Współpraca ze środowiskiem

1. Kryteria podziału pedagogiki na określone subdyscypliny.

1. Kryterium ze względu na cele działalności wychowawczej :

- dydaktyka

- teoria wychowania

2. Kryterium metodologiczne :

- pedagogika ogólna

- pedagogika społeczna

3. Kryterium instytucjonalne :

- pedagogika przedszkolna

- pedagogika szkolna

- pedagogika wojskowa

4. Kryterium, które odnosi się do rożnych dziedzin działalności człowieka, czyli w zależności od jego aktywności społecznej :

- pedagogika czasu wolnego

- pedagogika pracy

- pedagogika zabawy

- pedagogika sportu

5. Kryterium dzielące ze względu na dewiacje i defekty rozwoju człowieka :

- pedagogika specjalna (oligopedagogika, socjopedagogika)

6. Kryterium problemowe :

- pedagogika kształcenia ustawicznego

- pedentologia (problematyka środowiska nauczycieli)

2. Zadania pedagogiki społecznej.

1. poznanie struktury procesów wychowawczych

2. poznanie środowiska społecznego, a w nim środowiska wychowawczego

3. systematyzacja wiedzy z zakresu poszczególnych elementów środowiska wychowawczego

4. poznanie rożnych form i możliwości rozwijania aktywności człowieka w środowisku

5. poznanie teoretycznych założeń oddziaływania w środowisku i poznanie przykładów praktycznej realizacji założeń teoretycznych

6. poznanie aktualnie funkcjonującego systemu edukacji

3. 4 podstawowe idee, na których opierają się teoretyczne podstawy pedagogiki społecznej.

* pojawiły się na początku XX wieku

1) idea edukacji społecznej - powszechna edukacja

2) idea podmiotowości - podkreślenie potrzeb indywidualności, tak aby człowiek mógł się rozwijać - człowiek jest siłą twórczą, wpływa na kształtowanie środowiska

3) idea sprawiedliwości społecznej - równy dostęp do możliwości rozwoju

4) idea pomocniczości - jedna z pierwszych, które się pojawiły; pomoc jednostkom, państwo opiekuńcze-socjalne, wzajemna pomoc w trudnych sytuacjach

4. Problematyka pedagogiki społecznej.

1. agresja i przemoc

2. bezrobocie, bezdomność, ubóstwo

3. nietolerancja (kwestie rasowe, polityczne, odnoszące się do kobiet, niepełnosprawnych, religii, narodowości, mniejszości narodowych)

4. dezorganizacja rodzin (niepełne rodziny, rozwody, rozpad więzi emocjonalnych, zaburzona struktura)

5. nieufność do instytucji

6. problem ludzi starszych (problem opieki nad starszymi)

* bieda, alkohol, narkotyki (uzależnienia), przestępczość, dyskryminacja

5. Historia pedagogiki społecznej.

• I etap - 1908-39r. (zabory, I wojna światowa, niepodległość, stabilizacja, II wojna św.)

a) Helena Radlińska - pedagog, wprowadziła pojęcie pracy społecznej

b) Najważniejsze założenia :

- hasło edukacji - tylko przez edukację można zmieniać środowisko, dzięki edukacji ukształtują się aktywne jednostki; wychowanie, stworzenie człowieka aktywnego w środowisku

c) Prace wykształcające pedagogikę społeczną :

- stosunek wychowawcy do środowiska społecznego

- społeczne uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych

- podstawy wychowania narodowego

- praca oświatowa w środowisku

• II etap - 1945-80r.

1. W latach 50. zlikwidowano pedagogikę społeczną, wpływ na to miał ówczesny system polityczny kraju.

2. 1957r. - pierwszy zjazd pedagogów, próbowali przywrócić dyscyplinę (ped. społ.)

3. 1959r. - pedagogika społeczna skupiała się na :

- diagnostyce środowiska

- projektowaniu działań w środowisku

- działaniach praktycznych, zmierzających do poprawy funkcjonowania środowiska społecznego

4. Odrodzenie katedr pedagogiki społecznej (1-sze w W-wie, Łodzi)

5. 2005r. - powstanie zakładu pedagogiki społecznej na UG

6. Zadania pedagogiki społecznej :

- Środowisko podstawowe środowiska : miejskie i wiejskie badano różnice w tych środowiskach, próba ich niwelacji, wyrównywanie ram w edukacji, praca i badania tych 2 środowisk (lata 70.-80.), kierunki badawcze:

1) zróżnicowanie środowiska i wyrównywanie ram w tych środowiskach (np. dodatkowe punkty dla ubiegających się o przyjecie na studia - jeżeli pochodzą z rodzin robotniczych)

2) szkoły środowiskowe - szkoły otwarte - organizowanie zajęć pozaszkolnych (lata 80.)

3) środowisko lokalne - możliwości jednostki w rozwoju środowiska lokalnego

• III etap - 1980r. do dzisiaj.

1. nowy ustrój - wolnorynkowy, demokracja; większy wpływ człowieka na środowisko

2. większe możliwości edukacyjne, dostępność do dóbr, globalizacja, media, członkowstwo w rożnych organizacjach

Koncepcje klasyczne.

6. I koncepcja środowiskowa.

Helena Radlińska (lata 20.-30. XX wieku) - badanie środowiska powinno prowadzić się w zespołach badawczych, które powinny składać się ze specjalistów z rożnych dziedzin - bardziej wiarygodne badania - czyli m.in. pedagogów, psychologów, ekonomistów, socjologów.

1. Główne cele badań :

- środowisko badane pod kątem braków materialno-bytowych i kulturalnych

- badania miały obejmować powszechne zjawiska społeczne oraz zjawiska jednostkowe wyjątkowe

2. Cele szczegółowe badań :

- wyszukiwanie takich czynników w środowisku, które będą wyznaczały rozwój i wychowanie dzieci i młodzieży

- analizy sytuacji wychowawczych w środowisku, które są intencjonalne (zamierzone) oraz tych, które maja charakter niezamierzony

- badania zespołowe powinny się skupiać wokół sytuacji wychowawczych w środowiskach typowych i nietypowych (jednostkowych)

3. Podstawowe etapy przebiegu procesu badawczego w środowisku :

- obserwacja

- krytyka zgromadzonych materiałów

- techniki utrwalania wyników badań :

1) metoda ilościowa - dużo osób badanych

2) metoda jakościowa - analiza jakościowa (różne możliwości), subiektywny opis przypadku

3) techniki - ankiety, wywiady

- opracowanie zebranego materiału badawczego

7. II koncepcja środowiskowa.

Badania środowiska wychowawczego Aleksandra Kamińskiego (współpracował z H.Radlińską).

Poszerzał podstawy teoretyczne Radlińskiej, uważał, że badanie koncepcji teoretycznych jest podstawą do działalności społecznej, uważał, że nie tylko badania są istotne.

a) Środowisko jest nierozerwalnie związane z wychowaniem, są one zależne od siebie, wychowanie decyduje i wpływa na środowisko (zależność zwrotna).

Środowisko społeczne - najbardziej ogólne pojęcie w naszej świadomości, dzieli się na 2 typy :

1. Środowisko życia :

- najbardziej podstawowe dla każdego człowieka

- początek funkcjonowania człowieka, często nieinstytucjonalne

- miejsce, w którym funkcjonuje człowieka, określa jego przestrzeń, może bezpośrednio lub pośrednio oddziaływać na jednostkę

- człowiek uczestniczy w nim przez całe życie

- podstawowe grupy - rodzina, gr. rówieśnicza

2. Środowisko wychowawcze :

- intencjonalnie zorganizowane, aby przebiegał w nim rozwój wychowawczy (proces wychowawczy)

- np. rodzina

* Najważniejszy cel w środowisku społecznym to przekształcenie środowiska życia (naturalnego) w środowisko wychowawcze (w miarę możliwości, aktywność, itp.).

Przy koncepcji przekształcania należy ująć (przesłanki, cele) :

1. rozpoznanie potrzeb jednostek w środowisku (aby móc je zaspokajać, itp.)

2. rozpoznanie i określenie, a także wyszukiwanie sił środowiska :

- osób uzdolnionych, wrażliwych, empatycznych

- posiadających podstawową wiedzę z pedagogiki, psychologii

- rozumiejących istotę pracy w środowisku

Na siły środowiska składają się zasady, normy, wartości (oprócz jednostek), wszystko, co decyduje o tym, jak to środowisko ma funkcjonować.

3) instytucje, w których proces wychowania będzie przebiegał, będzie realizowany

2. Podstawowe metody pracy wychowawczej w środowisku :

1. metoda pracy z indywidualnym przypadkiem (metoda indywidualnych przypadków)

- metoda pracy z jednostką, praca z trudnym/uzdolnionym uczniem, dzieckiem autystycznym, praca logopedy

2. metoda pracy grupowej - oddziaływanie na jednostkę przy pomocy grupy

- terapie uzależnień, klasy integracyjne, grupa wsparcia

3. metoda środowiskowa/metoda oddziaływania środowiska na jednostkę

- siłami środowiska zmienia się dane środowisko na rzecz poprawy jego funkcjonowania, np. sprzątanie świata

- świadomość zmiany środowiska przy udziale pracy

* metody poprawiające funkcjonowanie w środowisku :

a) opieka - w kontekście wychowania - zawsze towarzyszy wychowaniu

- opieka pojawia się dla potrzeb każdej jednostki

- w ujęciu ogólnym dotyczy całego społeczeństwa

Konsekwencje tych teorii dla dzisiejszej rzeczywistości

8. III koncepcja Ryszarda Wroczyńskiego (pedagoga, historyka, autora `Wprowadzenia do pedagogiki społecznej').

Koncepcja opiera się na relacji wychowanie - środowisko. Najważniejszym elementem jest edukacja, jako postawa do wszelkiej działalności w środowisku.

Autor koncepcji podziału środowiska społecznego na :

1. środowisko naturalne - najbardziej podstawowe środowisko dla jednostki, daje podstawy do jej rozwoju

2. środowisko intencjonalne - pozwala na wszechstronny rozwój jednostki, który możliwy jest dzięki ukierunkowanym procesom wychowawczym

Organizacja środowiska pozaszkolnego w koncepcji Wroczyńskiego :

1. Czynniki dające możliwości zmiany i wpływające na środowisko :

- kompensacja

- profilaktyka (działania poprzedzone pewną wiedzą o środowisku)

- animacja społeczno-kulturalna

2. Przywiązanie do poglądu, że na wychowanie ma wpływ środowisko i odwrotnie.

9. IV koncepcja środowiskowa - Stanisław Kowalski (lata 60.-70.).

Zależności między środowiskiem a wychowaniem.

1. Podział środowiska społecznego :

1) Właściwe środowisko wychowawcze - wszystkie te elementy środowiska, które są ukierunkowane wychowawczo (służą procesowi wychowania) - przestrzeń i te elementy, które są instytucjami.

2) System wartości, stosunki międzyludzkie - coś, co jest niematerialne, ale jest podstawą przebiegu procesu wychowania.

3) Strefa patologii społecznej.

2. Badania środowiska proponowane przez Kowalskiego :

- zróżnicowanie uwarunkowań pracy wychowawczej w środowisku

- rozumienie procesu wychowawczego jako przyswajania wzorców zachowań społecznych

- możliwości integrowania różnorodnych wpływów środowiskowych dla realizacji celów wychowawczych

3. Konieczność rozwijania interdyscyplinarnego, kompleksowego, wielopłaszczyznowego, ujęcia procesu wychowania w skali mikro-, mezo-, makrospołecznej.

4. Wychowanie powinno rozpatrywać się z różnorodnych punktów widzenia - proces wychowawczy rozpatrywany na 3 poziomach :

1) mikrosystem - najmniejsze elementy, np. rodzina, relacje indywidualne

2) mezosystem - wzajemne relacje na poziomie grupy, instytucji

3) makrosystem - przestrzeń społeczna w skali globalnej, szerszym ujęciu

10. Koncepcje klasyczne ogólnie.

a) system rodzinkowy (lata 20.) - budowanie w ramach placówek grup rodzynkowych, które mają przypominać naturalną rodzinę. Relacje te mają przypominać relacje rodzinne.

- obecnie - rodzinne domy dziecka

- gniazda sieroce - dziś rodzina zastępcza

- Korczak

- Lisiecki - istotna postać, zorganizował ogniska wychowawcze, zajmował się `dziećmi ulicy'

* ogniska wychowawcze - całodobowa placówka, mogło tam przebywać dziecko bez opieki, zapewniano mu pomoc, wsparcie, wyżywienie, edukację.

- Henryk Jordan - ogródki jordanowskie - zorganizowanie czasu, warsztaty, nauka, zabawa

- Maria Grzegorzewska - przestrzeń środowiskowa dla dzieci

Koncepcje współczesne

11. I koncepcja - wychowawcza.

*** Joyce Lucy Epstein - amerykańska koncepcja, lata 90. - teoria pokrywających się wpływów, dotyczących poszczególnych sfer w środowisku społecznym.

1. 3 elementy środowiska - rodzina, szkoła, społeczność lokalna :

- możliwość integracji

- 3 cele środowiska funkcjonują na zasadzie współpracy i partnerstwa

- 3 elementy są podmiotami środowiska, są od siebie zależne, ich wpływy pokrywają się, zachodzą na siebie (gwarancja prawidłowego rozwoju jednostki w środowisku)

2. Integracja tych 3 elementów prowadzi do powstania kapitału społecznego, który wspomaga edukację i rozwój, ten kapitał ma znaczenie we wzmacnianiu budowania więzi społecznych.

3. Te 3 elementy stwarzają przestrzeń - silnie nacechowana na budowanie więzi społecznych.

4. Zachodzenie na siebie tych 3 elementów w środowisku jest zależne od ich siły; daną siłę warunkują :

- doświadczenie

- filozofia (kultura danej społeczności, środowiska)

- działanie (aktywność tych elementów)

- czas

5. Występuje 6 elementów mówiących o możliwościach działania tych 3 elementów w środowisku społecznym :

1) rodzicielstwo - wszelkie działania aktywności podmiotów, które prowadzą do wzajemnego zrozumienia ról społecznych, pełnionych w środowisku społecznym. Zadania wynikające z tego czynnika to m.in. : wspomaganie rodziców przez szkołę w tworzeniu domowego środowiska wsparcia, środowisko społeczne ma tworzyć instytucje wsparcia dla rodziców, które będą ukierunkowane na pomoc rodzicom w wychowaniu i kształceniu dzieci.

2) komunikacja - między szkołą a rodziną, środowiskiem lokalnym a rodziną, środowiskiem lokalnym a szkołą.

- szkoła - miejsce znaczące, które organizuje i inicjuje współpracę między tymi 3 podmiotami w środowisku społ., m.in. organizuje spotkania z rodzicami, osobami, które mają znaczenie dla podmiotów, organizują zajęcia, spotkania otwarte, gazetka szkolna - możliwość wymiany informacji między 3 podmiotami

- społeczność lokalna - organizowanie, promowanie, nakreślanie polityki społecznej, stwarzanie warunków, które umożliwia prawidłowy rozwój dziecka w społeczeństwie.

- rodzina - współpraca ze szkołą.

3) wolontariat - element wzbogacający w wiedzę i umiejętności funkcjonowanie tych 3 elementów; organizowanie się grup rodziców, którzy chcą podejmować działania na rzecz funkcjonowania tego środowiska, np. ochotnicze programy pomocy nauczycielom, administracji szkolnej, innym rodzicom.

4) nauka domowa - szkoła ma ogromne znaczenie, ma uczyć i dostarczać rodzicom wiedzę w jaki sposób maja pomagać dzieciom w odrabianiu lekcji, natomiast społeczność lokalna ma organizować miejsca, w których dzieci maja zdobywać wiedzę na temat edukacji, pracy, kariery

5) współdecydowanie - uczestnictwo rodziców w podejmowaniu ważnych decyzji, włączenie ich w życie szkoły.

6) współpraca ze społecznością lokalną - integracja w środowisku lokalnym, która ma doprowadzić do większych możliwości w zakresie korzystania ze środków.

* Celem autora tej koncepcji było podkreślenie znaczenia i miejsca jednostek w środowisku społecznym, jej działanie, współpracę, budowanie przestrzeni społecznej, która umożliwi działanie tych 3 czynników - środowiska aktywnego.

12. II koncepcja - Stanisław Kawula.

1. Obejmuje koncepcje funkcjonowania 3 czynników - rodziny, szkoły i społeczności lokalnej, która współpracując ze sobą tworzą system wychowawczy.

2. Możliwość współpracy - elementy :

1) partycypacja - współpraca, współdziałanie

2) przystosowanie - asymilacja

3) intercja - bierność, obojętność

4) odrzucenie

3. Elementy potrzebne do współpracy ze środowiskiem społeczności lokalnej:

1) dialog

2) partnerstwo

3) otwartość

4) tolerancja

5) empatia

6) postawy asertywne

W oparciu o te zachowania możliwe jest budowanie płaszczyzny ze społ. lokalną.

13. III koncepcja - A. Janka, jest uzupełnieniem koncepcji S. Kawuli; trójpodmiotowy model współpracy środowiskowej.

1. 3 płaszczyzny współpracy między elementami (podmiotowe traktowanie) :

1) wymiar podstawowy indywidualny - nawiązywanie kontaktów, postawa budowania innych relacji, form współpracy, ma charakter osobisty.

2) dotycząca form współpracy w ramach grup społecznych - oznacza budowanie płaszczyzny porozumienia, współpraca wykracza poza indywidualną przestrzeń i służy osiąganiu celów wspólnotowych.

3) dotyczy współpracy instytucjonalnej - tworzenie i wchodzenie w instytucję, branie udziału w aktywności instytucji.

2. Formy współpracy :

- partnerstwo - warunek budowania platformy współpracy

14. IV koncepcja - Małych ojczyzn - W. Thein.

Dotyczy budowania i tworzenia `małych ojczyzn' - charakteryzuje w naszej świadomości budowanie i tworzenie środowiska wychowawczego.

Małe ojczyzny - środowisko wychowawcze, pewnik psychofizyczny, przestrzeń, która łączy się z przeszłością, z kulturą, ułatwia kulturowe zakorzenienie; przestrzeń ta ma zabezpieczać przed zawłaszczaniem przez inne kultury, łączy emocjonalnie z miejscem, środowiskiem.

1. Istotne elementy (w możliwości współpracy środowiskowej) :

- rozwój - przestrzeń globalna, regionalna i lokalna - wpływy tych przestrzeni na małą ojczyznę

- potencjał społeczno-kulturowy - zmiany, które zachodzą i są związane z dobrami kultury w wymiarze duchowym i materialnym

- kapitał ludzki - wszystkie wartości związane z funkcjonowaniem jednostki w przestrzeni

15. Koncepcja A. Radziewicz-Winnicki (pedagog współczesny).

- koncepcja edukacji regionalnej, która zapewnia budowanie społeczeństwa obywatelskiego, nowoczesnego

- pojęcie partnerstwa edukacyjnego

- myślenie o partnerstwie jako uczestnictwie we wspólnym działaniu; działanie to ma dotyczyć zarówno tego, co robimy wspólnie, jak osobno

- zasada współdziałania min. 2 osób

Podstawowe pojęcia

16. Środowisko (z punktu widzenia pedagogiki społecznej) - to element środowiska, które traktujemy jako elementy struktury przyrodniczej, społecznej i kulturowej, które działają na jednostkę w określonym czasie i ze znaczną siłą, tworząc zorganizowany system. Najważniejsze elementy to czas i siła oddziaływania.

a) Możliwości postrzegania środowiska w obliczu naszych postaw :

- podział terytorialny (miasto, wieś) - różnice, cechy charakterystyczne dla funkcjonowania tych 2 przestrzeni.

b) Sposoby prezentowania stosunku do środowiska :

- postawa bierna

- postawa czynna

- postawa obronna

c) Postawy związane ze środowiskiem (jak je oceniamy) :

- stosunek obiektywny

- stosunek subiektywny

d) Postrzeganie środowiska :

- bezpośrednie (uczestniczenie w środowisku) i pośrednie (samo posiadanie wiedzy)

- materialne i niematerialne

- widzialne i niewidzialne

17. Środowisko życia - zespół warunków przyrodniczych, kulturalnych, wśród których człowiek żyje, które mają wpływ i decydują o kształtowaniu jego osobowości.

* przetwarzanie środowiska - dzięki działaniu

* przenikanie wpływów

18. Rewitalizacja - proces ponownego ożywienia, odnowienia środowiska lokalnego, próba odtworzenia (?).

* Rewitalizowane powinny być obszary zdegradowane w sferze społecznej, ekonomicznej i gospodarczej.

* 2 koncepcja poza rewitalizacją to całkowite zburzenie, odtworzenie na nowo.

---