Jak rozumiesz pojęcie "alegoryzm średniowieczny"?

Alegoryzm to nazwa nadana dominującej orientacji w literaturze i sztuce średniowiecza. W tym okresie szczególną rolę odgrywały alegorie.

Alegoria to motyw lub zespół motywów w utworze literackim lub dziele plastycznym, które poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym mają jeszcze inne, ukryte i domyślne znaczenie (alegoryczne).

W średniowieczu panowało ogólnofilozoficzne przekonanie, że świat ludzki i zmysłowy ma o tyle sens i wartość, o ile wskazuje na to, co ukryte i boskie. W związku z tym przekonaniem alegoria zdominowała sztukę. Typowe motywy alegoryczne średniowiecza: kościotrup, czyli śmierć; taniec śmierci, czyli korowód postaci, prowadzonych do tańca przez upersonifikowaną śmierć. W dziełach malarskich motyw tańca śmierci służył przypomnieniu, że życie doczesne jest tylko chwilą wobec wieczności. W literaturze tę samą myśl akcentowano poprzez przywoływanie myśli: "memento mori" ("pamiętaj o śmierci"). Na obrazach żebrak tańczył z biskupem, zamożny rycerz z trędowatym - alegorycznie przypominało to o równości wszystkich ludzi wobec Boga. Najpopularniejsze późnośredniowieczne utwory - moralitety - także pełne były alegorii.

Moralitet - utwór o charakterze dydaktycznym lub filozoficznym. Bohaterami tych dzieł były postacie alegoryczne, np. upersonifikowane Dobro, Zło, Cnota, Występek, Wiara, Pycha itp. Dyskutowały one ze sobą, roztrząsając kwestie moralne. Moralitety były spisywane i wystawiane na scenach albo improwizowane i grane bez specjalnego przygotowania na rynkach miast. Charakter moralitetu ma w literaturze polskiej "Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią". Utwór jest anonimowy, pochodzi z XV wieku. Jest to zbiór scenek rodzajowych z ówczesnego życia społeczno-obyczajowego, fragmentów satyrycznych i uwag krytycznych adresowanych do przedstawicieli różnych stanów i zawodów.

Za uniwersalną wartość uznawano w średniowieczu postawę teocentryczną (umiejscowienie Boga w centrum wszechświata i w centrum zainteresowań człowieka - teocentryzm). W literaturze i sztuce dominowała tematyka religijna. Nie należy jej jednak utożsamiać z postawą dewocyjną - ówczesnych ludzi zaprzątały także problemy dotyczące codziennej egzystencji, wydarzeń politycznych, życia codziennego i osobistego.

---