333-1370

Krolestwo polskie w okresie jego rzadów zaczęło obejmowac ziemie wschodnie a także Kazimierz odzyskal ziemie utracone przez Wladyslawa Lokietka w okresie jego panowania.

Rozwiniecie:

Utrzymanie bytu państwowego i zawiazana polityka wobec Czech i zakonu krzyzackiego

Sprawa sukcesji na tronie polskim i zwiazana polityka sojuszow z Andegawenami i książętami Pomorskimi

Rozwoj terytorialny panstwa którego obszar wzrozl z 115tys km2 do 250 km2 i pozyskania terytoriow lennych ( uwzględnić podboj Rusi Halicko-Wlodzimierskiej)

Zakonczenie:

Wzrost pozycji Polski na arenie miedzynarodowej i likwidacj zagrożeń dla istnienia panstwa,

W ramach zwiekszenia terytoriow uzyskanie Rusi Halicko-Wlodzimierskiej, Kujaw, ziemi Dobrzynskiej, Mazwosza, ziemi Plockiej.

Jako pierwszy krol rozpoczął ekspansje Polski na Wschodzie i podjal probe podboju Moldawii ( 1368r)

Dzieki jego polityce Krolestwo Polskie staje się powazna sila polityczna w Europie

za porazki jego polityki można jedynie uznac niejednoznaczne okreslenie spraw sukcesyjnych i nieodzyskanie Slaska, Pomorza Gdanskiego i Pomorza Zachodniego.

Plan pracy: Polityka wewnetrzna Kazimierza Wielkiego:

Wstep:

Zakres tematu: glowne cele w polityce wewnętrznej wiaza się ze zmiana ustroju polityczno-prawnego panstwa a także jego rozwojem ekonomicznym co pozwoli uniknąć zagrożeń zewnętrznych

Zakres chronologiczny: 1333-1370

Zakres terytorialny: ziemie rdzenne Krolestwa Polskiego a także terytoria podbite, które krol próbował integrowac z reszta panstwa ( Rus Halicko-Wlodzimierska i polonizacja Lwowa)

Rozwiniecie:

1.Przekstalcenie panstwa w monarchie Stanowa co związane jest z utworzeniem Korona Regni Poloniae i uzyskanie praw przez stany

Przekstalcenie ustrojowe ma scisly zwiazek z rozwojem świadomości narodowej, chodz ta powstawala tez pod wpływem zagroenia krzyzackiego.

2.Reformy prawne i administracyjne w panstwie: w pracy musza być pojecia statut Wislicki, Statut Piotrkowski, kasztelania, starostwo, sprawa Macka Borkowica

3.Reformy ekonomiczne w panstwie- m.in. zaludnienie kraju, lokacje na prawie niemieckim.

Kazimierz czerpal zyski z rozwoju handlu, kopalnictwa. Wprowadzil tez jednolity system monetarny- grosz srebrny

Dzieki temu krolowi rozwoj ekonomiczny wiązał się z poprawa obronności kraju.

W związku z tym już kronikarz Kazimierza Wielkiego Jan Dlugosz pisal iż krol zastal kraj drewniany a zostawil murowany.

Zakonczenie:

Polityka wewnetrzna Kazimierza wiązała się z reformami które w niektórych sferach zycia prztrwaly do XVw. Kazimierz stworzyl podstawy do powstania mocarstwowej Polski i wejścia jej w XVI stuleciu w Zloty Wiek. Dbal nie tylko ekonomie i prawo ale tez o rozwoj umysłowy i doprowadzil do utworzenia 1364r Akademi Krakowskiej. Jako jedyny wladca Polski otrzymal przydomek Wielki.