Rola i zadania
leczenia fizykoterapeutycznego
oraz rodzaje czynników fizykalnych
Definicja
Fizykoterapia jest
działem lecznictwa, który w
procesach profilaktyki, leczenia, diagnostyki i
rehabilitacji wykorzystuje występujące w
przyrodzie naturalne czynniki (energie) fizyczne
oraz czynniki fizyczne wytworzone przez
urządzenia.
Rolą fizykoterapii w leczeniu jest:
1. Komplementarnośćuzupełnienie
innych form
leczenia
2. Alternatywnośćzastępstwo
za leczenie
farmakologiczne
3. Suplementacyjnośćuzupełnienie
mikroi
makroelementów org.
4. Kooperacyjnośćwspółdziałanie
z innymi
formami leczenia
Czynniki fizyczne
NATURALNE
termiczne
ciśnienie atmosfer.
elektryczność
promien. słoneczne
pole magnetyczne
ruchy i wilgotność
powietrza
SZTUCZNE
wytworzone przez
urządzenia.
Na umocnienie fizykoterapii
w medycynie klinicznej wpływa:
1. Postęp badań z zakresu nauk
medycznych
2. Postęp w zakresie badań naukowych
3. Rozwój nowych technologii
Historia fizykoterapii
Ludy starożytnekult
ognia i słońca (leczniczy
wpływ ciepła i światła). Asklepios(grecki bóg
sztuki lekarskiej był synem boga słońcaApollina)
Obrzędy ludowe i rytuały związane z wodą, będące
echem dawnych metod leczniczych.
Ziemie basenu Morza Śródziemnegokolebka
fizykoterapii.
opracowania
naukowe Hipokratesa (460380
p.n.e.)
i Asklepiadesa z Bitynii (12056
p.n.e.) dotyczące
metod leczniczego wykorzystania światła
słonecznego i wody.
Rzymianie
prekursorami leczenia uzdrowiskowego,
pierwsze zabiegi elektrolecznicze z
wykorzystaniem ryby drętwy.
1600 r Wiliam Gilbert lekarz królowej Elżbiety I
wydaje pionierskie dzieło o elektryczności
statycznej.
1660 r Izaak Newton dokonuje rozszczepienia wiązki
światła przy pomocy pryzmatu. Odkrycie to
zapoczątkowuje światłolecznictwo.
1791r Luigi Galvani, profesor anatomii z Bolonii
opisuje skurcz mięśnia żaby wywołany działaniem
elektryczności.
Ogniwo Alessandro Volty(17451827)
pierwszym
sztucznym źródłem prądu elektrycznego.
1800r - odkrycie przez F.W. Herschla
niewidzialnych promieni podczerwonych, a w 1801
przez J. Rittera i W.H. Wollastona promieni
nadfioletowych.
1831r M. Faraday odkrywa zjawisko indukcji
elektromagnetycznej(indukcyjny prąd faradyczny) .
W końcu XIXw J.A. d'Arsonval i N. Tesla
odkrywają prądy wielkiej częstotliwości.
W 1927r Wood i Loomis opublikowali „Fizyczne i
biologiczne efekty fal dźwiękowych o wysokiej
częstotliwości i dużej intensywności”.
Ta prekursorska praca zapoczątkowała myślenie
o ultradźwiękach jako o narzędziu działania
leczniczego.
Za początek ery ultradźwięków w medycynie
przyjmuje się rok 1938, kiedy R. Pohlmann
zastosował je do leczenia rwy kulszowej. W 1951r
ultradźwięki wprowadzono do lecznictwa.
Prace A. Einsteina dotyczące teorii promieniowania
kwantowego stworzyły podstawy techniki laserowej.
w latach 60tych
XXw E.Mester (Węgry) wprowadził
do terapii lasery małej mocy.
Metody fizykoterapeutyczne obejmują
postępowanie mające na celu:
1. Usuwanie objawów chorobowych.
2. W miarę możliwości hamowanie postępu
choroby poprzez stosowanie bodźców fizycznych.
3. Zwiększenie odporności i usprawnienie
procesów adaptacyjnych organizmu.
Zalety metod fizykalnych nad leczeniem
farmakologicznym:
1. Fizykoterapia pobudza własne mechanizmy regulacji
ustrojufarmakologia
wygasza je
2. Zabiegi fizykalne nie mają skutków ubocznychfarmakologia
tak
3. Zabieg fizykalny koncentruje się na okolicy chorej
w przeciwieństwie do farmakologii działającej ogolnie.
4. Obserwuje się dłuższe w czasie pozytywne efekty leczenia
fizykalnego w
farmakologii wpływ lekarstw ustaje po
zakonczeniu ich przyjmowania.
Rodzaje energii czynników fizycznych
stosowanych w fizykoterapii
1. Termiczna
2. Elektryczna w postaci prądu i pola elektrycznego.
3. Elektromagnetycznaobejmująca
różne zakresy
widma fal elektromagnetycznych.
4. Mechanicznaultradźwięki
i wibracje
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Leczenie ciepłem polega na dostarczaniu do ustroju
energii głównie drogą przewodzenia i przenoszenia.
Ciepło to energia kinetyczna bezładnego ruchu
cząsteczek oraz energia potencjalna wzajemnego
ich odziaływania ( energia stanu skupienia)
Jednostką energii jest kaloria (cal), określa ilość
energi potrzebnej do ogrzania 1cm³ o 1°C.
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Elektrolecznictwo polega na wykorzystaniu do celów
leczniczych prądu stałego oraz prądów
impulsowych małej i średniej częstotliwości.
Prąd stały, to prąd elektryczny, który w czasie
przepływu nie zmienia wartości natężenia i
kierunku.
Prądy impulsowe małej częstotliwości to prądy
złożone z impulsów elektrycznych o różnym
przebiegu i częstotliwości od 0,5 500Hz.
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Elektrolecznictwo cd
Prądy średniej częstotliwości sinusoidalnie
zmienne,
których częstotliwość zawiera sięw przedziale
100010.000Hz.
W terapii fizykalnej coraz większe
zastosowanie znajdują prądy o częstotliwości
40005000Hz.
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Elektrolecznictwo cd
Prądy elektryczne wielkiej częstotliwości
(częstotliwość drgań 300500
kHz). W zabiegach
fizykalnych zastosowanie mają następujące zakresy
częstotliwości:
Prądy d' Arsonvala f=300500kHz
dł. 1000600m
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Elektrolecznictwo cd Diatermia krótkofalowa f=13,56MHz dł.22,12m
f=27,12MHz dł.11,05m
f=40,68MHz dł. 7,38m
Diatermia mikrofalowa f=433,92MHz dł.69,0cm
f=915,00MHz dł.
32,8cm
f=2375,0MHz dł.
12,62cm
f=2425,0MHz dł.
12,4cm
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Światłolecznictwopolega
na wykorzystaniu w
zabiegach fizykalnych promieniowania
elektromagnetycznego zawartego między
15.000200nm
(podczerwień, światło widzialne i
nadfiolet) wygenerowanych przez promienniki i
lampy oraz naturalnego światła słonecznego
(helioterapia).Promieniowanie składa się z kwantów
energii zwanych fotonamii. Energia fotonów jest
odwrotnie proporcjonalna do długości fali.
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Magnetoterapiawykorzystanie
w zabiegach
fizykalnych właściwości pól magnetycznych małej
częstotliwości. Podstawową cechą opisującą pole
magnetyczne jest indukcja magnetyczna. Natężenie
pola wyraża się w amperachna metr (A/m) lub
indukcją magnetyczną wyrażoną w teslach (T).
1T=1V·s/m²
Właściwości fizyczne czynników (bodźców)
fizykalnych
Ultradźwięki (UD) to drgania mechaniczne
o częstotliwości przekraczającej granice słyszalności ucha
ludzkiego. W lecznictwie stosuje się najczęściej UD o
częstotliwości 800kHz, 2400kHz.
Ultradżwięki powstają w wyniku pobudzenia układu
drgającego. Jeśli ukł. drgający znajduje się wewnątrz
dostatecznie sprężystego ośrodka, to pobudza do drgań
sąsiadujące z nim cząsteczki ośrodka, które zaczynają drgać
wokół swych położeń równowagi. Drgania te przenoszą się
na dalsze cząsteczki i powstaje fala UD.
Zakresy długości fal elektromagnetycznych
● IRC pow. 3000nm(0,5cm)
● IRB 15003000nm
● IRA 1500750nm(
3cm)
● św.widzialne 750400nm
● UVA 400315nm
● UVB 315280nm
● UVC 280200nm
Właściwości fizyczne czynników
(bodźców) fizykalnych
Hydroterapiawykorzystuje
działanie na organizm
bodźców termicznych, mechanicznych i
chemicznych zwykłej wody w kazdej postaci.
Wyniki leczenia zależą od temperatury i ciśnienia
hydrostatycznego wody, powierzchni zabiegowej,
oraz czasu trwania zabiegu.
Mechanizm działania czynników
fizycznych
Energia czynników fizycznych wpływa na
struktury i funkcje tkanek wywołując reakcje
zależne od czasu działania, rodzaju bodźca i
właściwości tkanek.
Mechanizm działania czynników
fizycznych cd.
Odpowiedzią ustroju ludzkiego na działanie
bodźców fizykalnych jest odczyn.
Leczenie fizykalne opiera się na znajomości
odczynów i umiejętności ich wykorzystania.
Podział odczynów według kryteriów:
1. miejsca występowania
2. czasu występowania
3. mechanizmów powstawania
Miejsce występowania odczynu:
1. Odczyn miejscowypierwotny
,ukazujący
się w miejscu zadziałania bodźca.
2. Odczyn ogólnywtórny,
charakteryzujący
się reakcjami poszczególnych zespołów
tkankowych, narządów, układów lub całego
ustroju.
Czas występowania odczynu:
1. Natychmiastowywystępuje
w czasie zabiegu lub
bezposrednio po nim.
2. Opóźnionywystępuje
po kilku godzinach od zabiegu.
3. Odroczonyukazuje
się po kilku dniach.
4. Odwracalnyustępuje
po określonym czasie.
5. Nieodwracalnyuszkadzający
tkankę po przekroczeniu
granicy tolerancji (niejednokrotnie wywołany w sposób
zamierzony i utrzymujący się od kilku godzin do kilku
miesięcy).
Mechanizm powstawania odczynu:
1. Progowyreakcja
na minimalną dawkę bodźca
wywołującą odczyn.
2. Normalnyreakcja
po zastosowaniu prawidłowej
dawki, charakterystyczny dla danego bodźca.
3. Paradoksalnycharakteryzuje
się obrazem
odwrotnym do tego jaki jest uzyskiwany po
zastosowaniu określonego bodźca.
W procesie powstawania odczynu
można wyróżnić:
1. Fizykochemiczne bierne zmiany na poziomie
komórkowym i molekularnym w miejscu absorpcji
bodźca.
Rozległość i głębokość zmian jest proporcjonalna
do wielkości dawki, zdolności przenikania danej
energii oraz absorpcji.
Zmiany te przemijają na zasadzie rozproszenia oraz
w wyniku działania mechanizmów homeostazy.
W procesie powstawania odczynu
można wyróżnić cd. :
2. Reakcje czynnościowe zależne od mechanizmów
adaptacyjnych. Zalicza się do nich zmiany
miejscowe powstałe w wyniku reaktywności
komórek, jako odpowiedź nastymulację.
Powtarzanie stymulacji (drażnienia) może wywołać
osłabienie reakcji przez habituację lub nasilenie
reakcji w wyniku sensytyzacji.
Odczyn występujący w tkance uzależniony
jest od:
1. ilości energii
2. czasu działania
3.rodzaju tkanki
Stopniowanie i powtarzanie reakcji
sumuje zmiany morfologiczne, normalizuje
i trenuje funkcjonowanie mechanizmów
fizjologicznych ustroju.
Zmiany występujące po jednym zabiegu sumują
się, a po serii ekspozycji pogłębiają
utrwalając pozytywny efekt.
Istotnym elementem terapii jest właściwie
dobrana do reaktywności tkanek ustroju dawka
i liczba prawidłowo wywołanych reakcji.
Prawo OHMA
„ W miarę zwiększania się odległości
między elektrodami tkanki stawiają
coraz większy opór przepływowi
prądu.”
Prawo DASRE - MORATA
„Bodźce termiczne (ciepło lub zimno)
działające na duże powierzchnie skóry
powodują przeciwne do naczyń skóry
zachowanie się dużych naczyń klatki
piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek,
śledziony i mózgu mają taki sam odczyn jak
skóra.” Prawo LAMBERTA
„Natężenie promieniowania padającego na
skórę zależy od kąta padania oraz jest
odwrotnie proporcjonalne do kwadratu
odległości między źródłem promieniowania
a osobą naświetlaną”.
Prawo STEFANA BOLTZMANNA
„Każde ciało o temperaturze wyższej od zera
bezwzględnego jest źródłem promieniowania
elektromagnetycznego, którego ilość jest
wprost proporcjonalna do czwartej potęgi
jego tempęratury w skali Kelvina.”
REAKCJE LEWISA
„ Przy niezbyt nasilonym działaniu zimna,
połączenie tętniczo żylne
naprzemiennie zwężają się i rozszerzają co zapewnia
wystarczający przepływ krwi, występuje
głównie w naczyniach jest mechanizmem
obronnym.”
Prawo FARADAYA
„Masa substancji wydzielająca się na
elektrodzie w procesie
elektrolizy jest wprost proporcjonalna do
czasu przepływu oraz natężenia prądu”.
Prawo VIENA
„ Długość fali promenowania emitowanego
przez ogrzane ciało jest odwrotnie
proporcjonalne do jego temperatury
bezwzględnej.”
Prawo ArndtaSchultza
„słabe bodźcepobudzają
czynności życiowe,
średnie bodźce wyzwalają procesy
adaptacyjne natomiast bodźce mocne
działają destrukcyjnie”
Prawo Grothusa Drapera
„Przemiany fotochemiczne układu
regulującego wywołuje promieniowanie
pochłonięte;
na przebieg reakcji fotochemicznej nie mają
wpływu promienie odbite, przepuszczone lub
rozproszone”
Prawo Du Bois Reymonda
„Przyczyną powstania bodźca
elektrycznego nie jest sam prąd ale
dostatecznie szybka zmiana jego
natężenia w czasie.”
Rola skóry w stosowaniu zabiegów
fizykalnych
● BUDOWA SKÓRY
● naskórek ok.0,05mm,
nieunaczyniony, w ½
zbudowany z kom. żywych
(ok.80% uwodnienia) i
martwych (warstwa rogowa
15% uwodnienia)
● Melanocyty, kom.Merkela,
● kom. Langerhansa.
Rola skóry w stosowaniu zabiegów
fizykalnych
● BUDOWA SKÓRY
● skóra właściwapodścielisko
łącznotkankowe, newielka ilość
komórek,75% kolagenu,
● 15% sub.podstawowa tj.
● (glikozoaminoglikany)
● naczynia i nerwy
Rola skóry w stosowaniu zabiegów
fizykalnych
● PRZYDATKI SKÓRY
● mieszki włosowe,
gruczoły potowe
ekrynowe,apokrynowe,
łojowe, paznokcie,
receptory czucia bólu,
temperatury i dotyku
● 1cm² skóry przypada:
● ok.2 rec. ciepła, 12 zimna,
25 dotyku, 150 bólu.