Przedmiot badań dydaktyki ogólnej.
Rozumienie ogólności dydaktyki.
Dydaktyka- dziedzina wiedzy w pedagogice, akademicka dziedzina wiedzy.
Kazimierz Sośnicki (1883-1976) twórca ,, Dydaktyki ogólnej”, ojciec dydaktyki polskiej. Dokonał analizy porównawczej różnych systemów dydaktycznych.
W 2003 r. pojawiła się publikacja w której K. Sośnicki nazywany jest twórcą dydaktyki polskiej. Znajdują się w niej publikacje jego uczniów, przedstawicieli dydaktyki polskiej. Przedstawiali oni wyniki badań biograficznych. Przybliżyli sylwetkę K. Sośnickiego, m.in. jak dochodził do swojej wiedzy.
Bogdan Nawroczyński autor ,, Zasady nauczania”, to wykładnia specyficznego systemu nauczania, nie ma tu dokonywania analizy porównawczej.
Koniec XX wieku, W. Okoń- ,,Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” ; ujęcia pewnego systemu pedagogicznego.
B. Niemierko- ,, Kształcenie szkolne”.
W książkach o dydaktyce pisze się o :
- usytuowaniu, miejscu dydaktyki,
- jej związek z innymi naukami pedagogicznymi, a także naukami nie związanymi z pedagogiką,
2 sfery funkcjonowania człowieka;
+ moralność,
+ umysłowość.
- dzieje myśli o nauczaniu,
- ideał i cel kształcenia, który związany jest z systemem,
- treści kształcenia, to co ma wypełnić czas edukacji, ( programy nauczania, podręczniki, materiały pomocnicze),
- porządkowanie treści,
- problematyka metod kształcenia ( podział na metody podające i poszukujące), dokonywanie klasyfikacji,
- formy organizacyjne, ( czas, miejsce, liczba uczniów),
- problematyka oceniania,
- metody oceniania,
- cechy uczniów,
- cechy nauczyciela.
Rozumienie ogólności dydaktyki.
3 sposoby rozumienia i tworzenia ogólności dydaktyki;
Uniwersalistyczność ( ogólność uniwersalna)
istnienie jednej wiedzy o kształceniu, najwłaściwszej, najbardziej naukowej, uzasadnionej. Nie dopuszcza się zróżnicowania, odmiany.
normatywność ( tak a nie inaczej należy postępować)
totalizm
dydaktyka ogólna;
- dydaktyka języka polskiego
- dydaktyka historii
- dydaktyka matematyki
2. dydaktyka ogólna = system dydakt.
ogólnych teorii kształcenia jest wiele
d.o. = pluralizm
oferty
wybór
d.o. - opis i porównywanie systemów pedagogicznych, np. Nimierko w swojej książce przywołuje innych autorów.
Zróżnicowanie systemów dydaktycznych.
Zarys historyczny.
W starożytności należy doszukiwać się fundamentów dydaktyki; Starożytna Grecja, Rzym i chrześcijaństwo.
Grecja: zasłużeni; Sokrates, Arystoteles, Platon. To co wymyślili jest ważne do dziś, czyli;
- cele kształcenia; CNOTA
- metody dochodzenia do wiedzy;
+ tok poszukiwań ( heurystyka) - Sokrates; rozmowa z uczniem, stawianie pytań.
+ tok podający - Arystoteles; trzeba dać gotową wiedzę.
- definicje danego pojęcia
- ukształtowanie się kanonu treści kształceni
Celem kształcenia jest wiedza.
Sokrates:
- inspirował pracą nad poszukiwaniem
- Cel -- wartość moralna ( cnota)
Arystoteles:
- twórca toku podającego gotową wiedzę
- twórca logiki
- ujął całą wiedzę z tamtych czasów w swoich dziełach
- przez ponad 1,5 tys. lat wzorowano się na jego dziełach o nauce.
Struktura wiedzy w dziełach Arystotelesa:
- przedmiotem poznania jest człowiek i to co jego otacza ( rzeczywistość)
byt przyrodniczy
metafizyka
nauki praktyczne
wiedza poetyczna.
Platon - aksjologia wartości- system wartości.
RZYM
Rzymianie przyjęli kulturę greków, uczyli się od nich, czynili ich swoimi nauczycielami, tłumaczyli ich dzieła na łacinę.
KATON STARSZY II- III w. przed Chrystusem, polityk, mąż stanu.
Chciał swojego syna nauczać w domu, wynajął nauczyciela - greka dla swojego syna, jednak nie podobał mu się ego sposób nauczania i wychowania, postanowił sam uczyć syna.
Napisał podręczniki dla syna z różnych dziedzin ( rolnictwo, medycyna, sztuki wojenne).
Sformułował cele edukacji domowej.
CYCERON wprowadził pojęcie ,,kultura”, mistrz retoryki, mówca, filozof.
MAREK FABIUSZ KWINTYLIAN nauczyciel retoryki, autor dzieła ,, O kształceniu mówcy”, sformułował cele kształcenia dla elit, ludzi wolnych:
- umiejętne zarządzanie sprawami publicznymi i osobistymi,
- człowiek mądry,
- dobry mówca, polityk,
- prawdziwy obywatel.
PLUTARH Z CHERONEI , twórca treści kształcących,
,,Żywoty sławnych mężów”, opisał postacie, czyny 50 słynnych greków i 50 rzymian.
Rousseau uczył się na tym dziele czytać o motywach działania innych ludzi.
Wykształcenie bez charakteru jest wadliwe, charakter bez wykształcenia jest ślepy.
CHRZEŚCIJAŃSTWO
Założycielem był Chrystus,
II- III w. Klemens Aleksandryjski napisał dzieło ,, Wychowawca” przedstawił w nim ideał mędrca.
Bazyli Wlk. IV w . ,, O czytaniu książek” , zachęca do czytania książek pogańskich
Święty Hieronim, przetłumaczył biblie z hebrajskiego na łacinę
Św. Augustyn ,, Wyznania” Dał początek fenomenologii, ukształtował ją na filozofii platońskiej. Później fenomenologię rozwijał E. Husserl i J. Tischner.
Średniowiecze - datuje się od końca Vw. (upadek Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego) do XVw. (a) odkrycie Ameryki przez Kolumba 1492r.; b) upadek cesarstwa Bizantyjskiego 1450r.; c) wystąpienie Lutra i podział w Kościele 1517r.)
Anicius Manlius Severinus Boethius [Boecjusz] (480-524r. p.Ch.n.) - ojciec Kościoła, wywodzi sie z akademii platońskiej; tłumaczył różne dzieła z greckiego na łacinę. Na jego dziełach kształcili się głównie duchowni w okresie średniowiecza. Sformułował zasadę scholastyki, która mówi o związku wiary i wiedzy (fides et ratio), później tę zasadę rozwijał Tomek z Akwinu.
Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus [Kasjodor] (~485/490-575/583r p.Ch.n.) - uczeń Boecjusza; założył klasztor, w którym była szkoła i skryptorium, w którym tłumaczone oraz przepisywane były różne dzieła. Wprowadził także (nadał nowy kształt, formę) kanon nauczania 7 sztuk wyzwolonych (trivium i quadrivium); Trivium - gramatyka, retoryka, dialektyka; Quadrivium - geometria (przyroda, wiedza o ziemi), arytmetyka (matematyka), astronomia, muzyka.
Kasjodor połączył nauki świeckie (7 sztuk wyzwolonych) z naukami teologicznymi.
Św. Benedykt z Nursji (~480-547r p.Ch.n.) -założyciel zakonu benedyktynów (zasada Ora et labora - módl się i pracuj). Wychowanie dokonuje się przez modlitwę, pracę i naukę. Pierwszy klasztor benedyktyński powstał na szczycie góry Monte Cassino we Włoszech. W tym klasztorze były skryptorium, biblioteka oraz szkoła dla świeckich.
Karol Wielki (742-814r. p.Ch.n.) - król Franków (nie Francji!!!), a później Cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego - na to stanowisko był mianowany przez papieża Leona III. Karol Wielki założył w swoim pałacu szkołę, którą prowadził benedyktyn Alkuin z Yorku.
Został wprowadzony program nauczania w szkołach (gł. Dla duchownych), w którego skład wchodziło: 7 sztuk wyzwolonych + modlitwy (modlitwa Pańska, Skład Apostolski, treść Mszału rzymskiego, różne błogosławieństwa, Biblia).
Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274r p.Ch.n.) - scholastyka; dziś tomizm. Rozwinął zasadę łączności wiary i rozumu. (filozofia środka - łączy idealizm i materializm) (neotomizm = personaliści, np. o. Albert Krąpiec); dzieło Summa Theologica. Scholastyka jako metoda nauczania zawierająca elementy hermeneutyki (do tej pory owa metoda jest stosowana), metoda ta składa się z 4 części:
- lectio - dojście do wiedzy, czytanie, powtarzanie, rozumienie czynności powtarzania
- comentatio - komentowanie czytanego tekstu
- dysputo - dyskusja
- solutio - wnioskowanie
XII - XIIIw. Powstały w Europie uniwersytety (Włochy - Bolonia, Padwa; Francja - Sorbona; Anglia - Oxford; Polska UJ 1400). Cztery wydziały w uniwersytetach - wydział teologii, filozofii, prawa i medycyny (tzw. klasyczne wydziały).
Renesans XVI-XVIIw (połowa XVIIw.)
Nastąpiło tu dowartościowanie spraw ziemskich człowieka przez szukanie ideałów życiowych, inspiracji intelektualnej i artystycznej w kulturze antycznej. Zainteresowanie językiem greckim i klasyczną łaciną. Humanizm.
Dwa warianty renesansu:
- północno europejski - protestantyzm
- południowo europejski - katolicyzm.
Ukształtowały się wda rodzaje szkół średnich:
- protestantyzm - nowożytne gimnazja
- katolicyzm - kolegia.
Twórca wzorcowego gimnazjum i szkół średnich protestanckich był Niemiec Jan Sturm (1507-1589r p.Ch.n.) - pierwsze nowożytne gimnazjum 1538r w Strasburgu + nowa organizacja życia szkolnego (pojawił się system klasowo-lekcyjny -podział na 8 klas, lekcja to jednostka lekcyjna; po każdej klasie obowiązywał egzamin promocyjny do klasy następnej).
Kolegia powstały z inspiracji jezuitów (Societas Iesu - Towarzystwo Jezusowe) [zakon SJ oficjalnie powstał w 1540r. (jednak już w 1534 grupa mężczyzn z Ignacym Loyolą na czele złożyła pierwsze śluby] na potrzeby konkurencji z protestantyzmem.
Klaudiusz Aquaviva - generał zakonu SJ. Opisał pożądaną formę kolegiów SJ. Protestanci (sam Jan Sturm) byli zachwyceni kolegiami SJ.
x Piotr Skarga (1536-1612) [Piotr Powęski] - duże zasługo dla kształcenia, wychowania; wygłaszał w kościołach tzw. kazania sejmowe. Pierwszy rektor akademii wileńskiej.
x Jakub Wujek (1541-1597) - przetłumaczył Biblię z łaciny na polski; przetłumaczył też psałterz dawidowy
x Erazm z Rotterdamu (1467-1536) - pierwszy humanista; treści filozoficzno-filologiczne, nauczano po łacinie - takie nauczanie trwało od XVI do XVIIIw., tzw. szkoły łacińskie). Krytykował szkoły świeckie i postulował renesansowe zmiany.
Michał Montaigne
Wiek XVII (tzw. okres realizmu)
Rozwijały się dwa nurty filozofii mające duże znaczenie dla edukacji:
- empiryzm
- racjonalizm.
John Locke (1632-1704) -tabula rasa; empirysta.
Empiryzm - wiedza zdobywana jest przez doznanie zmysłowe; w nauczaniu trezba wyjść od eksperymentu; dlatego do szkół wprowadzono przedmioty przyrodnicze (nauki doświadczalne, eksperymentalne); wiedza ludzka bierze swój początek w zmysłach.
Rene Descrates Kartezjusz (1596-1650) - racjonalista; źrodłem prawdy, wiedzy jest jedynie rozum a nie zmysły. Cogito ergo sum!
[idealizm realizm materializm]
Jan Amos Komensky (1592-1670) - 1657 „Didactica Magna” (Wielka dydaktyka); sformułował rozumienie ogólności dydaktyki „sztuka nauczania wszystkich wszystkiego”.