Systemy partyjne w Europie- rozważania teoretyczne
System, jako kategoria teoretyczna.
System partyjny- układ partii politycznych, które tworzą mniej lub bardziej trwałe powiązania i zależności;
a) statycznie- (ilościowy,format systemu partyjnego) system Polit jako prosta suma partii politycznych, które funkcjonując w ramach przestrzeni politycznej zachowują się w określony sposób; przynajmniej dwie
b) dynamiczne- (jakościowy,mechanizm systemu partyjnego) układ wzajemnych powiązań między partiami , najpierw w rywalizacji o głosy elektoratu i ostatecznie w dążeniu do przechwycenia odpowiedzialności za kształtowanie polityki publicznej państwa (rządzenie lub współrządzenie); partie reagują na własne zachowania i tworzą strategie postępowania; chcą kooperować lub rywalizować na podstawie ustabilizowanych wzorców zachowań
G. Sartori- dynamiczne; wzajemne uzależnienie partii, każda partia jest funkcją innych partii i reaguje na zachowania pozostałych partii politycznych; statyczny element jest kontekstem, a istotą jest dynamika wzajemnych powiązań między partiami, sposób w jaki partie się postrzegają nawzajem, treść formułowanych strategii
System polityczny to statyczna konfiguracja partii politycznych, aktywnych w ramach narodowej przestrzeni rywalizacji politycznej i układ wzajemnych powiązań między partiami o bardzo dynamicznych cechach z tendencją do stabilizowania, determinowany rywalizacja o głosy wyborcze, stanowiska publiczne, wpływ na treść polityki publicznej.
K. Heider- celem partii jest stworzenie optymalnej kombinacji molekularnej-systemu Polit, w którym partie nie będą izolowanymi atomami i mogą rywalizować na wszystkich poziomach systemu społecznego
systemy mogą się różnić poziomem instytucjonalizacji, stabilnością zasad i reguł gry politycznej, system może ulec de instytucjonalizacji, a powiązania zmieniać się jakościowo (częściej w systemach demokratyzujących się
wzajemne powiązania wyznaczają strukturę przestrzeni rywalizacji systemu politycznego (położenie obok siebie np. lewica-prawica) i determinują charakter ofert programowych
rywalizacyjne powiązania należy na poziomach wyborczym (wyborczy system-większy format,partie prezentują listy wyborcze i wchodzą na arenę wyborczą; demokratyczne systemy nie posługują się instytucjami, które mogą wykluczyć partie, partie akcentują treść odrębną, poznanie opinii wyborców i dzięki temu treść; polaryzacyjne działania-presja grup elektoratu) i parlamentarny (parlamentarno-gabinetowym - wejście do parlamentu trudniejsze, np. większościowy system wyborczy lub instytucje prawa wyborczego-proporcjonalne systemy-klauzula zaporowa lub mały rozmiar okręgu, partie muszą akcentować to co je łączy, depolaryzacja- chcą uzyskać łupy i włączyć się w kształtowanie polityki publicznej państwa).
2. PERSPEKTYWA HISTORYCZNA- Rokkan, - GENETYCZNA
- procesy polityzacji podziałów i konfliktów społecznych i relacje miedzy nimi generują proces powstawania konkretnych narodowych systemów partyjnych
- kształtuje się konfiguracja systemu partyjnego, w którym funkcjonują partie polityczne powiązane ze społeczeństwem, ich relewacja polityczna jest efektem konkretnego podziału lub konfliktu
- ciąg powiązań przyczynowo-skutkowych; relewantne partie Polit, których tożsamość wynika z powiązań z podziałami w społecz, podziały zaczynają tworzyć struktury, a to jest źródłem instytucjonalizacji (stabilizacja partii i wzorców powiązań między nimi) ·- demokratyczna stabilność polityki jest konsekwencją uspołecznienia, społecznego zakorzenienia systemu przez relacje jakie partie utrzymują z konkretnymi podziałami społecznymi
3. PERSPEKTYWA SARTORIAŃSKA - Sartoti- MORFOLOGICZNA
-analiza systemu opiera się nie na wyjaśnieniu społecznych tożsamości partii polit co traktuje system jako zmienna rządząca się własną wew. dynamiką, w przestrzeni polit funkcjonują partie polit a ona sama nabiera cech mniej lub bardziej spolaryzowanej, charakteryzującej się polami rywalizacji wokół których grupują się formacje polityczne, wzorcami rywalizacji lub mechanizmami sterującymi procesem tworzenia koalicji lub przymierzy
- system partyjny jako aktywny element polityki, wpływa na sposób w jaki partie spełniają swoje funkcje
- chce określić demokratyczną stabilność polityki i systemy partyjnego przez odwołanie się do parametrów charakteryzujących przestrzeń rywalizacji politycznej/partyjnej i do zmiennej liczby partii
4. Proces instytucjonalizacji-perspektywy są dopełniające, bo ma kontekst i wew. i zewn. i strukt i kultur
Aspekt wewn (strukturalny)- system związany z układem wzajemnych powiązań miedzy partiami,, efektem jest instytucjonalizacja reguł i wzorców gry politycznej
Aspekt wewn (kulturowy)- partie traktują się nawzajem jako w pełni legitymowani aktorzy, akceptacja reguł gry polit i wartości leżących u jej podstaw, zasadnicza opozycja polityczna i postrzegani funkcji opozycji, konstruktywna i pro systemowa sprzyja instytucjonalizacji; zależy to również od czynników zewn., reżimu, relacje z państwem , harmonizowane tez SA reguły wewn i konfiguracja reżimu, w wymiarze zewn. kulturowy aspekt opiera się na kształtowaniu zaufania do opinii publicznej i sposobu kreowania wzajemnych relacji i powiazań-ważne podziały socjopolityczne-instrumenty służące społecznej legitymacji reguł i zasad sterujących systemem
Wymiar zewn. procesu instytucjonalizacji-wazna zdolność partii do zakorzeniania się w strukturach społeczeństwa i wykorzystania zaplecza społecznego- w tradycji genetycznej Europy Zach. historyczny proces instytucjonalizacji oznaczał możliwość stosowania przez partie strategii wykorzystywania zaplecza społecznego, demokracja masowa ukształtowana w rewolucji industrialnej
Sartorii- późniejsza faza ewolucji systemu partyjnego,gdy partie miały wzajemne relacje i powiązania w walce o władzę i stanowiska rzadowe,-relatywna autonomizacja relacji międzypartyjnych od społecznego kontekstu rywalizacji polit, społeczeństwo nie ma już Az takiego znaczenia, a partie same maja autonomie w kształtowaniu procesu rywalizacji międzypartyjnej
To nie jest uniwersalna formuła! W postkomunistycznych np. nie pasuje.-kontekst czasowy nadal trwa instytucjonalizacja partii, partie nie SA w stanie wykreować podziałów socjopolitycznych, musi być instytucjonalizacja i w kult i strukt, ważna opozycja, koniunkturalne układy-ujawniane reguły gry po wyborach, bipolarność rywalizacji (2blokowosc-obecny wy miar historyczny(polityczny konflikt komunistyczna przeszłość vs antykomunizm)
4, ELEMENTY SYSTEMU POLITYCZNEGO
Zmienne zależne które charakteryzują dynamikę zmiany systemu, odpowiedzialne za ukształtowanie się specyficznego mechanizmy rywalizacji międzypartyjnej;
Liczba i rozmiar partii, poziom polaryzacji dystans miedzy partiami,wzorce zachowań koalicyjnych-char gabinetów,przesuniecie poparcia wyborczego, struktura podziałów socjopolitycznych - konfliktów
Przykład - Wlk. Bryt.:
-układ rywalizacji wielopartyjnej
- 2 duże partie polit , wymieniają się w konstruowaniu gabinetu, bipolarny
- jednopartyjne gabinety- alternacja pełna- wymiana całkowita składu gabinetu po elekcji), nie ma przetargów koalicyjnych
- dystans między 2 partiami był na początku polaryzacją ideologiczną, a obecnie polaryzacja programowa, dośrodkowy charakter - układ lewica-prawica
- ważny podział socjo-ekonomiczny jako kryterium dokonywania wyborów przez elektorat
- system wyborczy większościowy- stabilizuje status quo
-umiarkowana i dośrodkowa rywalizacja, regularna alternacja władzy
- wydłużenie od 1976r. okresów rządów jednej z 2 partii, rzadziej alternacja władzy po wyborach
- 1979-1997-p. konserwatywna-p. predominujaca,ale 2005-p.pracy
LICZBA I ROZMIAR PARTII
- dwupartyjne i wielopartyjne
-lata 50. L.partii ma wpływ na jakość i stabilność demokracji
- dwupartyjne-anglosasi vs. Wielopartyjne- Europa kontynentalna
Neuman-wielopartyjne zamazują związek miedzy rządzącymi i rządzonymi, uniemożliwiają realizacje społecznej odpowiedzialności partii, pozbawione ujednoliconego i scentralizowanego porządku- uniemożliwia sformułowanie przez rząd jednolitej koncepcji programowej
Douverger- dwupartyjny sprzyja tworzeniu dobrej demokracji
Liphart- wielopartyjne w Europie równie stabilne co dwupartyjne
- tendencja, ze gabinety jednopartyjne (e.zach) mogą trwać dłużej niż koalicyjne
Laver- liczba partii obecnych w parlamencie ma jakościowy wpływ na naturę przetargów koalicyjnych
Liczenie partii- poziom poparcia wyborczego- duże i małe- duże ważny element systemu partyjnego, relewantna
- małe mogą występować tylko na poziomie wyborczym systemu partyjnego, nie udało im się wejść do parlamentu, wypełniają funkcje mobilizacyjne lub przedostać się do parlamentu i współtworzyć krąg sił politycznych lub są krytycznym obserwatorem w przetargach parlamentarnych nie maja możliwości włączenia się bardziej w procesy formowania koalicji gabinetowych; inne są znaczące i wchodzą w gabinety= bezpośredni wpływ na treść polityki państwa
RELEWANCJA PARTII POLITYCZNEJ - G. Sartori
Test relewancji- potencjał koalicyjny partii, czy była kiedykolwiek brana pod uwagę jako partner w przetargach koalicyjnych i potencjał szantażu Polit- możliwość wymuszenia na pozostałych partiach przyjęcia określonej taktyki, która normalnie nie znalazłaby zastosowania
Testy są alternatywne: 1- partie prosystemowe- potencjał oddziaływania- możliwość wejścia partii do koalicji; 2- antysystemowe ze znacznym poziomem poparcia wyborczego,potencjał oddziaływania-możliwość wymuszenia określonego zachowania.
Szantaż polityczny-poprawa własnej pozycji przetargowej, rywalizacyjne systemy partyjne przy formowaniu koalicji gabinetowych lub sojuszy parlamentarnych. Jeżeli także i nie antysystemowe-to potencjał szantażu= potencjał koalicyjnego ugrupowania. Szantaż przez antysystemowe(protestu) wywołuje skutek przyjęcia przez partie ustabilizowane strategii wykluczenia jako zasady organizacyjnej systemu partyjnego (Włochy do 1994, PL-1991-1993, Dania, Norwegia); ostatnio tendencje do przyciągania antykonsensualnych ugrupowań przez ustabilizowane rodziny partii, socjaldemokracja z zielonym; konserwatywne z daleką prawicą
P. duże- relewantne, przy formułowaniu koalicji gabinetowych i tworzeniu rządu, poziom rośnie gdy stanowią ich jądro opcji prawicy; trudniej gdy są 2 duże partie i wielopolarny system, bo wtedy może partia, która ma największe poparcie nie potrafi sama stworzyć gabinetu; istnieje granica, której przekroczenie gwarantuje partii pełnię relewancji -absolutna większość miejsc w parlamencie, słabnie poziom r. innych partii,ale nie tracą się one całkowicie, systemy prezydenckie-partypacyjna przynależność prezydenta- jego partia nie dysponuje większością absolutną w parlamencie,ale ma bardzo wysoki poziom r. i nie można jej wykluczyć ze składu gabinetu;tradycja rządów mniejszościowych- gabinet formułuje jedno ze słabszych ugrupowań politycznych, co zwiększa poziom r. rządowej, test1-rzady te w reżimach parlamentarnych występują w powiązaniach konsensualnych, co sprzyja kartelizacji-konsens programowy wśród partii ustabilizowanych; rządy jednej partii dużej nie musza osłabiać relewancji innych dużych partii-test2-partie spoza strefy rządzenia szantażują(występują w roli gwaranta realizacji przyjętego konsensu programowego),aktywnie uczestniczą w procesie decyzyjnym, gdy naruszy się konsens mogą odwołać gabinet, relewancja opozycyjnych dużych partii nie jest ograniczona,bo konsensualizm gwarantuje im udział w procesie podejmowania decyzji, co ogranicza swobodę działania partii rządzącej
W demokracjach skonsolidowanych(Szwecja, dania, Norwegia o relewancji partii dużych decyduje nie potencjał koalicyjny a potencjał szantażu Polit
PARTIE MAŁE
- związane z dekompozycją układów rywalizacji przez odmrożenie systemów partyjnych Europy Zach.
- procesy demokratyzacji kreowały często systemy partyjne, które były zdominowane przez partie małe
- są podmiotami kreowanymi przez system partyjny i obowiązujące zasady gry Polit, partie małe wykorzystują te zasady do realizacji własnych celów
- w systemach partyjnych państw podlegających transformacji demokratycznej partie m. mogą narzucić swoje warunki i wykreować sprzyjający im układ powiązań rywalizacyjnych
- brak trwałych powiązań elektoratu z partiami Polit i chwiejna lojalność powodują ze reguły gry nie podlegają instytucjonalizacji i SA podatne na zmiany na poziomie masowego odbiorcy
- rola tej partii jest funkcją poziomu jej relewancji
- w systemach dwupartyjnych, gdzie jedna z dużych partii zdobywa absolutną większość w parlamencie i tworzy często jednopartyjny gabinet, p. małe są pozbawione relewancji
- poziom relewancji p. małych rośnie w systemach wielopartyjnych, gdzie występuje fragmentaryzacja systemu partyjnego i dominuje Wielopolarna rywalizacja przy zachowaniu umiarkowanego dystansu programowo- ideologicznego
- wzrost dystansu(znaczny poziom polaryzacji) może ograniczyć relewantność partii małych tylko w ramach poszczególnych bloków
- układ dwuipółpartyjny-obecnie rzadko, maksymalizuje relewantność p. małej; partia ta musi być usytuowana w przestrzeni między dwoma dużymi ugrupowaniami i gotowa do przyjęcia programu jednego z nich; centrowe usytuowanie zwiększa relewantność, bo program albo jego część jest akceptowana przez prawą lub lewą strone, może tu być tylko 1 p. mała! 2 doprowadziłyby do rywalizacji dwublokowej-niemcy Lewica-prawica—partie zachowały relewantność ale spada ona, upadek 2,5partyjego może również mieć miejsce gdy jedna z dużych partii zdobywa absolutną większość i sama tworzy gabinet
- MIEJSCE W RYWALIZACJI!ugrupowania powitalne-bliskosc programowa p. małych znajdujących się w centrum lub środku do innych ugrupowań, gdyby były na dalekiej lewicy lub prawicy to mogłyby ulec marginalizacji przez skrajne programy, odstraszające- centrum bo koncentracja systemu partyjnego i dośrodkowa rywalizacja(ruch ku centrum),łagodzenie różnić programowych (w systemach kartelizacji-dominują strategie negocjacyjne o char. Inkluzyjnym)
- MODELE GABINETÓW- demokracje większościowe (westminsterskie) związane z 2partyjnymi systemami sprzyjają marginalizacji p. małych, bo p. duże nie potrzebują wsparcia p. małych w forowaniu gabinetu i eliminuje to możliwość stosowania szantażu Polit. Przez p. małe.-monopol p. dużej, opozycja jedynie do krytyki i upubliczniania debat
demokracje konsensualne-wielopartyjność, fragmentaryzacja systemu partyjnego,gabinety koalicyjne,zwiększa to wpływ p.małej na politykę, istnieje konsens programowy między partiami- potencjał koalicyjny p. małych rośnie; otwarty proces decyzyjny i proporcjonalny udział powoduje ze relewantność zachowują nawet p. małe będące w opozycji;
tworzenie gabinetów mniejszościowych-wzrost relewancji p. małej,
wielkie koalicje- rzadko obecnie, do gabinetów koalicyjnych włączone wszystkie partie, które reprezentują strony dominujących w społecz konfliktów polit- pozycja p. małych wyznaczona jest też przez pozycje grupy społecznej reprezentowanej przez partie w konfiguracji konfliktów
koalicje nadwyżkowe- uczestnicy kontrolują większość mandatów w parlamencie, wzrost potencjału koalicyjnego p. małych, które maja umiarkowany dystans programowy wobec p. dużych, które inicjują proces przetargów Polit
- ZMIANY SYSTEMU PARTYJNEGO- modyfikacja zasad gry politycznej; p.duże jako gate keeper przy wejściu nowych partii w przetargi gabinetowo-parlamentarne,chca zachować dotychczasowe mechanizmy funkcjonowania,ale przeobrażenia w otoczeniu społecznym systemu mogą zmusić do złagodzenia obowiązujących zasad i otwierania układu przetargów p-g (spowodowane zmiana struktury grupowej społecz i poparcia wyborczego,nowe kwestie programowe)
p. dominujące podejmują działania łagodzące negatywne zjawiska,m.in. przez włączenie nowych ugrupowań-p.małe-lata 90. XXw. Eur.Zach- POSZERZENIE KONSENSU PROGRAMOWEGO przez tradycyjne partie lewicowe lub prawicowe, w układzie blokowym; p. duże szukają koalicjantów w bliskości,ale nie w centrum a na obrzeżach systemu-cel to zwiększenie potencjału wyborczego danego bloku, wyeliminowanie zjawiska odpływu i podziału głosów wyborczych naturalnego elektoratu lewicy lub prawicy
- partie małe z POTENCJAŁEM MOBILIZACYJNYM wchodzą do systemu partyjnego -nowe idee, kwestie problemowe,mają akceptacje elektoratu, to daje włączenie się w negowanie norm i zasad gry politycznej-p. Zielonych, lewicowo-libertarialne, ultraprawicowe (wł,fr), p.małe zgłaszają nowe kwestie Polit które interesują segment społeczeństwa do zagospodarowania,co jest niewiarygodne dla p.dużych,bo boja się utracić części lokalnego elektoratu, wzrost poparcia p.małych jest ostrzeżeniem dla elit, ze jest kwestia ważna i trzebaby włączyć ją do programów wyborczych;małe wysyłają informacje, działają jak klapa bezpieczeństwa systemu Polit, kanalizują protesty i niezadowolenia;
p.protestu ujawniają nastroje grup społ i tak socjalizują je w ramy partii lub systemu partyjnego- rozszerzenie bazy wyborczej bo marginalne segmenty elektoratu przez p.małe uda do procesu decyzyjnego
POZIOM POLARYZACJI (dystans między partiami)
- wyrażenie przez zapis graficzny wzajemnego położenia partii polit w ramach przestrzeni polit
- uwzględnienie podstawowych założeń programowych partii (sektory ich aktywności), dynamiki zmian w nich
- przestrzeń prosta - jedno kryterium (stosunek partii do integracji z UE,promowanie polityki socjalnej)
- przestrzeń wielowymiarowa- kilka kryteriów łącznie stosowanych, założenia co do polityki podatkowej vs. Wydatki publiczne; polityka społeczna czy etatyzm vs. Liberalizm ekonomiczny; liberalizm vs. Tradycjonalizm światopoglądowy)
- partie przesuwają się w przestrzeni, dokonują modyfikacji w manifestach wyborczych lub strategiach koalicyjnych- tak zwiększają dystans wobec jednych i zmniejszają wobec drugich
- miejsce partie na osi lewica-prawica jest konsekwencjonalna i skrótową formą określenia zakresu możliwych do przyjęcia strategii wyborczych, programowych, koalicyjnych, gdy praktyka jest instytucjonalizowana to powstają nowe ramy,w jakich przejawia się dynamika stosunków międzypartyjnych i możliwe alternatywne rozstrzygnięcia co do negocjowania haseł programowych lub możliwych koalicji gabinetowych, relacje miedzy partiami podlegają rutynizacji, a każdy wie czego może oczekiwać od pozostałych- układ chaotyczny między partiami ma cechy systemu
- gdy były startego masowe , a ideologia ważna dla komunikowania się -przestrzeń jako oś lewica-prawica(socjoekonomiczna; wyznaczanie miejsc przez treści założeń ideologicznych z manifestów partyjnych dotyczących sfery polityki ekonomicznej i społecznej (socjalnej), z czasem ten prosty schemat nie był wystarczający bo lepiej wykształcone społ. chciało konkretów a nie symbolicznej ideologii-nowe znaczenie osi lewica-prawica (nowe kwestie problemowe), powstała nie tyle przestrzeń polityczna (ideologiczna) co programowa (Policy space)- porównanie katalogi kwestii problemowych z manifestów partyjnych może być sposobem określenia poziomu polaryzacji
Trzy płaszczyzny konstruowania przestrzeni programowej:
Polityczna- stosunek partii do reżimu, postrzeganie roli i funkcji prawa, preferowane wzorce rozstrzygnięć koalicyjnych, ideał demokracji wyznawany, charakter i funkcje systemu wyborczego , sposób terytorialnej organizacji państwa
Ekonomiczna-informacje o stosunku partii do ustroju ekonomicznego, rola państwa w nim, charakter i rozmiar sektora publicznego, programy socjalne, protekcjonizm gospodarczy
Aksjologiczna-(kulturowa)- stosunek partii do tradycyjnych wartości, postrzeganie relacji Kosciół-państwo, interpretacja roli praw i wolności obywatelskich, rola społecz obywatelskiego, stosunek do wartości postmaterialnych, problem integracji europ, pokój i współpraca między narodami
Dystans dzielący partie polit opiera się na racjonalnym zachowaniu wyborcy i zachowaniu partii. Decyzja wyborcy co do wyboru partii jest dążeniem do maksymalizacji własnych korzyści, ta partia która zrealizuje jego oczekiwania- kwestie programowe i dotychczasowe sukcesy partii. Związek partii z danym segmentem elektoratu wyznacza określone miejsce w przestrzeni systemu partyjnego, wygodne gdy są zyski, które pozwolą zaspokoić aspiracje polityczne ugrupowania. Partie musza być tam gdzie potencjalny elektorat-wymiana świadczeń.
Rokkanowski model-partie zakładnikiem grup społecznych, przestrzeń systemu partyjnego zdeterminowana istniejąca siatka podziałów socjopolitycznych. Dla partii ustabilizowanej racjonalne było zamkniecie grupy społecznej i zaznaczenie swojego miejsca w przestrzeni przez odwołanie do kwestii programowo-ideologicznych. Nowi mieli problemy ze znalezieniem miejsca w przestrzeni,bo elektorat był zawłaszczony przez ugrupowania-podziały spocjopolityczne.Odmrazanie systemu-walka o wyborce.przestrzen bardziej zatłoczona bo nowe ugrupowania, partie maja swobodę w stylizowaniu ofert programowych do niezależnego wyborcy klasy średniej . konsekwencją w Europie Zach. jest przestrzenna koncentracja systemów partyjnych (centrolewica-centroprawica) co spowodowało zmniejszenie dystansu programowego miedzy skupionymi partiami.
WZORCE ZACHOWAŃ KOALICYJNYCH
-związane z charakterem przestrzeni rywalizacji partii i są skorelowane z dystansem programowym między nimi
- to utrwalone standardy kooperacyjnych zachowań partii, ich znajomość pozwala na określenie dynamiki systemu partyjnego
- p.polit chcą wejść do określonej koalicji gabinetowej przez charakter systemu poli i partyjnego, albo przez działania i zachowania liderów partii-animozje personalne
- 2 powody wejścia partii w koalicje (modele idealne)
1. kwestie programowe-wejscie da im szanse realizacji przez współtworzenie polityki rządu, ważna rola dystansu i ideologicznej bliskości wobec współpartnerów, udział w koalicji i otrzymane łupy jako środek do realizacji ważniejszych celów programowych, gdyby wejście do koalicji wymagało rezygnacji z pewnym postulatów programowych i ustępstw ideologicznych to partia rezygnuje- MAKSYMALIZACJA KORZYŚCI w sferze programowej motywuje do wejścia w ramy koalicji
2powód (motywacja kratyczna-władza dla samej władzy) to dążenie do maks udziału w rządzie i łupów (Office seeking parties), chcą wejść za wszelką cenę, nawet kosztem ustępstw w zakresie postulatów programowych, celem jest zdobycie stanowisk i maks wpływu wewnątrz gabinetu, przestrzeń programowa ma drugorzędne znaczenie,bo dobór partii na zasadzie przesłanek formalnych (zapewnienie trwałości gabinetu przez kontrolowanie przez partie które weszły do koalicji absolutnej większości mandatów w parlamencie)
Status gabinetu koalicyjnego:
-większościowe- partie uczestniczące kontrolują łącznie absolutną większość miejsc w parlamencie (więcej niż 50%), p.rzadzace i opozycyjne stosują strategie konfrontacyjne, a trwałość rządu zależy od zdolności do odrzucenia wotum nieufności,opozycja czyha na błąd rządu i chce podjąć próbę obalenia
- mniejszościowe- nie maja poparcia większości parlamentarnej, w Skandynawii te gabinety często SA tworzone i SA trwałe, partie opozycyjne mógłby zmusić do dymisji ale tego nie czynia,bo chyba im się nie opłaca,, polityka negocjacyjna-akceptacja przez partie ustabilizowane katalogu kwestii problemowych (konsens programowy). Nieważne jakie partie wchodzą do gabinetu,byle realizowały cele programowe wspólnie przyjęte i legitymowane(Skandynawia-.konserwatywne nie chcą ograniczyć państwa dobrobytu), partie rządzące realizują wszole postulaty programowe, nawet opozycja- która ma własne instrumenty (Zwyczajowe i prawne) które dają im wpływ na politykę (wpływ w komisjach,konsensualne przygotowywanie projektu budżetu, udział w agencjach rządowych), przez zbliżające się wybory opozycyjnym bardziej opłaca się pozostać w opozycji, bo rząd forsuje programy których odbiór jest niejednoznacznie pozytywny. Przez zaniechanie wzmacniana pozycja wyborcza
- nadwyżkowe- rzadko,próba radzenia sobie ze stanami czy kwestiami nadzwyczajnymi (wyj. Szwajcaria), konsensualny styl wymuszony przez zewnętrzne otoczenie
-w koalicji nadwyżkowej znajdują się zbędni uczestnicy bez których i tak dysponowałaby większością absolutna w parlamencie, obecność większości ustabilizowanych partii w gabinecie wcale nie musi oznaczać niskiego poziomu polaryzacji systemu partyjnego (w Finlandii do 1991 miały przekonać otoczenie międzynarodowe ZSRR i p.zachodnie o neutralności kraju; w gabinecie oprócz komunistów i socjalistów również konserwatyści-było to wymuszane przez prezydenta, konstytucyjnego gwaranta neutralności Finlandii który musial zadowolic oczekiwania ZSRR i udowodnic gotowość do współpracy z panstwami demokratycznymi)
po upadku Zsrr zwyczaj zniknał;
Grecja- lata 80./90. Koalicje nadwyżkowe z komunistami, świadczyło to o próbie złagodzenia szoku, jakiego doznało społeczeństwo po ujawnieniu serii skandali politycznych i finansowych-strategia katharsis(oczyszczenie) i odbudowanie zaufania społcz do klasy politycznej
Holandia-k.nadwyzkowe przez partie wyznaniowe-forma przeciwstawienia się negatywnym skutkom postępującego procesu laicyzacji polecz
WZORCE ALTERNACJI WŁADZY
Wymiana jednej ekipy partyjnej przez inna, partia rządząca po przegraniu wyborów zostaje zastąpiona przez była opozycje; Wlk.Bryt. (jednopartyjny gabinet partii pracy zastępuje gabinet Partii Konserwatywnej), dwupartyjne się tez tym charakteryzują (Norwegia- miedzy partia pracy a koalicja p. niesocjalistycznych, Fr-p. socjalistyczna i skupione ugrupowania lewicowe a p. centroprawicowe)
Przynajmniej jedna z partii wchodzących w skład nowego rządu znajdowała się w ustępującym (w systemach sfragmentaryzowanych), np. Niemcy układ 2,5partyjny-FDP, Włochy chadecja w każdym z gabinetów czasem jednopartyjnych a inne mniejsze partie były dopełniające
Brak alternacji- ta sama partia kontroluje rząd przez dłuższy czas- Szwajcaria 3 partie w koalicji od 1959
Niektóre systemy chcą utrzymywać ten sam mechanizm alternacji przez długi okres-Wlk.bryt- podstawowa zasada rywalizacji międzypartyjnej(utrudniają one wejście określonych ugrupowań w sferę przetargów gabinetowych-partia trzecia zupełnie pozbawiona szans na udział w alternacji władzy, izolują je. Inne poszukują alternatywnych wzorców alternacji i oferują odmienne układy koalicyjne-niemcy;(socjaldem z zielonymi),Irlandia, Austria. A jeszcze inne SA otwarte dla partii-holadnia,dania (sartori-system umiarkowanie spolaryzowany)-poziom instytucjonalizacji,kraje demokratyzujące się
Wlk.bryt-zamknieta struktura rywalizacji partyjnej