Wykład 08.03.2011

Kompetencje diagnostyczne:

Kompetencje psychologa diagnosty to zbiór specjalistycznych kompetencji psychologa. Kompetencje diagnostyczne oznaczają umiejętność doboru i posłużenia się odpowiednimi metodami (obserwacja, wyida testy i inne) w celu określenia istotnych- ze względu na wytyczony cel- właściwości badanej osoby lub grupy.

Wiedza teoretyczna- znajomość psychologii osobowości, rozwojowo-wychowaczej, społecznej (mechanizmów wpływów społecznych), psychopatologii i psych klinicznej

Lista kompetencji diagnostycznych obejmuje:

- przygotowanie z dziedziny psychometrii, znajomość teorii pomiaru psychicznego

Teoretyczna wiedza z zakresu podstawa diagnozy psychologicznej

Znajomość technik diagnozowania różnych obszarów życia psychicznego człowieka, a szerzej aktywności i doświadczenia człowieka

Umiejętność oceny wpływu zdarzeń traumatycznych na funkcjonowanie człowieka

Umiejętność oceny wpływu pełnionych wcześniej i pełnionych aktualnie ról społecznych oraz historii życia i kontekstu sytuacyjnego na funkcjonowanie psychiczne i aktywność osoby badanej

Umiejętność nawiązania i podtrzymania i nawiązania relacji z osobą badaną, w tym umiejętność motywowania jej do współpracy

Rozumienie uczuć i nastawienia osoby badanej do diagnosty i sytuacji diagnozowania, w tym także rozładowywania jej negatywnych emocji

Sprawność diagnostyczna diagnosty (znajomość instrukcji, utrzymania tempa badania)

Umiejętność doboru właściwych technik badania

Umiejętność oceny uzyskanego materiału diagnostycznego (analiza)

Umiejętność syntezy wyników badań pod kątem celu badania

Umiejętność przekazania osobie badanej w sposób dla niej zrozumiały i z poszanowaniem jej godności informacji o uzyskanych wynikach

Umiejętność pisemnego opracowania opinii psychologicznej

Diagnoza psychologiczna obejmuje:

Wstępna

Nawiązani kontaktu

Właściwe badanie

Opracowanie materiału diagnostycznego

Opracowanie opinii

W każdej z tych faz musza być spełnione określone warunki

Faza wstępna

Warunek 1.- zrozumienie zadania, analiza celu, któremu ma służyć opinia. Nie można badać wszytskiego. Jeden z podstawowych błędów niedoświadczonego psychologa to wykraczanie poza ramy problemu stanowiącego przedmiot opinii. Wypowiadanie się w sprawach, które przynależą do innych specjalistów. Psycholog nie rozpoznaje jednostek psychiatrycznych, ale opisanej zakłócenia w funkcjach regulacyjnych.

Pytania stawiane biegłemu nie zawsze musza być trafne.

Warunek 2. Analiza własnych kompetencji do wykonania zadania deficyty wynikają nie tylko z braku wiedzy, ale też z ograniczeń spowodowanych szczególnym doświadczeniem emocjonalnym, osoby diagnozującej,.

Warunek 3. Znajomość dokumentacji dotyczącej osoby badanej. Wstępne informacje pozwalają na wysunięcie hipotez, które są sprawdzane w badaniu.

Warunek 4. Wybór narzędzi diagnostycznych. Wyłania się problem dostępności do adekwatnych metod.

Warunek 5. Przygotowanie plany badania, pamiętając że plan może ulec zmianie.

Warunek 6. Zaplanowanie (ewentualnych) kolejnych terminów badania, jeżeli wiadomo, że badanie nie zakończy siew ciągu jednego dnia, nie powinny być odległe w czasie

Faza nawiązania kontaktu:

Strój psychologa jest elementem na podstawie którego osoba badana buduje jego wizerunek. Przywitanie i przedstawienie się.

Zasad kontrastu- poinformowanie o charakterze, celu, spotkania i na czyje zlecenie badanie jest prowadzone, kto otrzyma wyniki

Należy pokreślić, że raport z badań jest poufny, a osoby które go otrzymują są zobowiązane do zachowania tajemnicy. Psychologa obowiązuje tajemnica zawodowa. Określenie procedury czasu spotkania i przewidzianego terminu sporządzenia opinii. Uzyskanie akceptacji osoby nadanej na udział i warunki przeprowadzania badania.

Konieczne jest zaznaczenie w przypadku opinii nierozstrzygających, że wyniki badań nie przesądzają o losach badanego i są jedynie pomocą dla instytucji.

W sprawach karnych koniecznym warunkiem jest zapewnienie psychologowi poczucia bezpieczeństwa, ochrony przed agresją lub autoagresją badanego. Psycholog nie może bać się osoby, którą bada lub bać się o tą osobę

Psycholog nie powinien znać wcześniej osoby, o której orzeka i unikać sytuacji konfliktowej wynikającej z lojalności wobec badanej osoby, osób jej bliskich lub też instytucji, która zleca badanie.

Obowiązuje postawa naturalnej życzliwości i naturalnego dystansu. Postawa neutralna w sprawach sądowych jest szczególnie ważna dla biegłego sądowego.

W trakcie tej fazy psycholog powinien sobie zadać pytanie co czuje =, co przeżywa osoba siedząca naprzeciw mnie (wgląd w emocje, oczekiwania, postawy osoby badanej).

Faza właściwego badania

Stosujemy metody kliniczne- wywiad obserwacja, są nie do zastąpienia, a w badaniach indywidualnych najczęściej stanowią podstawowe metody diagnostyczne. W badaniach zbiorowych często stosowane są kwestionariusze, jednak nawet w tym typie badań ważne jest bezpośrednie nawiązanie kontaktu

Cechy testów: trafność, rzetelność, normalizacja, aktualizacja, adaptacja. Można stosować jedyne testy które są zaakceptowane przez komórkę oceny testów komórki PTP. Konieczne podanie jest w opinii dokładnej nazwy i wersji testu.

Faza opracowywania wyników badań:

Ważne jest uporządkowanie wyników badań. Może się zdarzać, ze wyniki są nie niespójne. Taką sytuację należy wyjaśnić.

Fakty empiryczne mogą potwierdzać wcześniejsze założenia lub stanowić dowody ich błędności.

Faza opracowania opinii

Należy pamiętać, że opinię będą czytać osoby, które nie znają terminologii psychologicznej.

W odniesieniu do opinii sadowej są ogólne wytyczne: w opinii mają być sprawozdanie z przeprowadzonych badań i wyciągnięte z nich wnioski. Powinien być także przestawiony tok rozumowania biegłego, racje dla których opowiada się za danym poglądem a odrzuca inny.

Schemat pisemnej opinii psychologicznej:

W części wstępnej: dokładne dane osoby nadanej (w tym szkoły, stan cywilny, stan rodziny, praca, itp.)

Wyjaśnienie kto zlecił opinię i w jakim celu (dosłowne sformułowanie dotyczące zadania zleconego psychologowi). Data i miejsce przeprowadzania badań. Opis szczególnych okoliczności towarzyszących badaniu. Wymienienie metod zastosowanych w badaniu z wyjaśnieniem przedmiotu diagnozy.

W części kolejnej: opis zachowania się badanego w czasie badania, postawy wobec sytuacji badania, kontaktu z badającym. Opis nastroju osoby badanej, szczególnie jej zmiany. Opis wyników badań klinicznych (wywiad obserwacja). Opis wyników badań testowych.

Sformułowanie diagnozy psychologicznej:

Zestawienie wyników pod kątem diagnozy uwzględniającej cel badania. Bardzo istotne jest podkreślenie wyników, które są główną podstawą diagnozy i argumentów które zdecydowały o pominięciu innych (np. wysoki wynik na skali K)

Ewentualne podanie dodatkowych elementów diagnozy ważnej z punktu widzenia sytuacji osoby badanej.

Ogólne wnioski wynikające z badania psychologicznego. Uwaga! W opinii nie zamieszczamy wyników surowych z pomiarów testowych, często nie podajemy innych wyników liczbowych zastępując je opisem.

Dokumentację badań i kopię opinii przechowujemy w zamkniętych pomieszczeniach pamiętając że często mają charakter poufny. Dokumentacja może być potrzebna gdy badający będzie musiał dodatkowo uzasadnić swoją diagnozę, np. w sądzie.

Wykład 15.03.2011 r.

ROZWIJANIE KOMPETENCJI DIAGNOSTYCZNYCH

Wywiad jako technika badań

Plan wykładu:

-typy wywiadów

-ogólne uwagi dot. stosowania wywiadów

-Postawy i interwencje badającego w trakcie wywiadu

-zalecenia przy opracowywaniu kwestionariuszy

-problem wiarygodności wypowiedzi osób badanych

-zasady formułowania pytań o „sprawy trudne”

Opracowanie kwestionariuszy wykładów:

Wyraźne określenie jakie informacje są potrzebne badającemu i ewentualnie ustalenie hipotez (np. przeżywanie rzeczywistości przez chorego psychicznie)

Zadajemy sobie pytanie o wskaźniki tych zaburzeń i pytamy o ich obecność, np. czy zdarza się panu słyszeć głosy, których nie słyszą inni? Czy ma pani poczucie, że ostatnio świat się wokół pani zmienił? Itp.

Przygotowujemy wskaźniki zjawiska, o które chcemy pytać.

Po sformułowaniu hipotez0 stosowanie do nich w kwestionariuszach należy uwzględniać tzw. proporcję podstawową, czyli rachunek prawdopodobieństwa (np. młody mężczyzna po próbie samobójczej- bardziej prawdopodobną przyczyną jest

Pytania otwarte (naturalne dla sytuacji prowadzenia wywiadu) nieraz należy doprecyzować pytaniami zamkniętymi (pytania wyboru, kategoryzowane, kafeteryjne, wieloalternatywne). Kafeterie sa bardzo pomocne jeżeli chcemy ustalić preferencje dotyczące przeżyć i preferencji co do których osoby badane nie dysponują adekwatnym słownictwem i w pytaniach otwartych odp. będą spłycone.

Kafeterie są bardzo przydatne w rozmowach z rodzicami o problemach wychowawczych, możne je wykorzystać do określenia nasilenia zjawiska itp.

Treść pytania powinna się odnosi do jednego zagadnienia.

Pojęcia i terminy używane w wywiadzie musza być zrozumiałe dla osoby badanej, może się ona nie przyznawać do niezrozumienia pytania.

Kwestionariusz wywiadu należy przetestować w badaniu pilotażowym.

Jakie są przyczyny udzielania nieprawdziwych odpowiedzi na pytania diagnosty?

-niewiedza, brak wglądu

-mechanizmy obronne

-potrzeba akceptacji, pokazania się „z lepszej strony”

-lęk przed ujawnieniem prawdy z powodu przewidywanych konsekwencji (problem podsądnych)

-inne przyczyny? Casus: wywiad M. Mead!

Konstrukcja pytań trudnych:

Typ I:

Pytania z wprowadzeniem (poprzedzającą informacją)

Przed pytaniem zamieszczamy informację, że problem występuje powszechnie (obniżamy poziom lęku przed przyznaniem się, że coś takie występuje w przypadku osoby badanej)

Bolączką wielu małżeństw jest nadużywanie alkoholu przez męża, a jak ten problem wygląda w pani rodzinie. Czy zdarza się, że mąż przychodzi do domu pod wpływem alkoholu?

Typ II

Pytania ze wskazaniem co najmniej 2 opcji odpowiedzi, z których każda jest akceptowana

Np. niektórzy rodzice uważają, ze dzieci nie powinni kwestionować decyzji rodziców, inni dyskutują z dzieckiem, czy wymaga pani, aby dziecko bez dyskusji wypełniało polecenia?

Typ II

Zakłada się, że u osoby diagnozowanej występują formy niepożądanego zachowania. Pytanie o to czy takie zachowania występują wzbudza opór i chęć zaprzeczenia, pytamy zatem o nie o to czy one występują, ale w jakiej występują postaci lub z jakiej przyczyny występują.

Typ IV-

Stosowanie eufemizmów (w wywiadach z dziećmi)

Zamiast pytać o kradzieże pytamy o zabieranie cudzych rzeczy itp.

Typ V:

Powtórzenie pytania w innej formie w dalszym toku wywiadu

Np. przy zaprzeczaniu aktom agresji powracamy do tematu ale nigdy nie zarzucamy osobie badanej kłamstwa i nie dowodzimy że poprzednio mówiła coś innego. Każdą odpowiedź akceptujemy.

Pytania o sprawy trudne wplatamy w środkową część wywiadu, kiedy obrony ego są słabsze, a osoba badana nie jest jeszcze zbyt zmęczona. W wywiadach z dziećmi możemy też włączyć do rozmowy historyjki fikcyjnych bohaterów wykorzystując mechanizm projekcji. Strategia wykorzystywana gdy chcemy poznać sytuację rodzinną dziecka, o której spontanicznie nie chce powiedzieć.

Własne przykłady:

Znane są przykłady wielu rodzin, w których mąż (ojciec) stosuje przemoc wobec członków rodziny. A jak to wygląda w pani rodzinie? Czy zdarza się, że mąż stosuje przemoc w stosunku do pani lub dzieci?

Niektórzy sądzą, że wszystkie decyzje w związku powinny być podejmowane wspólnie, inni uważają, że kobieta powinna słuchać męża. Czy uważa pani, że powinna słuchać swojego męża bez dyskutowania?

Jakie są powody picia alkoholu?

Metoda badania samooceny- metoda autoportretu

Badanie samooceny dziecka

---