opioidy - substancje o budowie peptydowej. Najczęściej występującą jest endorfina (od endogenna morfina).

Najczęstsze przekaźniki w przenoszeniu bólu to Glutaminian (Glu) i substrancja P (od ang. Pain).

enkefaliny - należą do opioidów, działają hamująco. Jeśli działają bezpośrednio na podrzędny neuron, to jest to hamowanie postsynaptyczne, jeśli na włókno C, to presynaptyczne.

Organizacja czynnościowa układu nerwowego

Drogi ruchowe

	Ruchy posturalne	Ruchy dowolne
nadrzędne neurony ruchowe	ośr. ruchowe pnia mózgu ↓	Inicjacja ruchu (ukł. limbiczny, kora oczodołowo-czołowa, podwzgórze) planowanie ruchu (kora kojarzeniowa, przedruchowa) modyfikacja planu ruchu (móżdżek i jądra podstawy) wykonanie ruchu (kora ruchowa - zakręt przedśrodkowy) ↓
podrzędne neurony ruchowe	ośrodki ruchowe rdzenia kręgowego (motoneurony α i γ - „końcowa wspólna droga”) m. zginacze/prostowniki; skurcz/rozkurcz

W korze mózgowej leży nadrzędny neuron, który może zstępować do rdzenia kręgowego bezpośrednio lub po drodze mieć 1 synapsę w pniu mózgu. W rdzeniu jest podrzędny neuron ruchowy, który dotyka mięśni i powoduje skurcz. Informację o stanie napięcia mięśni odbierają proreceptory i przekazują ją do rdzenia.

Działanie podrzędnego neuronu ruchowego jest wypadkową impulsów docierających z innych komórek.

Bramkowanie i torowanie odruchów:

robią to nadrzędne neurony ruchowe. Bramkowanie odbywa się za pomocą hamowania presynaptycznego.

Torowanie: W rdzeniu występują motoneurony γ, docierają do skrajnych części wrzecionek mięśniowych. Wrzecionko się kurczy, grubsza część mięśnia się rozciąga i ułatwia pobudzenie - słabszy impuls wywoła odruch.

droga korowo-rdzeniowa - ruchy precyzyjne strefa ruchowa kory mózgowej (płat czołowy) ↓ śródmózgowie ↓ skrzyżowanie piramid (rdzeń przedłużony)
↓ droga korowo-rdzeniowa brzuszna	↓ droga korowo-rdzeniowa brzuszna

droga czerwienno-rdzeniowa - ruchy kończyn

jądro czerwienne

↓

droga czerwienno-rdzeniowa

↓

podrzędne neurony ruchowe

Ta droga jest dobrze rozwinięta u zwierząt, ale różnie w różnych partiach ciała, np. zwierzęta gospodarskie mają lepsze ruchy przednich partii ciała.

Ruchy posturalne

układ siatkowaty ↓ droga siatkowato-rdzeniowa

blaszka czworacza ↓ droga czworaczo-rdzeniowa

jądro przedsionkowe ↓ droga przedsionkowo-rdzeniowa

Kora ruchowa bezpośrednio sąsiaduje z korą czuciową. Impulsy docierają też z dodatkowej kory ruchowej i kory przedruchowej. Kolejne to płat ciemieniowy (strefa kojarzeniowa), móżdżek.

Jądra podkorowe:

• prążkowe

• istota czarna

• gałka blada

• jądro niskowzgórzowe

Konsolidacja pamięci

Procesy pamięci wymagają zaangażowania kilku struktur. Do pamięci świeżej (przechowywana krótko) potrzebna jest kora mózgowa.

Pamięć długa: informacja wchodzi jako informacja czuciowa, przedziera się przez korę, następnie do stref kojarzeniowych, po czym przenoszona jest do kręgu pepeza (?). Bardzo ważną rolę odgrywa tu przedłużanie potencjałów synaptycznych.

Hormony

Układ dokrewny:

produkują hormony, a ich rozprzestrzenianie odbywa się z krwią. Podobnie jak ukł. nerwowy korzysta z substancji chemicznych. Hormony działają powoli i dłużej. W przypadku hormonów zawsze są receptory metabotropowe. Możliwe jest oddziaływanie na duże odległości.

hormon - subst biologicznie czynna, wydzielana przez wyspecjalizowany gruczoł, który przedostaje się do krwi i z nią dociera do tkanki docelowej i pobudza receptor wywoując efekt biologiczny.

narządy wydzielania wewnętrznego: podwzgórze, podległa mu przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, trzustka, grasica, nadnercza, jądra, jajniki.

neurosekrecja - hormon wydzielany jest przez kom. nerwową.

sprzężenie zwrotne ujemne i dodatnie:

ujemne: gruczoł wydziela subst A, która działa na inny gruczoł, który wydziela substancję B, a ta hamuje działanie pierwszego gruczołu. Bardzo popularna zasada w fizjologii. Występuje zazwyczaj pomiędzy różnymi piętrami gruczołów.

dodatnie: zazwyczaj patologia (B pobudza jeszcze bardzie pierwszy gruczoł). Wyjątkiem jest przedowulacyjny wyrzut hormonu luteinizującego warunkujący owulację.

Transport hormonów:

• w postaci wolnej: peptydy, białka, katecholaminy

• związane z białkami osocza krwi: hormony tarczycy, steroidy.

Białka krwi wiążące hormony:

• albuminy i prealbuminy - wiązanie niespecyficzne

• globuliny frakcji β - wiązanie specyficzne

Związanie hormonu z białkiem przedłuża jego życie. Białka wiążące tworzą też rezerwuar biologiczny hormonu - hormon połączony z białkiem jest nieaktywny.

Tkanki docelowe są przygotowane na działanie hormonu - mają swoiste receptory, dlatego stężenie hormonów może być bardzo niskie.

Dla białek receptory znajdują się w błonie, są to receptory metabotropowe.

Feromony - hormony społeczne - koordynują funkcje i zachowanie organizmów w obrębie populacji. Znajdują się w wydzielinach różnych gruczołów. Ich zawartość często związana jest ze zmianą aktywności seksualnych. Niosą informacje o pojawieniu się silnego osobnika na terytorium. Rozpowszechnione u bezkręgowców.

Hormony tkankowe - wytwarzane w komórkach, które nie są skupione w gruczoł wydzielania wewnętrznego, działające na drodze endokrynnej lub parakrynnej.

Cytokiny - czynnik wzrostowy wydzielany przez układ odpornościowy.

---