FILOZOFIA I ETYKA- odpowiedzi na pytania
1.ETYKA oznacza filozoficzną naukę o moralności lub też naukę której problematyką jest moralność .ETYKA z greckiego „ethicos” oznacza ,obyczajowy zwyczajowy od ethos- obyczaj, zwyczaj stałe miejsce zamieszkania
PRZEDMIOT BADAŃ ETYKI- przedmiot materialny-oznacza to czym dana nauka się zajmuje. Przedmiot materialny stanowią ludzkie działania (czyny) .A więc ogólne zasady moralne oraz szczegółowe normatywy postępowania czyli moralność tego działania .- przedmiot formalny- aspekt, w jakim dana nauka traktuje swój przedmiot- pod jakim kątem bada to co bada. To analiza tego działania w aspekcie jego dobra i zła moralnego.
2.SPECYFIKA ZAWODU PIELĘGNIARSKIEGO
Specyfiką zawodu pielęgniarskiego w ujęciu etycznym jest etyka normatywna pielęgniarstwa, która ustala zasady i normy moralne pielęgniarek poprzez teorię powinności moralnej ustala co jest moralnie dobre, a co złe i na podstawie przyjętych norm i zasad wytycza dyrektywy moralnie pozytywnego postępowania tj. powinności moralnych .Etyka normatywna pielęgniarstwa przywiązuje wagę do:
- wartości moralnych , one bowiem wyznaczają oceny
- wzorców postępowania ( ideały, wzory osobowe)
- norm działania
- czynu ( działania) stawiając pytanie o warunki, które muszą być spełnione, aby czyn zyskał miano dobrego czynu pod względem moralnym.
- refleksji dotyczącej zalet ( cnót) moralnych jako szczególnych sprawności pielęgniarki
- sumienia (przeduczynkowe, pouczynkowe)pielęgniarki, jako ostatecznej normy moralności
3.CZYM SIĘ ROŻNI ZAWÓD LEKARZA OD INNYCH Ustawa o zawodzie lekarza 05.12.1996r określa zasady i warunki wykonywania zawodu lekarza. etyki zawodowej z należytą starannością. Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania rozpoznawania i leczenia chorób zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością
* Kodeks Etyki Lekarskiej- zawiera przyrzeczenie lekarskie oraz zasady etyki lekarskiej zobowiązujące lekarza do przestrzegania norm i zasad etycznych w wykonywaniu czynności zawodowych i prywatnych.
4.ZASADY ETYCZNE-zespół mniej lub bardziej uświadomionych i uporządkowanych logicznie moralnych przekonań kierujących postępowaniem człowieka.(St.Jedynak)
Wrońska podaje-zasady etyczne to pewne utrwalone sugestie które mogą służyć człowiekowi w kierowaniu swym postępowaniem i są swego rodzajem drogowskazem do podejmowania decyzji zawodowej przez pielęgniarkę.
5. PRAWA PACJENTA (wynikające z kodeksu) i zrozumieć te prawa
Prawa pacjenta - to uprawnienia przysługujące pacjentowi, stanowią integralną część szeroko pojętych praw człowieka, zaś ich rozwój determinowany jest rozwojem praw człowieka
KONSTYTUCJA RP- art.68 ust1”każdy ma prawo do ochrony zdrowia” ust.2 głosi”że obywatelom niezależnym od ich sytuacji materialnej władze zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych
KODEKS CYWILNY-art.23'prawo do wolności czy prywatności życia”
RODZAJE PRAW
1.Prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej
2.Prawo do natychmiastowej pomocy medycznej w ZOZ ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia
3.Prawo do intymności i poszanowania godności osobistej w czasie udzielania świadczeń medycznych.
4.Prawo do umierania w spokoju i godności
5.Prawo do uzyskania przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych .leczniczych oraz rokowaniu
6.Prawo do wyrażania zgody na świadczenia medyczne, w tym zabiegi medyczne
7.Prawo do kontaktu z rodziną
8.Prawo do opieki duszpasterskiej
9.Prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę wskazaną przez pacjenta
10. Prawo do wyrażania zgody lub sprzeciwu na pobranie po śmierci komórek, tkanek, narządów oraz cofnięcie tego sprzeciwu
11.Prawo do wyrażania sprzeciwu( osobiście lub przez przedstawiciela ustawowego)na wykonanie sekcji zwłok
12.Prawo do pomieszczenia i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia pacjenta w ZOZ przeznaczonych dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych
13.Prawo do wypisania ze szpitala, gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego leczenia w szpitalu lub na własne żądanie
14.Prawo wyrażania zgody na przyjęcie do szpitala, zabiegi diagnostycz.na świadczenia medyczne , rehabilitacyjne, pielęgniarskie, na eksperymenty medyczne, na pobranie i przeszczepienie narządów, na wykonanie sekcji zwłok
6.TEORIA FILOZOFICZNA(kiedy ludzki czyn jest dobry w sensie moralnym- co innego mówi utylitaryzm)
DEONTONOMIZM-od gr.deon-powinność, nomos-prawo-etyka
posłuszeństwa Istotą tego kierunku sprowadza się do uznania, że czyn jest wtedy moralnie dobry, gdy jest zgodny z nakazem odpowiedniego autorytetu.
UTYLITARYZM mówi co innego.od łac. utylitas-korzyść, pożytek, wygoda. wprowadzony przez J. St. Milla.Obejmuje wiele teorii , które noszą też miano konsekwencjonalizmu, gdyż skupia uwagę na konsekwencji moralnej ludzkich czynów.Klasykami są dwaj Anglicy- Jeremy Bantham i John Stuard. -w,g ich teorii ludzkie czyny są wtedy dobre gdy ich konsekwencje są ocenione jako dobre a złe gdy są oceniane jako złe.
Największym dobrem są szczęście i przyjemność a słusznym jest podejmowanie działań na rzecz powiększenia dobra oraz zmniejszenia zła. Zdaniem utylitarystów przy ocenie czynu należy obliczyć bilans spowodowanych zysków i strat. Sposób różnych możliwych działań tylko takie zasługują na na moralną aprobatę które przynosi najkorzystniejsze skutki.
7.AKSJOLOGIA PIELĘGNIARSKA-teoria wartości moralnych istotnych dla pielęgniarki
DEONTOLOGIA PIELĘGNIARSKA -nauka o powinnościach moralnych istotnych w zawodzie pielęgniarki. ETYKA PIELĘGNIARSTWA-jest nauką o charakterze aksjologiczno -deontologicznym odwołującą się zarówno do świata wartości moralnych jak i powinności moralnych pielęgniarki SOCJOLOGIA MORALNOŚCI - dyscyplina socjologii zajmująca się badaniem systemów moralnych, ich funkcjonowania w społecznościach czy społeczeństwach, mechanizmów funkcjonowania moralności i zjawisk moralnych, ich genezy i wpływu na społeczeństwo. NOWELIZACJA KODEKSU PTP -pierwszy kodeks deontologiczny dla pielęgniarek opracowano z inicjatywy PTP w 1973r. nowelizowany kilkakrotnie. Ostatnia wersja o nazwie Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarek i Położnej jest z 2003r. zatwierdzony przez IV Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych dn.8-11XII2003r. w Warszawie. Zawiera 3 części (przyrzeczenie, część ogólną, szczegółową).Część ogólna zawiera zobowiązania pielęgniarek i położnych do przestrzegania praw pacjenta oraz dbania o godność zawodu
NOWELIZACJA KODEKSU MRP -prace rozpoczęto w 1923r zakończono w 1953r. Był to Kodeks etyki pielęgniarskiej dla wszystkich pielęgniarek na świecie.Za najwyższy cel działań pielęgniarki uznaje służenie dla ludzkości .Nowelizowany kilkakrotnie .Ostatnia nowelizacja pod nazwą Kodeks Międzynarodowej Rady Pielęgniarek pochodzi z 2005r.
8.DOKUMENTACJE KRAJOWE-REGULACJE PRAWNE I DEONTOLOGICZNE
1.Konstytucja RP art.68 ust.1”Każdy ma prawo do ochrony zdrowia” a ust.2 głosi” Obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych”
2-Kodeks cywilny art.23 prawo do wolności czy prywatności życia
3 .Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej z 30.08.1991 z późniejszymi zmianami
4.Ust. o ochr. zdrowia psych. 19.08.1994
5.Ustawa o pobieraniu, przech.i przeszczep. komórek, tkanek i narządów z 01.07.2005 ( zastąpiła ust. z 1995)
. 6.Ustawa o zawodzie lekarza 05.12.1996
. 7.Ustawa o zawodzie Pielęgniarki i Położnej 05.07.1996
. 8 Kodeks Etyki Lekarskiej ”Postępowanie diagnostyczne ,lecznicze i zapobiegające wymaga zgody pacjenta”
. 9Kodeks Etyki Polskiej Pielęgniarki i Położnej-reguluje kwestie wykonania zawodu- obowiązki i powinności
DOKUMENTY ZAGRANICZNE- REGULACJE MIĘDZYNARODOWE
1.Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1948,( od 1959 przy postulacie dziecka - pod uwagę bierz. Prawa Dziecka)
2. Europ. Konw. o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950r.
3. Europejska Karta Socjalna z 1961
4. Międzynarodowy Pakt Praw Gospod., Społecznych i Kulturalnych z 1966
5. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej Wobec Zastosowań Biologii i Medycyny z 1997 ( odnosi się między innymi do transplantacji)
6. Powszech.Deklaracja Praw Dziecka-1959
ODPOWIEDZIALNOŚĆ- RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA:
Właściwość ludzkiego postępowania polegająca na możliwości lub gotowości do ponoszenia konsekwencji wzięcie na siebie dobrych i złych skutków własnego postępowania. Odpowiedzialność wynika z poczytalności i nieskrępowanie w działaniu(wolności) oraz domniemania że wartość moralna spełniona w czynie staje się składową moralną osobowości sprawcy.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA:
Pielęgniarki i położnej oznacza obowiązek moralny lub prawny w dopowiadaniu za wykonanie osobiście lub zlecone innej osobie czynności zawodowe bądź za ich zaniechanie lub zaniedbanie w wykonywaniu tych czynności.
Wyróżniamy odpowiedzialności:
- moralna - cywilna-materialna
- prawna- służbowa
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MORALNA to znaczy że jeśli ktoś przyjął jakieś zobowiązanie to bez względu na konsekwencje powinien się z nich wywiązać
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA:-oznacz obowiązek ponoszenia przewidzianej przez przepisy prawne określonych konsekwencji wyróżniamy odpowiedzialność: - karną - cywilną - służbową
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA- oznacza obowiązek ponoszenia konsekwencji przewidzianej przepisami kodeksu karnego.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA- oznacza obowiązek wynagradzania szkody lub straty z reguły ma charakter moralny. Pielęgniarka może być pociągnięta do odpowiedzialności cywilnej z powodu szkody wyrządzonej pacjentowi lub jego rodzinie wówczas gdy na skutek zaniedbania lub zaniechania doszło do uszczerbku na zdrowiu, trwałego kalectwa lub śmierci. W tym zakresie odpowiedz. cywilnej orzekają sądy powszechne.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SŁUŻBOWA- oznacza zobowiązanie pielęgniarki do wykonania wyznaczonych umową zadań w sposób możliwie jak najszybszy. Odpowiedzialność służbowa odnosi się do tego kto wykonuje daną pracę.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA- oznacza konieczność ponoszenia odpowiedzialności za zawinioną szkodę zakładowi pracy.
9. RODZAJE KAR (konsekwencje). Na podstawie art. 39 u.s.p.p., sąd pielęgniarek i położnych może orzec wobec pielęgniarki jedną z następujących kar:
1) upomnienie,
2) nagana,
3) zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w zakł.służby zdrowia na okres od 1 do 5 lat,
4) zawieszenie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej na okres od 6 miesięcy do 3 lat - w przypadku orzeczenia tej kary pielęgniarka nie może wykonywać zawodu w żadnej formie W przypadku zastosowania kary zawieszenia prawa wykonywania zawodu lub kary pozbawienia wykonywania zawodu, stosunek pracy pielęgniarki (położnej) wygasa z mocy prawa. Wygaśnięcie to pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiąż.umowy o pracę bez wyp
5). Tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych
10.DYLEMAT ETYCZNY-jest definiowany w dwojaki sposób: 1- TRUDNY PROBLEM POZORNIE NIEMOŻLIWY DO ROZWIĄZANIA.
2- SYTUACJA WYMAGAJĄCA WYBORU MIĘDZY DWOMA ALTERNATYWAMI, W KTÓREJ ŻADNE Z ROZWIĄZAŃ NIE JEST ZADAWALAJĄCE. Wg. Wrońska DYLEMAT ETYCZNY-jest wyborem odwołującym się do naszych przekonań i odczuć o tym co my rzeczywiście uważamy za dobre i słuszne w świetle wartości i zasad moralnych i według tych kryteriów pragniemy postępować. Dylemat etyczny to-sytuacje sprzecznych żądań, wymagających naszego ustosunkowania się do nich i wyboru. Podejmując działanie zgodnie z jedną zasadą narusza drugą.np.prawo do mówienia prawdy
11.ETYKA NIEZALEŻNA-
T, Kotarbiński 1886-1981 jest to system etyki normatywnej który nie wiąże postulowanych przez siebie zasad z rozstrzygnięciami filozoficznymi, religijnymi, lub innymi lecz utrzymuje że głoszone w jego ramach wskazanie moralne nie zawdzięczają swojego istnienia i swej prawomocności nikomu i niczemu. . Prawdziwa etyka jest etyką autonomiczną czyli ma źródło w nas samych w naszym sumieniu. sumienie jest ponad zewnętrznymi autorytetami ono ostatecznie stanowi najwyższą normę.
AKSJOMATY ETYCZNE
T. KOTARBIŃSKIEGO:
- dobroć jest wyższa od złośliwości
- prawość jest wyższa od bezprawia
- odwaga jest wyższa od tchórzostwa
- opanowanie nad sobą od braku woli
- dynamizm moralny od marazmu
12.WZORZEC OPIEKUNA SPOLEGLIWEGO I JEGO ANTYTEZA:
Dobroć- okrucieństwo
Męstwo- tchórzostwo
Prawość - nieuczciwość
Dzielność- opieszałość
Opanowanie - uległość.
Człowiek spolegliwy - to człowiek na którego zawsze można liczyć.
12. PRYNCYPIALIZM
Pryncype- oznacza podstawowy, zasadniczy. Może wyróżniać się konsekwentnym przywiązaniem do pewnych szczególnie cennych zasad. Charakterystyczną cechą pryncypializmu jest nie tylko czystość intencji czy treści i konsekwencji podjętych działań,lecz zgodność z zasadami uznanymi za nienaruszalne.Dlatego mówimy o pryncypializmie do kodeksu zasad.
ZASADY W PRYNCYPIALIZMIE
1.Autonomii
2.Poszanowania godności ludzkiej
3.Czynienia dobra i nieszkodzenie
4.Sprawiedliwości
13.ETYKA TROSKI-jest etyką chronienia osób,etyką wierności człowiekowi znajdującemu się w sytuacji zagrożenia. Taką sytuacją może być pobyt w szpitalu,czy też człowiek chory we własnym domu.
ETYKA TROSKI-jest inspirowana przez postawę dobroci i życzliwości,która jest możliwa tylko w klimacie personalnie przeżywanej miłości.Etyka troski wiąże się ściśle z feminizmem,a więc działalnością kobiet.Współcześnie w etyce wyróżnia się dwa nurty etyki troski; -nurt chrześcijański -nurt feministyczny czyli świecki
14. MORALNOŚĆ zbiór zasad (norm)które określają co jest dobre a co złe.-sposób postępowania jednostki ludzkiej przyjęty pośród większości za normę będącą częścią dziedzictwa kulturowego danej organizacji kulturowej, które wywołuje negatywne lub pozytywne emocje innych jednostek ,nie jest lub jest sprzeczna z naturą człowieka,oraz nie jest lub jest szkodliwa z punktu widzenia organizacji kulturowej danej społeczności.