Sterowanie zapasami

Przemieszczanie produktów między poszczególnymi ogniwami łańcucha logistycznego wiąże się z koniecznością zatrzymania tych produktów w pewnych miejscach, na pewien okres czasu, w stanie spoczynku, co nazywamy składowaniem. Gdy składowanie wiąże się z koniecznością zaangażowania osób do obsługi, trwałego wykorzystania odpowiednio wyposażonych pomieszczeń, i można wskazać, że w rozpatrywanym okresie czasu dane produkty mogły być inaczej wykorzystane, mówimy, że stały się one zapasem.

 

Czym są zapasy?

Zapasy to zwykle stosy surowców, materiałów, części zamiennych, produkcji w toku czy wyrobów gotowych, które gromadzone są w niezliczonych ilościach punktów w obrębie systemu logistycznego. Koszt utrzymania tych zapasów może sięgać 20-40% ich wartości w ciągu roku. Z tego względu sprawne i precyzyjne zarządzanie zapasami daje firmie określone korzyści ekonomiczne

Zapasy dóbr rzeczowych są, oprócz innych czynników wytwórczych, nieodłącznym składnikiem i uwarunkowaniem sprawnego przebiegu procesów gospodarczych. Wśród tych zapasów możemy wyróżnić następujące grupy rodzajowe:

• Surowce i materiały

• Produkcję w toku

• Wyroby gotowe

• Towary

Zapasy materiałowe są tworzone w przedsiębiorstwach przemysłowych, budowlanych itp., a ich podstawowym celem jest zapewnienie ciągłości procesów produkcyjnych. Występują one w wielu podmiotach gospodarczych i stanowią bardzo zróżnicowany technologicznie asortyment, poczynając od surowców o jednorodnym charakterze, a kończąc na przedmiotach o wysokim stopniu przetworzenia.

Podobną funkcję spełniają zapasy produkcji w toku tworzone w różnych fazach procesów wytwórczych. Na ich strukturę rzeczową, wielkość, szybkość odnawiania itp. zasadniczy wpływ wywierają technologia i organizacja produkcji.

Zapasy wyrobów gotowych są produktami przeznaczonymi do sprzedaży, a ich podstawową funkcją jest zaspokajanie popytu zgłaszanego przez przedsiębiorstwa handlowe.

Zapasy towarów powstają w przedsiębiorstwach handlowych i służą bezpośredniemu zaspokajaniu popytu konsumpcyjnego bądź produkcyjnego wynikającego w innych przedsiębiorstwach przemysłowych.

 

 

 

Powody utrzymywania zapasów, to:

• Wyrównywanie różnic w intensywnościach strumieni dopływu (zakupów) i odpływu (zużycia, sprzedaży).

• Neutralizowanie wahań losowych cechujących strumienie odpływu (popyt większy od prognozowanego średniego), a także ewentualnych opóźnień w dostawach uzupełniających.

• Uzyskiwanie rabatów od dostawcy przy zakupie większych partii.

• Sezonowy charakter niektórych dóbr (np. płody rolne)

• Pomyślną koniunkturę rynkową, co do której istnieje uzasadnione przypuszczenie, iż niebawem się „odwróci”

Operatywnymi narzędziami zarządzania zapasami w przedsiębiorstwach są:

• normy zapasów (materiałów, produkcji nie zakończonej i wyrobów gotowych),

-        limitowanie zakupów materiałów,

-         kontrola zamówień z punktu widzenia wielkości zapasów,

-         system alarmowy o stanie zapasów w magazynie,

-         przeglądy zapasów w celu ujawnienia zapasów nieprawidłowych,

-         plan kredytowania środków obrotowych

Podstawową przyczyną gromadzenia zapasów jest konieczność wyrównywania różnych intensywności strumieni zakupów (dostaw) i strumieni zużycia. Najlepiej obrazuje to przedstawienie wszystkich surowców i materiałów, znajdujących się w węzłach logistycznych, jako zbiornika retencyjnego.

 

Zapasy jako zbiornik retencyjny

 

 

• Dobro - paleta drewniana jednorazowa (wym. 1000 x 1000 )

 

• Stosowana polityka - (S, Q)

 

• Łączne zapotrzebowanie jest identyczne.

 

W polityce zakupów (sterowaniu zapasami) podstawowym zagadnieniem jest ustalenie optymalnej partii zakupu. Chodzi o to, aby zapewniała ona minimalizację łącznych kosztów. Koszty te obejmują: koszty tworzenia zapasów (zwane również kosztami zakupu bądź zaopatrzenia) oraz przeciwstawne im koszty utrzymania zapasów (powodowane zamrożeniem kapitału, odsetkami bankowymi, kosztami magazynowania). Przeciwstawność tych kosztów wynika z tego iż zmniejszając jedne (np. tworzenie zapasów przez rzadsze, a więc większe zakupy), automatycznie zwiększamy drugie (większe nabywane partie powodują większe zapasy, a co za tym idzie zwiększają koszty ich magazynowania. Zatem żeby usprawnić sterowanie zapasami należy najpierw oszacować te koszty.

Koszty tworzenia zapasów obejmują wszystkie wydatki związane z opracowaniem jednego zamówienia, złożeniem go u dostawcy i dostawą zamówionego towaru. Zakłada się, iż każdorazowe zamówienie dostawy wywołuje takie same koszty, niezależnie od zamówionej ilości (tylko do pewnego zakresu). Do kosztów tych możemy zaliczyć wydatki administracyjne, koszty materiałów biurowych związanych z zakupami, ewentualne koszty transportu, koszty odbioru dostawy, prac księgowych, przetwarzania danych itp.

 

• Koszt złożenia zamówienia (P) - 32 zł.

 

• Cena jednostkowa dobra (c) - 2,30 zł/szt.

 

• Współczynnik kosztów magazynowania (i) - 19,5%

 

პ
= 0,4485

 

 

Wzór na wielkość optymalnej partii zakupu.

Minimalne koszty zapasów występują wtedy, gdy koszty tworzenia zapasów są równe kosztom ich utrzymania, a zatem gdy zachodzi równość:

Wyznaczając z tego równania Q_opt uzyskujemy:

პ
3961,48
3962 szt.

Poza tym musimy wziąć także pod uwagę możliwość wahań popytu, jak również możliwość opóźnienia realizacji dostawy. Obrazują to rysunek poniżej:

 

 

Zapas jest monitorowany okresowo i zamówienia uzupełniające są wystawiane w przypadku, gdy poziom zapasu w magazynie obniży się do (lub poniżej) poziomu alarmowego s (odpowiednik poziomu A)

• Roczne zapotrzebowanie (d) - 20 800 szt.

 

 

  

• Okres realizacji zamówienia (t) - 2 dekady

 

 

• Roczne zapotrzebowanie (K_z) - 20 800 szt.

• Średnie zapotrzebowanie w okresie (a) - 3 962 szt.

 

• Zapas bezpieczeństwa:

Rozwiązaniem pozwalającym nam zneutralizować niekorzystne czynniki występujące w modelu sterowania zapasami, są zapasy bezpieczeństwa (safety stock), zwane też zapasami rezerwowymi lub buforowymi. Aby zachować zdolność zaspokajania popytu w czasie upływającym od chwili wystawienia zamówienia do chwili dostawy, w momencie wystawiania zamówienia musi istnieć pewien zapas. Poziom tego zapasu ustala się na podstawie prognoz popytu i średniego czasu trwania realizacji zamówień. Wspomniany poziom należy powiększyć o rezerwę niezbędną do zamortyzowania sygnalizowanych wahań w faktycznym popycie i/lub okresie realizacji zamówień.

 

 

 

 

 

 

 

1. Zapotrzebowanie jest w miarę regularne

Nr okresu	Stan na początek okresu	Wielkość zapotrzebowania	Zamówienie	Dostawa	Stan na koniec okresu	Niedobór
1	3962	389	0	0	3573	0
2	3573	399	0		3174	0
3	3174	378	0		2796	0
4	2796	401	0		2395	0
5	2395	385	0		2010	0
6	2010	415	0		1595	0
7	1595	402	0		1193	0
8	1193	397	0		796	0
9	796	409	3962		387	0
10	387	410	0		0	-23
11	0	399	0	3962	3563	-399
12	3563	389	0		3174	0
13	3174	400	0		2774	0
14	2774	401	0		2373	0
15	2373	390	0		1983	0
16	1983	419	0		1564	0
17	1564	403	0		1161	0
18	1161	395	0		766	0
19	766	395	3962		371	0
20	371	400	0		0	-29
21	0	405	0	3962	3557	-405
22	3557	389	0		3168	0
23	3168	388	0		2780	0
24	2780	406	0		2374	0
25	2374	403	0		1971	0
26	1971	396	0		1575	0
27	1575	405	0		1170	0
28	1170	401	0		769	0
29	769	397	3962		372	0
30	372	388	0		0	-16
31	0	393	0	3962	3569	-393
32	3569	413	0		3156	0
33	3156	411	0		2745	0
34	2745	405	0		2340	0
35	2340	395	0		1945	0
36	1945	405	0		1540	0
37	1540	395	0		1145	0
38	1145	411	0		734	0
39	734	401	3962		333	0
40	333	408	0		0	-75
41	0	390	0	3962	3572	-390
42	3572	401	0		3171	0
43	3171	405	0		2766	0
44	2766	398	0		2368	0
45	2368	402	0		1966	0
46	1966	402	0		1564	0
47	1564	406	0		1158	0
48	1158	395	0		763	0
49	763	411	3962		352	0
50	352	403	0		0	-51
51	0	397	0	3962	3565	-397
52	3565	399	0		3166	0
		ၓ 20 800				ၓ - 1 335

 

 

 Podsumowanie!

Jeżeli jesteśmy w stanie przewidzieć wielkość zapotrzebowania, gdyż jest ono w miarę regularne oraz jest (ok.) połową poziomu składania zamówienia, przedsiębiorstwo powinno zmienić poziom sygnalizacji zamówienia o jedną dekadę. Spowodowałby to zlikwidowanie niedoborów w okresie oczekiwania na dostawę.

2. zapotrzebowanie charakteryzuje się tendencją malejącą

 

Nr okresu	Stan na początek okresu	Wielkość zapotrzebowania	Zamówienie	Dostawa	Stan na koniec okresu	Niedobór
1	3962	700	0	0	3262	0
2	3262	680	0	0	2582	0
3	2582	679	0	0	1903	0
4	1903	675	0	0	1228	0
5	1228	631	0	0	597	0
6	597	623	3962	0	0	-26
7	0	609	0	0	0	-609
8	0	602	0	3962	3360	-602
9	3360	589	0		2771	0
10	2771	569	0		2202	0
11	2202	542	0	0	1660	0
12	1660	530	0	0	1130	0
13	1130	504	0	0	626	0
14	626	501	3962	0	125	0
15	125	500	0	0	0	-375
16	0	499	0	3962	3463	-499
17	3463	497	0	0	2966	0
18	2966	488	0	0	2478	0
19	2478	471	0	0	2007	0
20	2007	463	0	0	1544	0
21	1544	425	0	0	1119	0
22	1119	411	0	0	708	0
23	708	409	3962	0	299	0
24	299	405	0	0	0	-106
25	0	402	0	3962	3560	-402
26	3560	400	0	0	3160	0
27	3160	399	0	0	2761	0
28	2761	392	0	0	2369	0
29	2369	389	0	0	1980	0
30	1980	350	0	0	1630	0
31	1630	335	0	0	1295	0
32	1295	331	0	0	964	0
33	964	329	0	0	635	0
34	635	326	3962	0	309	0
35	309	321	0	0	0	-12
36	0	308	0	3962	3654	-308
37	3654	305	0	0	3349	0
38	3349	297	0	0	3052	0
39	3052	286	0	0	2766	0
40	2766	282	0	0	2484	0
41	2484	252	0	0	2232	0
42	2232	249	0	0	1983	0
43	1983	233	0	0	1750	0
44	1750	201	0	0	1549	0
45	1549	199	0	0	1350	0
46	1350	195	0	0	1155	0
47	1155	189	0	0	966	0
48	966	182	0	0	784	0
49	784	175	3962	0	609	0
50	609	169	0	0	440	0
51	440	152	0	3962	4250	0
52	4250	150	0	0	4100	0
		ၓ 20 800				ၓ - 2 939

 

 

Podsumowanie!

W sytuacji realizacji zamówień o tendencji malejącej można zauważyć duże niedobory na stanie magazynowym w początkowej fazie projektu, malejące przy kolejnych zamówieniach. Można wyciągnąć z tego wnioski, iż w momencie spływanie większych zamówień dostawy powinny być realizowane częściej.

3. zapotrzebowanie zmienne w kolejnych okresach

 

Nr okresu	Stan na początek okresu	Wielkość zapotrzebowania	Zamówienie	Dostawa	Stan na koniec okresu	Niedobór
1	3962	320	0	0	3642	0
2	3642	120	0	0	3522	0
3	3522	432	0	0	3090	0
4	3090	429	0	0	2661	0
5	2661	103	0	0	2558	0
6	2558	623	0	0	1935	0
7	1935	154	0	0	1781	0
8	1781	523	0	0	1258	0
9	1258	103	0	0	1155	0
10	1155	709	0	0	446	0
11	446	352	3962	0	94	0
12	94	726	0	0	0	-632
13	0	251	0	3962	3711	-251
14	3711	219	0	0	3492	0
15	3492	923	0	0	2569	0
16	2569	401	0	0	2168	0
17	2168	253	0	0	1915	0
18	1915	562	0	0	1353	0
19	1353	982	0	0	371	0
20	371	156	3962	0	215	0
21	215	329	0	0	0	-114
22	0	623	0	3962	3339	-623
23	3339	192	0	0	3147	0
24	3147	720	0	0	2427	0
25	2427	402	0	0	2025	0
26	2025	100	0	0	1925	0
27	1925	853	0	0	1072	0
28	1072	286	0	0	786	0
29	786	139	3962	0	647	0
30	647	759	0	0	0	-112
31	0	203	0	3962	3759	-203
32	3759	765	0	0	2994	0
33	2994	234	0	0	2760	0
34	2760	729	0	0	2031	0
35	2031	295	0	0	1736	0
36	1736	172	0	0	1564	0
37	1564	490	0	0	1074	0
38	1074	598	0	0	476	0
39	476	106	3962	0	370	0
40	370	753	0	0	0	-383
41	0	126	0	3962	3836	-126
42	3836	453	0	0	3383	0
43	3383	135	0	0	3248	0
44	3248	230	0	0	3018	0
45	3018	365	0	0	2653	0
46	2653	95	0	0	2558	0
47	2558	457	0	0	2101	0
48	2101	283	0	0	1818	0
49	1818	845	0	0	973	0
50	973	420	0	0	553	0
51	553	152	3962	0	401	0
52	401	150	0	0	251	0
		ၓ 20 800				ၓ - 2 444

 

 

Podsumowanie! 

Zamówienia o zmiennej wielkości ciężko jest zaplanować na przyszłość. Nie jesteśmy w stanie określić wielkości, dlatego istnieje możliwość występowania niedoborów na magazynie. Wyeliminowanie ich, bądź zmniejszenie jest możliwe poprzez częstsze zamawianie lub zwiększenie progu minimalnego wywołującego złożenie zamówienia u dostawcy.

Bardzo specyficzne jest sterowanie zapasami, kiedy zapotrzebowania jest regularne. Sytuacja taka ma miejsce na rynku, gdy:

• pyt na nabywane dobro jest stały w czasie, czyli ściśle stacjonarny

-     dostawy następują dokładnie w momencie, kiedy zapas w magazynie osiąga poziom zerowy.

 

 

 

Nr okresu	Stan na początek okresu	Wielkość zapotrzebowania	Zamówienie	Dostawa	Stan na koniec okresu	Niedobór
1	3962	400	0	0	3562	0
2	3562	400	0	0	3162	0
3	3162	400	0	0	2762	0
4	2762	400	0	0	2362	0
5	2362	400	0	0	1962	0
6	1962	400	3962	0	1562	0
7	1562	400	0	0	1162	0
8	1162	400	0	3962	4724	0
9	4724	400	0	0	4324	0
10	4324	400	0	0	3924	0
11	3924	400	0	0	3524	0
12	3524	400	0	0	3124	0
13	3124	400	0	0	2724	0
14	2724	400	0	0	2324	0
15	2324	400	0	0	1924	0
16	1924	400	3962	0	1524	0
17	1524	400	0	0	1124	0
18	1124	400	0	3962	4686	0
19	4686	400	0	0	4286	0
20	4286	400	0	0	3886	0
21	3886	400	0	0	3486	0
22	3486	400	0	0	3086	0
23	3086	400	0	0	2686	0
24	2686	400	0	0	2286	0
25	2286	400	0	0	1886	0
26	1886	400	3962	0	1486	0
27	1486	400	0	0	1086	0
28	1086	400	0	3962	4648	0
29	4648	400	0	0	4248	0
30	4248	400	0	0	3848	0
31	3848	400	0	0	3448	0
32	3448	400	0	0	3048	0
33	3048	400	0	0	2648	0
34	2648	400	0	0	2248	0
35	2248	400	0	0	1848	0
36	1848	400	3962	0	1448	0
37	1448	400	0	0	1048	0
38	1048	400	0	3962	4610	0
39	4610	400	0	0	4210	0
40	4210	400	0	0	3810	0
41	3810	400	0	0	3410	0
42	3410	400	0	0	3010	0
43	3010	400	0	0	2610	0
44	2610	400	0	0	2210	0
45	2210	400	0	0	1810	0
46	1810	400	3962	0	1410	0
47	1410	400	0	0	1010	0
48	1010	400	0	3962	4572	0
49	4572	400	0	0	4172	0
50	4172	400	0	0	3772	0
51	3772	400	0	0	3372	0
52	3372	400	0	0	2972	0
		ၓ 20800				ၓ 0

 

 

 

Jak widać zapasy są nieodłącznym elementem działalności gospodarczej i skuteczne zarządzanie nimi jest bardzo ważne, gdyż wpływa na wynik finansowy firmy i zadowolenie klienta. Myśląc o zapasach musimy patrzeć szerzej na cały system logistyczny. Obecne tendencje pokazują, że rynek idzie w kierunku pełnej automatyzacji produkcji, transportu wewnątrz zakładowego, magazynowania. Również kooperanci włączani są bezpośrednio do linii produkcyjnych. Takie rozwiązania zmniejszają ilość zapasów magazynowanych w przedsiębiorstwie. Część z nich przejmują na siebie także kooperanci. Wysoka niezawodność linii produkcyjnych powoduje mniejsze ilości zapasów produkcji w toku. Niewątpliwie szybki rozwój techniki i nowych technologii wpływa, że firmy mogą zmniejszać ilość zapasów, lecz czy dojdziemy do sytuacji, kiedy niepotrzebne będzie utrzymywanie zapasów? - chyba nie.

---