Sztuka karolińska - miniatorstwo i sztuka późnokarolińska

Pojęcia:

Ewangeliarz - zbiór czterech ewangelii

Prolog św. Hieronia

Kanony św. Euzebiusza

Maiestas Domini

Portrety autorskie - przedstawienie

Ewangelistarz - ewangelie do użytku liturgicznego

Psałterz - zbiór psalmów (trudna do wizualizacji treść)

Lekcjonarz - wybrane ustępy z Listów i Dziejów Apostolskich

Perykopy - wybrane fragmenty z lekcjonarzy

Antyfonarz

Sakramentarz

Pasjonał

Apokalipsa

Graduał

Malarstwo karolińskie

W malarstwie karolińskim - zdobycze karolińskie to zdobycze antyku

- proporcje, dynamika, perspektywa

- „impresjonistyczne”, bardzo malarskie widzenie

Istniały 2 główne szkoły malarskie:

1)Klasztor Benedyktyński w Reims

2)Akwizgran - warsztat pałacowy, skryptorium pałacowe.

Warsztat akwizgrański był ważniejszy, charakteryzował się brakiem jednorodnej stylistyki, każdy obiekt tam powstały ma cechy indywidualne

Dzieła:

* Ewangeliarz koronacyjny z ok. 800 roku (św. Marek)

Podczas koronacji składało się przysięgę z ręką na ewangeliarzu. jest to tzw. Kodeks purpureus - cała karta purpurowa (barwnik z mięczaków morskich, farby wodne, kryjące) tekst pisany złotem.

Przedstawienie świętego Marka: ustawiony frontalnie, ale swobodnie; walorowy modelunek, pejzaż w tle, szaty podążające za ruchem ciała, antyczne akcesoria)

* Tzw. Schatzkammer - Evangeliar z Akwizgranu ok. 800 roku

Przedstawienie wszystkich czterech ewangelistów na jednej karcie.

-> Grupa Ady - grupa kodeksów i opraw. Nazwa pochodzi od imienia opatki Ady, siostry Karola Wielkiego

*Ewangeliarz Godeskalka, 781 rok

Miniatura z Chrystusem tronującym w typie hellenistycznym. Sztywne ujęcie wyglądające jak przedstawienie koronacyjne; sztywne, eklektyczne; plecionki

Przedstawienia ewangelistów.

* Ewangeliarz ze St - Medard w Soissons

Przedstawienie świętego Marka - motyw baldachimu charakterystyczny dla sztuki karolińskiej, stylizacja w stronę ornamentacji.

Studnie wody żywej - element budowy architektonicznej, płaska plama barwna

* Ewangeliarz z kościoła św. Nazariusza w Lorsch ok 800 - 810

Ewangeliści - operowanie pustymi płaszczyznami - odejście od ornamentalizmu; baldachimy; nasycone kolory.

-> Grupa reliefów z kości słoniowej należących do Grupy Ady

- plakieta z kości słoniowej do ilustracji księgi

- tradycja antyczna przekazana przez Bizancjum

- pierwsze z kości słoniowej - chroniły tabliczki woskowe - nowa funkcja - centrum oprawy dla księgi

- nawiązują do dyptyków antycznych w sposób bezpośredni

* Plakieta z oprawy Ewangeliarza w Genoes - Elderen koło Tongern, koniec VIII w.

Chrystus triumfujący nad smokiem i bazyliszkiem. Najwcześniejsza faza karolińskiej rzeźby w kości słoniowej (płaska, inkrustacja oczu - bizantyjska)

* Dwie plakiety z oprawy Psałterza Dagulfa 783 - 795

Sceny z królem Dawidem, wydającym (pola z bordiurą) rozkaz spisania psalmów oraz grającym na harfie wśród muzykantów

* Okładka ewangeliarza z Lorsch, ok. 800 rok.

Szczytowe osiągnięcie, w pełni antykizujące, staranne, wysoki relief, kompozycja rygorystyczna, dwie plakiety

Przedstawienia:

- Triumf Chrystusa - porównanie do triumfu cesarza Justyniana. Bazyliszek i smok - typ ikonograficzny. Szata antykizująca, ściany także.

- Matka Boża triumfująca

* Plakieta z triumfującym Chrystusem, ok. 800 roku

- typ młodzieńczy, gwałtownie rozwiane szaty, nad postacią bestii. Wokół życie i działanie Chrystusa.

Już niezwiązany z grupą Ady:

* Tzw. Dyptyk Harracha ok 800 r

Najważniejsze sceny z historii zbawienia, rygorystyczne podziały

-> Skryptorium w Reims

* Ewangeliarz Ebbona 816 - 845 r, Biblia Municipale w Epernay

Cztery całostronicowe portrety Ewangelistów - niezwykła nerwowość rysunku, „impresjonizm”

* Psałterz Utrechcki ok 832r, (Ebbon fundator)

Tekst psalmów pisany manuskułą karolińska, rysunki wplatane w obręb tekstu, impresyjnie malowane rysunki piórkiem, 166 miniatur, bardzo dosłowna próba interpretacji psalmów.

Istnieją 3 kopie w Canterbury

* p. Harleya

* p. Edwina 1156 -1160

* p. Paryski XII - XIII wiek

Okres późnokaroliński

814 - 840 - panowanie cesarza Ludwika Pobożnego

843 rok - Traktat w Verdun - podział monarchii frankońskiej pomiędzy wnuków Karola Wielkiego: Lotara, Ludwika i Karola Łysego.

Główne ośrodki przenoszą się na zachód - do Francji

Tour - siedziba króla, Metz - biskup Drogo/Drogon?

* Kościół klasztoru benedyktynów w Corvey nad Wezerą, fundator Adalhart, opat Corbie, początek budowy 822, konsekracja 844 Wstwerk 873- 895

- Jeszcze Karol Wielki chciał stworzyć ten klasztor

- Przez Ludwika Pobożnego klasztor został obdarzony przywilejami, otrzymał od niego relikwie św. Stefana.

- osiedlenie mnichów nad Wezerą - początek budowy

- najważniejsza budowla, w całości zachowana.

Miniatorstwo:

-> Skryptorium w Tours - mecenat Karola Łysego

* Biblia Karola Łysego (Biblia Viviana) (od biskupa) ok. 845 - 846

- Przedstawienie Maiestas Domini - pierwsze pełne sformułowanie tego tematu, wokół Chrystusa czterej ewangeliści.

- Król Dawid w mandorli, kostiumy, dziwny podział sceny

- Historia Adama i Ewy - historia Genezis - 3 strefy kompozycyjne - antykizacja - realizm aktów

- Wyobrażenia apokaliptyczne, Etimasia - dosłownie interpretowana

* Biblia z Grandval, ok 850 r.

- Genezis, podział 4 strefowy

* Ewangeliarz Lotara I 849 - 851

- Miniatura z przedstawieniem dedykacyjnym - pierwsze przedstawienie osoby świeckiej w ewangeliarzu.

- św. Jan Ewangelista - wizyjne podejście do tematu, skulona postać ewangelisty, pastelowe tło

* Sakrmentarz koronacyjny

* Modlitewnik Karola Łysego

* Kodeks Aureus

* Rękopis z bazyliki św. Pawła za murami w Rzymie

-> Szkoła w Metz

Duża grupa plakiet w kości słoniowej

* Oprawa księgi 850 rok

- plakieta z kuszeniem Chrystusa. Przedstawienie objęte bordiurą antykizującą. Podział na strefy, kwatery.

* Plakieta ze scenami z życia Jezusa około 870 roku

- obramienie antyczne

-> Tzw. Grupa młodsza (Należy do szkoły w Metz) - przykład seryjnej produkcji z przełomu IX i X wieku

* Oprawa księgi IX/X w - upadek sztuki

* Oprawa Ewangeliarza z Fuldy, koniec IX wieku.

* Grzebień św. Heriberta 850 - 900 r

-liturgiczny grzebień - przy ceremoniałach czesano włosy po odzianiu w szaty liturgiczne - miało to na celu „uporządkowanie myśli”. Był czczony jako relikwia tego świętego.

* Skrzynka ze scenami z dzieciństwa Chrystusa, początek X wieku.

-> Warsztat w Reims

Złotnictwo to symptom kultury i idei wczesnego średniowiecza.

Znaczenie złota pochodzi z

- kultury antycznej

- kultury germańskiej

- chrześcijańskiej, gdzie złoto oznacza światło

W perłach i kości słoniowej widziano namiastkę ciała Chrystusa.

Techniki złotnicze - zapoznać się

-trybowanie

-emalia komórkowa

-niello

-inkrustacja

* Codex Aureus z opactwa św. Emmerama w Ratyzbonie - oprawa ok. 870r.

- kompozycja jest wzorowana na plakietach z kości słoniowej. Przedstawienia są trybowane, figuralne, grubo inkrustowana taśma. Po środku Chrystus tronujący, ewangeliści po bokach.

* Codex Aureus z Lindau oprawa ok. 870 roku

W centrum trybowany krucyfiks, całość obramiona bordiurą bogato zdobioną.

* Tzw. cyborium Arnulfa z Karyntii ok 870 r.

Warsztat w Reims. Baldachim nad przenośnym ołtarzem. Na mocy specjalnego przywileju od papieża, dostojnik kościelny mógł używać takiego ołtarza. Jest to drewno ze złotą blachą. Przedstawienie: Chrystus rozmawiający z szatanem. Delikatne trybowanie, efekt powiewności.

* Antepedium Mediolańskie, fundacja biskupa Angilberta (824 - 856)

Front - złoto inkrustowane kaboszonami. Jest to okładzina ołtarza pokrywająca cokół z mensą. Cztery ściany, srebro złocone, front złoto.

Tematyka

- św. Ambroży

- Front - krzyż z tronującym Chrystusem na środku.

- Cykl narracyjny - sceny z życia Chrystusa - po prawej stronie sceny pasyjne

Bogactwo i finezja

- Jezus i Jair - wydłużone, zwiewne sylwetki, zasada amor vaculi - puste pola

- Wypędzenie przekupnych ze świątyni

- Partia tylna, sygnowana Wuolwiniusz, blacha srebrna - centrum - drzwiczki - fela stella konfesjonis??

Inny styl - relief zdecydowanie bardziej twardy

- Boki - kompozycje geometryczne z crux gemmata

-> Skarbiec w katedrze w Monza, koniec IX wieku

* Relikwiarz sakwowy - bursowy - kształt trapezowy nawiązujący do toreb pielgrzymich. Dzieło do 20 cm wysokości.

* Relikwiarz z Enger VIII wiek

Historia sztuki średniowiecznej powszechnej Halina Kraszewska

Ochrona Dóbr Kultury I rok

1

---