1. Społeczeństwo
To podstawowe pojęcie socjologiczne. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, osiadające wspólną kulturę, tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych.
2. Zborowość społeczna - skupisko ludzi w którym wytworzył się i utrzymuje (bez względu na czas jej trwania) dowolny rodzaj więzi społecznej (inaczej: każda kategoria społeczna która wytworzyła dowolny rodzaj więzi społecznej).
Rodzaje zbiorowości społecznych:
Para - najmniej liczny rodzaj życia zbiorowego, obejmuje dwie osoby, powstają na gruncie styczności osobistych lub rzeczowych (zawsze bezpośrednie).
Np. przyjacielskie, połączone stosunkiem pomocy. Wychowawczym
krąg społeczny - luźne związki oparte na stycznościach, o bardzo słabej więzi instytucjonalnej, pozbawione trwałych stosunków miedzy członkami, posiadają ośrodek skupienia i indywidualność dominującą, główną funkcją kręgów jest wymiana poglądów, wiadomości oraz kształtowanie opinii, nie posiadają aparatu wykonawczego.
Rodzaje kręgów społecznych:
stycznościowe - pewna ilość osób spotyka się stale na gruncie styczności przestrzennej
koleżeńskie - stałe spotkania, liczne styczności, zwarta struktura, element kontroli, brak trwałej organizacji
przyjacielskie - systematyczne styczności, nie posiada więzi trwałej, brak wyraźnej zasady odrębności i trwałego systemu wartości
Grupa
Rodzina
3. INSTYTUCJE SPOŁECZNE
Pojęcie instytucji oznacza określone potrzeby, przydzielone im środki i unormowane czynności, jakie mają wykonywać w imieniu i na rzecz szerszej zbiorowości, które reprezentują lub której umożliwiają zaspokajanie potrzeb.
Instytucje społeczne to konsekwencje dłużej trwających stosunków społecznych. Stanowią kolejny komponent i etap rozwoju więzi, więc podtrzymują żywotność stosunków społecznych. Za sprawą instytucji życie społeczne przebiega w sposób zorganizowany, bowiem człowiek zaspokajając różnorodne potrzeby musi należeć i korzystać z najrozmaitszych instytucji. Sprawne funkcjonowanie wszelkich instytucji jest podstawowym warunkiem prawidłowego życia zbiorowości i jej rozwoju. Poszczególne instytucje powinny się uzupełniać i wspierać. Zwalczające się instytucje mogą spowodować samozniszczenie zbiorowości.
Warunki funkcjonowania instytucji społecznych:
wyraźne sprecyzowanie celu i zakresu czynności i funkcji aby nie wystąpiło zjawisko krzyżowania się kompetencji kilku instytucji, które załatwiają w różny sposób te same sprawy
racjonalna organizacja pracy wewnątrz instytucji
stopień depersonalizacji i obiektywizacji czynności, aby instytucja służyła, a nie szkodziła zbiorowości
uznanie i zaufanie ze strony zbiorowości do funkcjonariuszy instytucji
bezkolizyjne włączenie się określonej instytucji w system już istniejących instytucji lokalnych, resortowych i innych
4. Organizacja społeczna - zintegrowany zbiór pozycji społecznych i sieć wiążących je stosunków społecznych, realizujący wspólnie jakieś istotne społeczne funkcje.
Formalna - w której zarówno poszczególne pozycje ( urzędy, stanowiska), jak relacje między nimi ( pragmatyka służbowa, droga służbowa, struktura dowodzenia ) są bardzo dokładnie określone, a nawet skodyfikowane. W tych organizacjach dominują stosunki społeczne ( wtórne). Stosunki społeczne w organizacjach nieformalnych mają charakter pierwotny. Mamy jeszcze organizacje innowacyjne.
5. Kategorie społeczne - zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych.
7. Grupa oraz jej rodzaje
Zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej: zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna i behawioralna.
Wyodrębnia się różne grupy społeczne, np. grupy pierwotne i grupy wtórne. Grupy pierwotne charakteryzuje mała liczebność i bezpośrednie kontakty, więź osobista, intymność, stałość (np. rodzina). Grupy te spełniają bardzo ważną rolę w procesie socjalizacji. Grupy wtórne pozbawione są cech grup pierwotnych, np. partia polityczna, załoga zakładu. Są to grupy zorganizowane w pewnym celu.
Inny podział: grupy formalne i nieformalne. Grupy formalne posiadają wykształconą więź i zasadę odrębności określającą granice grupy, rozwinęły formalny system kontroli i organizacji. Grupy nieformalne oparte są na więzi wewnątrz organizacji, instytucji i kontroli nieformalnej.
8. Cel i zadania - tworzy się również grupy celowe, które zostały zorganizowane planowo dla realizacji pewnego celu lub grupy celów, i w których istnieje tylko więź sformalizowana. W grupach celowych dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych. Są one tworzone intencjonalnie.
9. Rola społeczna - zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste.
10. Konflikt ról społecznych - rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z rozmaitymi pozycjami społecznymi ( statusami ) zajmowanymi równocześnie przez jednostkę. Przykład: konflikt obowiązków rodzinnych i zawodowych.
11. Więź społeczna (aspekt psychospołeczny, aspekt strukturalny)
Więź społeczna - pojęcie socjologiczne określające ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie.
psychospołeczne - świadomość grupowa jako poczucie łączności i naturalne dążenie do współdziałania
podział na identyfikację realną (rzeczywiste członkostwo) i potencjalną (aspirowanie do członkostwa w grupie)
podział na więź dystrybutywną (jako następstwo łączności z członkami grupy) i korelatywną (wynik łączności z celami grupy)
strukturalne - więź jako wynik istnienia podziału funkcji w społeczności (organizmie społecznym), ogół stosunków istniejących w grupie i wzajemnych regulowań oraz uprawnień. Podstawa tych zależności może być dwojakiego rodzaju:
obiektywna - wynikająca ze struktury społeczeństwa
subiektywna - wynikająca z indywidualnych zamierzeń jednostki
Styczność przestrzenna-najwcześniejszy element kształt. Się więzi społ. ; pojawia się wówczas gdy jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni , uświadamiają sobie ich obecność w danej przestrzeni. Rolę `łącznika' spełnia przede wszystkim wspólnie użytkowana przestrzeń która zbliża ludzi. Styczność psychiczna- stanowi efekt wzajemnego zainteresowania się pewnymi cechami osób pozostających w styczności przestrzennej; jest to spostrzeżenie drugiego człowieka i uświadomienie sobie że człowiek ten posiada cechy które mogą służyć zaspokajaniu naszych potrzeb . Styczność psychiczna powstała na gruncie styczności przestrzennej , może przekształcić się w łączność psychiczną . Nastąpi to wówczas gdy między jednostkami pozostającymi w styczności psychicznej wzajemne zainteresowania spowodują ukształtowanie się wzajemnych postaw , sympatii , przyjaźni. Styczność psychiczna może być bezpośrednia lub pośrednia. Bezpośrednia-gdy wyst. Kontakt wzrokowy , a pośrednia -gdy danej osoby nie widzimy , tylko np. słyszymy. Styczność społeczna-może być konsekwencją styczności i łączności psychicznej. Jeżeli osoby pozostające za osobą w styczności przestrzennej dostrzegają wzajemnie u siebie interesujące ich cechy bądź rzeczy wówczas starają się nie tylko dokładniej poznać ale i pozyskać lub wymienić dane dobro. Kryteria i rodzaje styczności społ. : 1)ze wzgl. Na sposób kontaktu: - pośrednia - notujemy w świadomości naszej informacje o danej osobie jednak nie widzimy jej ,- bezpośrednia - podmioty styczności stykają się w przestrzeni, 2) czas trwania : - trwała - podmioty styczności postrzegają się przez dowolnie długi czas w przestrzeni i łączy ich styczność psychiczna i społ. ,- przelotna- trwa krótko , 3) zakres styczności: -publiczna- jedną ze stron jest osoba urzędowa nie działająca w imieniu własnym ,- prywatna -obie ze stron reprezentują siebie,4) przedmiot styczności: osobista- przedmiotem są jakieś cechy lub sprawy dotyczące osoby z którą występuje styczność ,- rzeczowa- przedmiotem są rzeczy lub usługi które posiada lub wykonuje jedna ze stron. Stos. Społ. to system unormowanych wzajemnych oddziaływań między partnerami w gruncie określonej platformy. Stos. Społ. to pewien układ zawierający nast. Elementy: 2 partnerów , jakiś łącznik czyli przedmiot , postawę , interes , sytuację która stanowi `platformę' tego stosunku , dalej pewien układ powinności i obowiązków czyli unormowanych które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać
13.