MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

FORMY HANDLU ZAGRANICZNEGO NA RYNKACH NIEZORGANIZOWANYCH

HANDEL ZAGRANICZNY - wszelkie rodzaje działalności związane z utrzymywaniem stosunków gospodarczych z zagranicą. Odbywa się na:

• rynkach zorganizowanych - obrót odbywa się w określonym miejscu, czasie i wg. określonego regulaminu

• rynkach niezorganizowanych - swobodne stosunki gospodarcze

IMPORT - przywóz towarów z zagranicy do wykorzystania na rynku wewnętrznym oraz przyjmowanie usług od cudzoziemców.

• bezpośredni - bez udziału pośredników

• pośredni

EKSPORT - wywóz za granicę towarów pochodzenia krajowego oraz świadczenie usług cudzoziemcom.

• bezpośredni

• pośredni

HANDEL TRANZYTOWY - obrót towarowy realizowany przez firmę z kraju trzeciego.

• aktywny - pośrednik z kraju trzeciego i nie mający siedziby w żadnym z tych krajów

• pasywny - pośrednik z kraju trzeciego i mający siedzibę w jednym z tych krajów

• pośredni

• bezpośredni

OBRÓT REPARACYJNY - wymiana towarowa realizowana w związku z naprawami gwarancyjnymi

OBRÓT USZLACHETNIAJĄCY - gdy poszczególne fazy procesu produkcyjnego rozlokowane są w różnych krajach. Celem przewozu jest podniesienie wartości towaru poprzez wykonanie kolejnej czynności produkcyjnej.

• aktywny - dany kraj przyjmuje do uszlachetnienia

• pasywny - dany kraj wysyła do uszlachetnienia

OBRÓT LICENCJAMI I KNOW-HOW - dotyczy niematerialnych dóbr przemysłowych

• wyłączne - na danym obszarze nikt inny nie ma licencji

• niepełne - ograniczone prawa biorcy

• ograniczone - co do obszaru lub czasu

• czynne - licencjodawca bierze udział we wdrażaniu

• niewyłączne

• pełne

• nieograniczone

• bierne

FRANCHISING - odpłatne udostępnianie opatentowanej technologii lub systemu świadczenia usług.

LEASING - alternatywna wobec kredytu forma finansowania inwestycji. Możliwość korzystania z dóbr trwałych bez konieczności ich zakupu.

• finansowy - na dłuższe okresy. Po upływie umowy rzecz przechodzi na własność leasingobiorcy. Korzyści podatkowe dla leasingobiorcy, gdyż odlicza sobie amortyzację.

• operacyjny - krótsze okresy. Rzecz po upływie pozostaje własnością leasingodawcy i to on korzysta z odliczeń amortyzacji.

• zwrotny - właściciel odsprzedaje część swojego majątku, a potem bierze ją w leasing

• pośredni - wyspecjalizowane firmy leasingowe

• bezpośredni - leasing prowadzi wytwórca danego sprzętu

INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE - inwestowanie kapitału przez przedsiębiorstwo na rynku innym, niż jego rynek krajowy. Mają długi horyzont czasowy. Może to być zakup akcji istniejącego już przedsiębiorstwa lub zbudowanie nowego przedsiębiorstwa od podstaw („greenfield”).

TRANSAKCJE WIĄZANE - gdy zakup (sprzedaż) jednego dobra uzależniona jest od zakupu (sprzedaży) innego.

• poziome - uzależnienie sprzedaży (kupna) jednego dobra od kupna (sprzedaży) innego

• pionowe - uzależnienie sprzedaży (kupna) jednego dobra od jednoczesnej sprzedaży (kupna) innego

BARTER - wymiana towar za towar bez pieniężnego rozliczania transakcji. Zwiększa bezpieczeństwo obrotu (brak ryzyka walutowego ).

TRANSAKCJE KOMPENSACYJNE - wymiana towar za towar, w której uczestniczą 4 podmioty. Nie ma rozliczeń w dewizach, gdyż są one równoważone po obu stronach granicy. To czego się nie rozliczy to szpica. Rozlicza się ją dewizami lub dodatkową dostawą.

FORMY HANDLU ZAGRANICZNEGO NA RYNKACH ZORGANIZOWANYCH

TARGI - spotkania handlowe organizowane regularnie w tym samym miejscu o określonym czasie trwania.

Organizowane w celach:

• promocyjnych

• informacyjnych (zapoznanie z ofertą handlową)

• kształtowania image'u

Podział:

• regionalne

• krajowe

• międzynarodowe

Organizacją targów zajmują się wyspecjalizowane firmy zrzeszone w Polskiej Konfederacji Targowej.

AUKCJE - sprzedaż w drodze licytacji towarów, których wartość rynkową trudno ustalić.

Podstawą obrotu jest umowa między aukcjonariuszem (dostawca towaru, właściciel) a aukcjonatorem (organizator aukcji), dotycząca wielkości dostawy, odpowiedzialności za przechowanie dostarczonego towaru, ubezpieczenie, itp.

Sprzedającego reprezentuje przedstawiciel aukcjonatora, a kupującego makler.

Podział:

• typu angielskiego - przebiega od ceny minimalnej wzwyż

• typu holenderskiego - obniżanie ceny maksymalnej do minimum wskazanego przez właściciela

• stałe

• doraźne

PRZETARGI - publiczny zakup/sprzedaż towarów bądź usług na najkorzystniejszych warunkach i cenach.

• nieograniczony (otwarty) - równy dostęp wszystkich podmiotów chcących złożyć oferty do przetargu

• ograniczony (zamknięty) - zapytanie ofertowe do potencjalnych oferentów, gdy jest niewielu oferentów mogących wykonać zadanie lub gdy koszty otwartego są zbyt wysokie

• jednostopniowy

• dwustopniowy

Sposób przeprowadzania przetargów reguluje ustawa o zamówieniach publicznych. Dla zabezpieczenia się przed ewentualnym wycofaniem się oferenta ogłaszający żąda wadium.

GIEŁDY TOWAROWE - organizowany w określonym miejscu i czasie rynek, na którym zawierane są transakcje kupna-sprzedaży po cenach ogłaszanych w codziennych notowaniach.

• ściśle określony czas

• ujednolicony towar co do ilości i jakości

• precyzyjnie określone metody i zasady

• podmioty spełniające określone przez organizatora kryteria

• publicznie ogłaszanie ustalonych cen oraz informacji mających wpływ na kształtowanie się tych cen

• uczestnicy obecni fizycznie lub kontaktuje się przy pomocy sieci

Przedmiot obrotu - towary masowe dające się wystandaryzować (towary, usługi, papiery wartościowe, inne)

Ceduła giełdowa - biuletyn w którym ogłaszane są ceny towarów publikowany każdego dnia, kiedy giełda pracuje po zakończeniu notowań.

Podmioty rynku:

• członkowie - osoby fizyczne lub prawne, mające prawo do uczestniczenia w sesjach giełdy i zawierania transakcji, czynne i bierne prawo wyborcze do władz, korzystania ze zniżek w prowizjach przy zawieraniu transakcji

• niepełni członkowie - mogą zawierać transakcje giełdowe

• maklerzy - zawodowi pośrednicy

• goście - mogą dokonywać transakcji za pośrednictwem maklerów i członków giełdy

Organy:

1) zgromadzenie członków:

• wybór władz giełdy

• zatwierdzanie budżetu i sprawozdań z działalności

2) rada giełdy - organ zarządzający giełdą

• administruje rynkiem

• określa czas pracy giełdy, towary dopuszczone do obrotu, tryb notowań

• przyjmuje nowych członków giełdy

• egzaminuje i dopuszcza do rynku maklerów

• czuwa nad prawidłowością transakcji

3) zarząd giełdy - bieżące kierowanie giełdą

Izba Rozrachunkowa - trzecia strona transakcji giełdowej, odpowiedzialna za rozliczenie transakcji, gromadzenie wadiów, regulację dostaw, raporty handlowe. Samodzielna instytucja lub jednostka organizacyjna giełdy. Gwarant operacji giełdowych.

Depozyt podstawowy - gromadzony przez izbę rozrachunkową, składany przy zakupie instrumentu; na nim dokonywane są rozliczenia związane ze zmianami cen.

Depozyt uzupełniający - składany, gdy w wyniku ponoszonych strat wartość depozytu podstawowego spadła poniżej określonego progu.

Składy towarowe:

• miejsca, gdzie można złożyć do depozytu towar, który ma być sprzedany na rynku

• miejsce, gdzie towar jest poddawany badaniom

• miejsce fizycznej realizacji zawartej na giełdzie transakcji

Klasyfikacja rynków giełdowych:

• towarowe

• pieniężne

• usług (frachtowe, ubezpieczeniowe)

• transakcji giełdowych

• transakcji terminowych

• organizowane przez państwo

• korporacyjne

Ze względu na technikę zawierania zleceń:

• typu open out-cry - uczestnicy komunikują się za pomocą głosu i charakterystycznych gestów

• elektroniczne

• mieszane - informacje elektroniczne, ale komunikacja głosowa

Transakcje giełdowe

1. Rzeczywiste - celem przeniesienie praw własności.

• natychmiastowe (kasowe, SPOT) - dysponowanie towarem możliwe zaraz po dokonaniu transakcji

• dostawcze (forward) - tzw. rzeczywiste transakcje terminowe; pełne dysponowanie towarem możliwe po określonym czasie od transakcji

2. Nierzeczywiste - celem nie jest fizyczne dostarczenie instrumentu bazowego, a jedynie rozliczenie pozycji z Izbą Rozrachunkową giełdy.

• futures

• opcje

SPOT - transakcje kursowe, których rozliczenie następuje przez fizyczne rozliczenie dostawy lub rozliczenie pieniężne w ciągu 2 dni od zawarcia kontraktu. Podlegają standaryzacji (jakość towaru, wielkość kontraktu).

FORWARD - umowa o dostarczenie/nabycie określonego towaru, po określonej cenie w określonym dniu

• transakcje jednorazowe, niewystandaryzowane

• obrót na OTC

• dla zabezpieczenia transakcji powierza się depozyt osobie trzeciej

SWAP - umowa terminowa polegająca na sprzedaży (zakupie) danego towaru na jeden termin, przy jednoczesnym zakupie (sprzedaży) tego samego towaru na inny termin. Obrót na OTC

Ze względu na czas obowiązywania:

• swap spot-forward - zakup lub sprzedaż na rynku kasowym z równoczesną sprzedażą lub zakupem tego towaru w przyszłym terminie

• swap forward-forward - j.w. tylko, że obie transakcje są terminowe, ale ich terminy rozliczeń są różne

Ze względu na liczbę stron w transakcji:

• swap czysty - uczestniczą 2 strony

• swap kombinowany - dodatkowo 3 strona (uczestnik A zawiera pojedynczą transakcję swapową z uczestnikiem B, przy równoczesnym zawarciu przeciwnej transakcji swapowej z C).

FUTURES - wystandaryzowana umowa między 2 stronami, dotycząca kupna lub sprzedaży określonej ilości aktywów w określonym czasie w przyszłości po określonej cenie.

• obowiązanie do kupna/sprzedaży aktywów nie jest kategoryczne i wygasa w momencie zamknięcia pozycji

• nie ma obowiązku utrzymywania kontraktu do jego wygaśnięcia

Podział:

• towarowe

• finansowe - podstawą są notowania instrumentów finansowych (walutowe, indeksowe, stóp procentowych).

	Forward	Futures
Rynek obrotu	Niezorganizowany	Zorganizowany
Wielkość kontraktu	Negocjowalna	Standardowa
Termin wykonania	Negocjowalny	Standardowy
Sposób ustalania ceny	Przez strony bezpośrednio	Przez przetarg na parkiecie
Depozyt	Nieobligatoryjny	Obligatoryjny
Gwarant wykonania transakcji	Brak	Izba Rozliczeniowa
Sposób rozliczenia	Fizyczna dostawa	fizyczna dostawa zajęcie odwrotnej pozycji
Możliwość dodatkowych zysków	Brak	Tak

OPCJA - prawo do zakupu/sprzedaży ściśle określonego tytułu własności (papier wartościowy, instrument), przy czym sprzedający jest zobowiązany do realizacji kontraktu nawet jeśli cena jest dla niego niekorzystna.

Jest kontraktem niesymetrycznym - przyznaje jednej ze stron (nabywcy) prawa w zamian za premię (cena opcji - cena prawa, które nabywa posiadacz opcji).

1. opcja kupna (call) - daje prawo do zakupu instrumentu finansowego po określonej cenie i w ustalonym czasie

2. opcja sprzedaży (put) - daje prawo do sprzedaży

3. opcja amerykańska - posiadacz może je wykonać w dowolnym czasie momencie od momentu jej nabycia do terminu wygaśnięcia

4. opcja europejska - posiadacz może wykonać tylko w terminie wygaśnięcia

5. opcja azjatycka

6. opcja do wyboru (call/put) - daje posiadaczowi możliwość zamiany jednego rodzaju opcji na inny w ustalonym czasie




8. down and out call/put

9. down and in call/put

10. up and out call/put

11. up and in call/put

12. alternatywna

13. składowa

Sytuacje możliwe przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu opcji:

1. opcja jest „w cenie” - opłaca się wykonać

2. opcja nie jest „w cenie” - nie opłaca się wykonać

3. opcja jest „po cenie” - cena wykonania = cenie bieżącej instrumentu podstawowego

Premia opcyjna - kupujący płaci sprzedającemu

1. instrict value (wartość wewnętrzna opcji) - różnica między rynkową ceną instrumentu podstawowego, a ceną realizacji opcji

2. time value (wartość opcji w czasie) - różnica między wysokością premii a wartością wewnętrznej opcji

Wysokość premii zależy od:

2. zakresu codziennych wahań

3. okresu na jaki został zawarty kontrakt

4. popytu i podaży opcji

5. relacji ceny realizacji opcji do bieżącej ceny rynkowej instrumentu podstawowego

Zawierane są na:

2. opcje akcyjne

3. opcje walutowe

4. opcje procentowe

5. opcje indeksowe

6. opcje towarowe

Transakcje giełdowe ze względu na cel zawarcia transakcji:

1. Spekulacyjne - celem uzyskania szybkiego zysku

• proste - ze względu na okres inwestycji: long, short

• pożyczkowe - zawarcie 2 przeciwległych na 2 różne terminy pożyczając w ten sposób instrument z giełdy lub wypożyczając go giełdzie

• arbitrażowe - polegające na jednoczesnym zakupie i sprzedaży:

• tego samego towaru na 2 różnych rynkach dla wykorzystania różnicy cen

• tego samego towaru w różnych gatunkach na tej samej lub innych giełdach

• substytutów na tej samej lub innych giełdach (wykorzystanie różnicy w popycie)

2. Zabezpieczające (hedging) - celem jest zabezpieczenie istniejących pozycji na rynku kasowym bądź zabezpieczenia się od zmiany ceny instrumentu na rynku kasowym

POŚREDNICY W HANDLU ZAGRANICZNYM

Działający na cudzy rachunek i w cudzym imieniu

1. AGENT HANDLOWY- osoba fizyczna lub prawna działająca na cudzy rachunek i w cudzym imieniu, stale pośrednicząca w zawieraniu umów kupna-sprzedaży w ramach posiadanego upoważnienia.

Agencja handlowa - gdy zleceniodawca (pryncypał, patron) upoważnia osobę fizyczną lub prawną do aktywnego poszukiwania dla niego klientów, zbierania zamówień i prowadzenia wstępnych rozmów handlowych.

Agent - samodzielny kupiec

• zwykły

• generalny - większy obszar, posiada prawo wyłączności, może zatrudniać subagentów

Zawiera umowę przedwstępną w formie:

• listu prowizyjnego, w którym określa się:

• rodzaj towarów

• wysokość prowizji

• zakres uprawnień stron

• gentleman's agreement i umowa wstępna

Umowa agencyjna - podstawa działania agenta. Zawiera:

1. przedmiot umowy

2. klauzulę arbitrażową

3. obowiązki i uprawnienia stron

4. klauzulę konkurencyjności - zakaz pracy z innymi klientami

5. klauzulę wyłączności - zleceniodawca powierza swoje interesy tylko jednemu agentowi na danym terenie

6. strukturę wynagrodzenia prowizyjnego

7. upoważnienie agenta do działania w imieniu i na rachunek pryncypała

Wynagrodzenie:

1. prowizja - procent od obrotu

2. wynagrodzenie za dodatkowe czynności

3. del credere - za ponoszenie odpowiedzialności za wypłacalność klienta

Obowiązki agenta:

1. przestrzeganie instrukcji patrona i konsultowanie się z nim

2. załatwianie reklamacji i serwisowanie produktu

3. ochrona marki

4. niedopuszczanie do kolizji interesów agenta i patrona

Obowiązki patrona:

1. składanie agentowi ofert na artykuły objęte umową

2. informowanie o jakości i ilości materiałów w dyspozycji agenta

3. przekazywanie opłat prowizyjnych, wynagrodzenia

4. zwrot agentowi uzasadnionych wydatków

2. CIF-AGENT - działa w cudzym imieniu i na cudzy rachunek, ale zawiera umowy z różnymi eksporterami. Często też działa na zlecenie grupy importerów. Zachowuje duży stopień niezależności. Wysoce wyspecjalizowany (działa w jednej branży, ma bogate doświadczenie).

3. MAKLER HANDLOWY - pośredniczy odpłatnie w zawieraniu transakcji w cudzym imieniu i na cudzy rachunek.

• makler urzędowy - ściśle powiązany z jakąś organizacją

• makler wolny

• działa na rynkach: pieniężnym, towarowym, frachtowym

• licencjonowany przez państwo, giełdy lub wspólnoty kupieckie

• działa doraźnie na rzecz incydentalnego zleceniodawcy (nie ma stałej umowy)

• dostaje prowizję od obu partnerów (po połowie) i strzeże ich interesów

• ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe z jego winy

Działanie: dostaje jednorazowe zlecenia i jego zadaniem jest znalezienie odpowiadającej oferty. Kojarzy oferenta i zleceniodawcę i przekazuje im noty maklerskie.

Działający na cudzy rachunek we własnym imieniu

1. KOMISANT - kontrahent nie musi wiedzieć, kto jest rzeczywistym nabywcą/sprzedawcą towaru. Zabezpiecza swoje interesy np.: zastawem na towarze.

Komitent - zleca pośrednikowi sprzedaż lub kupno po określonej cenie (minimalnej lub maksymalnej).

Umowa komisu określa:

2. strony

3. przedmiot transakcji

4. ceny

5. zasady współpracy

6. odpowiedzialność za wady

7. zasady ubezpieczenia towaru

8. zwrot kosztów poniesionych przez komisanta

Wynagrodzenie komisanta:

• prowizja od wartości transakcji

• nadwyżka ceny sprzedaży nad ustaloną w umowie

2. KONSYGNATARIUSZ - w umowie konsygnacyjnej konsygnator zleca mu sprzedaż towaru ze składu konsygnacyjnego.

Umowa konsygnacyjna - połączenie umowy komisu z umową składu.

Precyzuje:

• kto prowadzi skład

• koszty składowania

• kto ponosi koszty ubezpieczenia

Składy konsygnacyjne - powstają w strefach wolnocłowych

Działający na własny rachunek i we własnym imieniu

1. DEALER / DYSTRYBUTOR - ponosi pełne ryzyko działalności. Może uzyskać od eksportera wyłączność.

Sprzedaje na określonym rynku uzgodnione ilości towaru, które wcześniej nabył od eksportera oraz prowadzi promocję jego produktów. Powinien mieć własną sieć dystrybucji i sieć handlową.

Umowa dealerska - między eksporterem a dystrybutorem

• stałe powierzenie towarów markowych

• włączenie przedsiębiorstwa dealera do sieci producenta

Określa:

• wyłączność / niewyłączność

• obszar

• prawa i obowiązki stron

• zasady rozliczeń

• określenie towarów

• zakres napraw gwarancyjnych

• używanie znaków handlowych

• zakres ubezpieczeń

Pozostali

COMPRADOR - w Azji, podobnie jak makler

BROKER - pośredniczy między jobberami a osobami spoza rynku

JOBBER - członek giełdy. Działa na własny rachunek i ryzyko, a w handlu zagranicznym pośrednik przy transakcjach okazjonalnych.

DYSTRYBUTOR - hurtownik będący częścią sieci dystrybucyjnej firmy tam, gdzie nie ma własnej sieci handlowej.

6

---