PREMIX- to specjalna mieszanka w skład której wchodzą preparaty witaminowe, składniki mineralne lub tez stymulatory wzrostu. Premiksy mogą być:
jednorodne- czyli sporządzone wyłącznie z witamin lub mikroelementów
kompleksowe -składające się z witamin,
mikroelementów oraz dodatków paszowych.
Aktywność preparatów witaminowych
Wit.A 500000j.m/1g mieszanki
Wit.D 500000j.m/1g mieszanki
Wit.E 50% octanu wit.E
Wit.K 50% octanu wit.K
B1 B2 B6,kw.foliowy 100%
wit.C, kw.nikotynowy 100%
kw.pantotenowy 45%
cholina(B4) 50%
Biotyna(H) 2%
Wit.B12 0,1%
Przykład wyliczania prefiksu 1% czyli 1kg prefiksu na 100kg paszy
Z-zapotrzebowanie
wit. A, D Z x 100 ------ x g
500000j.m.------ 1 g
wit. E, K, cholina Z x 100 ------ 50%
x g ------ 100%
kw.pantotenowy Z x 100 ------ 45%
x g ------ 100%
biotyna Z x 100 ------ 2%
x g ------ 100%
wit. B12 Z x 100 ----- 0,1%
x g ----- 100%
B1, B2, B6,
kw.nikotynowy Z x 100
kw.foliowy
wit. C
Sumujemy wszystko i odejmujemy od 1000 g.
ŚRODKI ŻYWIENIA ZWIERZĄT-pasze, dodatki paszowe i premixy
PASZE-materiały paszowe i mieszanki paszowe
MATERIAŁY PASZOWE -produkty pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego w stanie naturalnym,świeże lub konserwowane albo przetwarzane oraz inne substancje organiczne, a także substancje nieorganiczne,zawierające dodatki paszowe lub ich niezawierające, przeznaczone do bezpośredniego żywienia zwierząt albo do sporządzania mieszanek paszowych albo premixsów
DODATKI PASZOWE-substancje przetworzone lub nieprzetworzone a także mikroorganizmy tworzące kolonie, dodawane do pasz lub premiksów w celu:
*poprawy cech materiałów paszowych , mieszanek paszowych lub środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego (preparaty barwiące, zapachowe, smakowe)
*zaspokojenia potrzeb żywieniowych zwierząt lub doskonalenia produkcji zwierzęcej, w szczególności w wyniku wpływu na florę żołądkowo-jelitową lub na strawność paszy (probiotyki, prebiotyki, enzymy paszowe)
*uzupełnienia pasz lub premiksów skł. pokarm. umożliwiającymi osiągniecie szczególnych celów w żywieniu zwierząt lub zaspokojenie szczególnych potrzeb żywieniowych zwierząt w danym okresie (mikroelementy i witaminy)
*zapobiegania szkodliwemu wpływowi odchodów zwierzęcych na środowisko lub zmniejszania tego wpływu albo poprawy warunków środowiska, w którym są utrzymywane zwierzęta (dezodoranty, detoksykanty, konserwanty)
PREMIKSY- mieszanina dodatków paszowych lub mieszanina jednego lub więcej dodatków paszowych z materiałem paszowym przeznaczona do wytworzenia pasz
MIESZANKA PASZOWA UZUPEŁNIAJĄCA-mieszanka paszowa przeznaczona do stosowania wraz z innymi paszami ,zawierająca składniki pokarmowe lub dodatki paszowe w ilości większej niż wymaga w odniesieniu do mieszanki pełnoporcjowej
MIESZANKA PASZOWA PEŁNOPORCJOWA-mieszanka paszowa przeznaczona do bezpośredniego żywienia zwierząt o składzie wystarczającym do zaspokojenia dziennych potrzeb żywieniowych zwierząt danego gatunku,
w określony sposób
MIESZANKA PASZOWA DIETETYCZNA-mieszanka paszowa zaspokajająca szczególnie potrzeby żywieniowe, które ze względu na specjalny skład fizykochemiczny lub sposób przygotowania różni się od powszechnie stosowanych mieszanek paszowych jest przeznaczona dla zwierząt ;
*u których procesy trawienia,
przyswajania i metabolizmu są lub mogą być tymczasowo zakłócone lub ulegają nieodwracalnym zmianom
*dla których ze względu na stan fizjolog. jest wskazane kontrolowanie spożycia określonych substancji w paszy
MIESZANKA LECZNICZA-to mieszanina jednego lub wielu premiksów weterynaryjnych z jedną lub kilkoma paszami przeznaczona ze względu na swoje właściwości profilaktyczne lub lecznicze do podawania zwierzętom w formie niezmienionej
SUBSTANCJA NIEPOŻĄDANA- substancja lub produkt z wyjątkiem czynników patogennych,obecnie na zewnątrz lub wewnątrz środka żywienia zwierząt i stanowiąca potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska, a także mogące niekorzystnie wpływać na produkcje zwierząt
OKRES KARENCJI- min. czas jaki powinien upłynąć od dnia zakończenia karmienia zwierząt paszami zawierającymi określone dodatki paszowe do dnia uboju tych zwierząt lub wytworzenia środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego o wymaganych cechach jakościowych Art.4.1.Zabrania się wytwarzania, wprowadzania do obrotu i stosowania w żywieniu zwierząt:
1)substancji o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym, B-agonistycznym
2)subst. szkodliwie wpływających na zdrowie zwierząt, jakość środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego i środowisko
3)w wypadku zwierząt gospodarskich -materiałów paszowych zawierających białko zwierzęce
4)pasz zawierających subst. niepożądane w ilości przekraczającej dopuszczalną ich zawartość (metale ciężkie)
5)pasz zepsutych
PROBIOTYKI- są to dodatki paszowe zawierające organizmy przyczyniające się do stabilizacji mikroflory jelit zwierząt, przez co wywierają one dodatni wpływ na wzrost i rozwój młodych zwierząt. Są to naturalne bakterie jelitowe, które po doustnym wprowadzeniu są w stanie zasiedlić przewód pokarm uniemożliwiając zasiedlenie przewodu przez bakterie chorobotwórcze (jest to tzw. efekt zajętego miejsca)
*Zastosowanie probiotyków daje lepsze efekty u młodych zwierząt niż u starszych, *efekt jest bardziej widoczny w złych warunkach utrzymania niż w prawidłowych.
*Probiotyki dostępne są w postaci żywych kultur jako preparaty płynne, mrożone, liofilizowane, suszone, otoczkowane.
*Mogą występować w formie spor (przetrwalników) i w formie zawiesiny.
W produkcji zwierząt probiotyki stosowane są oralnie (periodycznie),1,2 lub 3razy, najlepiej jest podać 1dawke tuż po urodzeniu zwierząt, gdy zasiedlanie przewodu pokarmowego młodego zwierzęcia przez mikroorganizmy patogenne jest jeszcze niewielkie.
*Mogą być również rozpryskiwane w pomieszczeniach inwentarskich
*mogą być podawane w sposób ciągły (preparat probiotykowy będzie podawany wraz z wodą pitną lub będzie stosowany jako dodatek do mieszanki pełnoporcjowej lub premiksów).
*Dawki probiotyków powinny być stosowane zgodnie z napisem rejestracyjnym, spotyka się także probiotyki, które są sporządzane do robienia kiszonek np. LACTAMYL.
*probiotyki(dawki)wyrażamy w g/mg na sztukę
*mieszanki pełnoporcjowe kg/t.
Do produkcji probiotyków wykorzystuje się mikroorganizmy:
*bakterie kwasu mlekowego(Lactobacillus acidophillus, bifidiobacterie, bacilluse)
*drożdże (Sacharomyces cerevisiae)
*pleśnie
Dozwolone probiotyki:
*Sacharomyces cerevisae-Yea-Sace (cielęta do 6m-cy)
*Bacillus cereus-Paciflor (cielęta do12tyg, lochy 15dni przed porodem i podczas laktacji, prosięta4m, tuczniki, króliki tuczone, reprodukcyjne, kury)
*Bacillus cereusvar-Toyoi-Toycerin (lochy, prosieta4m, tuczniki 6m)
*Enterococus faecium-probios (kurczęta mięsne, kury nioski)
PREBIOTYKI- dodatek paszowy, nie zawiera mikroorganizmów probiotycznych, ale specyficzne substancje odżywcze, stymulujące rozwój i wzrost naturalny pożytecznej mikroflory jelitowej zasiedlającej przewód pokarmowy zwierząt oraz tłumiąc potencjalnie szkodliwe bakterie.
Wynikiem działania prebiotyków jest:
*stymulacja odporności organizmu poprzez zrównoważenie pożytecznej mikroflory jelitowej
*zwalczania infekcji powodowanej przez bakterie chorobotwórcze będące wynikiem szkodliwego wpływu produkowanych przez nie toksyn.
Symbiotyk- (bifidiobakterie+FOS)- mieszanina probiotyków z prebiotykami.
Prebiotyki mogą zawierać:
-laktozę -mannozę
-mannanoligosacharydy(MOS)
-fruktooligosacharydy(FOS)
-galaktooligosacharydy(GOS)
Kokcydiostatyki- stosowane prawdopodobnie do 2012r; stosowane
w mg/kg mieszanki pełnoporcjowej:
-Aviax 5% -Cycostat 66G
-Avatec 12%cc -Stenoral
-Sacox 120 -Cygro 1%
-Clinanox 0.5 premiks
-MaxibanG 160
Zasady stosowania dodatków paszowych i premiksów:
1)dodatki paszowe z grupy stymulatory wzrostu, kokcydiostatyki i inne środki farmaceutyczne oraz Wit. A, D, Cu i selen mogą być dodawane do mieszanek paszowych wyłącznie w formie prefiksu
2)dodatki paszowe o podobnym działaniu nie powinny być mieszane ze sobą.
3)dopuszcza się zastosowania dodatków paszowych z gr.-stymulatory wzrostu oraz kokcydiostatyki i inne środki farmaceutyczne łącznie z dodatkami paszowymi z grupy mikroorganizmów pod warunkiem, ze mieszanina taka jest dopuszczona w rejestrze dodatków paszowych w części dotyczących mikroorganizmów.
Enzymy paszowe- są zaliczane do dodatków paszowych od roku 1993. Z punktu widzenia żywienia zwierząt najbardziej interesującą grupą enzymów są hydrolazy, do których zaliczamy również enzymy trawienne rozkładające wielkocząsteczkowe składniki pokarmowe.
W klasyfikacji żywienia wyróżniamy 4 rodzaje grup enzymów:
1.fosfatazy-Aspergillus niger- sole kw. fitynowego.
2.glikozydazy- Trichoderma- sole amylolityczne
3.lipazy- sole lipolityczne
4.proteazy-Bacillus- enzymy proteolityczne.
Typy enzymów:
1.fitazy- rozkładają fityniany- obniżają wykorzystanie makro- i mikroelementów i białka oraz fosforu fitynowego. Inaktywują enzymy trawienne.
2.Beta-glukanaza- rozkład beta-glukanów- wyst. w jęczmień, owies, jęczmień i owies bez łuski, beta-glukany, które pęcznieją i tworzą śluz. Powoduje zwiększenie objętości treści pokarmowej. Zwalnia się tempo przechodzenia treści przez przewód pokarmowy a śluz powoduje pogorszenie strawności, zmniejszone wchłanianie składników pokarmowych, sprzyja nadmiernemu rozwojowi patogennych mikroorganizmów.
3.pektynaza- pektyny
4.arabinoksylanaza- arabinoksylany
5.ksylanaza- ksylany
Pektyny wyst. (w nasionach strączkowych) są rozkładane w jelicie grubym lub przedżołądkach przeżuwaczy, powstają gazy (H,CO,NH3).
Arabinoksylany i ksylany występują w zbożach (żyto, pszenżyto, pszenica), powodują upośledzenie wchłaniania białek, tłuszczów, witamin.
6.Amylaza-skrobia(zboża)
7.elulaza- celuloza, hemiceluloza(zboża, strączkowe)
8.Hemicelulaza- hemicelulozy
9.Esteraza-
10.Lipazy-tłuszcze
11.Protezy-białko
Enzymy paszowe dopuszczane do obrotu przez MRiGŻ:
*Avizyme:
-kurczęta rzeźne do 5 tyg. życia
-kurczęta odchowywane
-nioski do 8tyg.
-kury nioski
-indyki rzeźne do 8 tyg.
w skład wchodzą enzymy rozkładające, dawka 0,5-1,5kg/t mieszanki
*Novozyme (Biofeed plus): (rozkładają wielocukry, dawka 0,5-1kg/t)
-drób
-prosięta
Kemezyme: (rozkładają wielocukry i enzymy lipolityczne, dawka 0,25-1kg/t)
-Drób
-prosięta
-warchlaki
Porzyme: (rozkładają wielocukry, dawka 0,75-1kg/t)
-prosięta
-warchlaki
Enzymy paszowe tak jak endogenne ulegają rozpadowi w jelicie cienkim do form wchłanianych, czyli do aminokwasów. Można je stosować bez okresu karencji ponieważ nie istnieje możliwość ich przedawkowania. Stosując je do mieszanek uwzględniamy, że są one wrażliwe na wysoką temp. i późniejsza obróbka termiczna takiej mieszanki nie może przekraczać 80-85oC. Stosując je należy zwrócić uwagę, że tracą one swoją aktywność w miarę przechowywania. Nie są dodawane w formie czystej, lecz w formie preparatów, które wchodzą w skład prefiksów, jest stosowany w postaci przedmieszanek do mieszanek. Dają najwyraźniejsze efekty przy stosowaniu u drobiu ze względu na dużą wrażliwość drobiu na obecność polisacharydów nieskrobiowych. Mniej wyraźne efekty są widoczne u świń, stosuje się je jednak u prosiąt ze względu na słabo rozwinięty jeszcze układ enzymatyczny oraz słaby rozwój mikroflory naturalnej. Stosowanie ich u przeżuwaczy jest najczęściej mało uzasadnione ze względu na specyfikę trawienia, jednak w przypadku stosowania dużej ilości pasz treściwych może dojść do zaburzenia rozwoju bakterii celulolitycznych występujących w żwaczu i w tym przypadku dodatek enzymów paszowych mógłby kompensować niedostatek enzymów bakteryjnych.
Konserwanty- krótkołańcuchowe kw.org. lub ich sole dodawane pojedynczo lub w postaci mieszanin do pasz, mogą zawierać również kw. nieorganiczne np. kw.ortofosforowy. W skład ich wchodzą najczęściej: kw. mlekowy, mrówkowy, cyprynianowy i fumarowy. Są dostępne w postaci preparatów stałych lub płynnych.
Powodują:
*ograniczenie i zapobieganie rozwojowi szkodliwej mikroflory grzybiczej, bakteryjnej w paszach przechowywanych w złych warunkach lub o niskiej wartości.
*mają właściwości wiązania pary wodnej
*poprzez obniżenie pH treści pokarmowej zwiększają efektywność działania enzymów trawiennych, działają stabilizująco na mikroflorę przewodu pokarmowego, obniżają również poziom toksycznego NH3 i amin biogennych w jelicie cienkim polepszając wchłanianie białek i tłuszczy.
*dodatek konserwantów wpływa dodatnie na gospodarkę mineralną
Konserwanty:
Cytronic- mieszanina kw.organicznych: drób, świnie, cielęta
Amidlac- prosięta
Inoculant- do konserwacji wilgotnego siana
Laktomix- do konserwacji kiszonek
Cytromix- drób, świnie, cielęta
Detoksykanty- w niekorzystnych warunkach(wysoka wilgotność, wahania temp.) mogą rozwijać się pleśnie, które wytwarzają toksyczne metabolity zwane mikotoksynami. Są to dodatki paszowe, które po dodaniu do paszy powodują odłączenie cząsteczki mikotoksyny i jej absorpcję oraz wydalenie w formie nienarzucanej z kałem. Stosuje się jako detoksykanty głównie glinokrzemiany (modernie, zeolity czyli uwodnione glinokrzemiany oraz klinoptylolit i tlenek glinu Al2O3, krzemian i bentonit (skała osadowa ilasta)). Zarówno detoksykanty jak i konserwanty nie wymagają okresu karencji, wpływają też dodatnio na działanie innych dodatków paszowych. Są dodawane do paszy, wywierają korzystny wpływ na środowisko ograniczając wydzielanie NH3 i amin biogennych.
Detoksykanty:
-FIX-A-TOX sypki
-Mycobond dawka 1kg/t paszy
Preparaty barwiące- stosowane są w żywieniu zwierząt ze względu na przeważający popyt na jaja o kolorze żółtka żółtym lub żółto-pomarańczowym, oraz na żółtko zabarwione tuszki brojlerów. Dzielimy je na:
-naturalne- oparte na wyciągach z roślin, gdzie źródłem barwnika są płatki kwiatów: nagietka, aksamitki, papryka czerwona, dynia, pomidory oraz owoce cytrusowe.
-syntetyczne- otrzymywane na drodze syntezy chemicznej.
Zaliczamy tu:
kantaksantyna-czerwony barwnik, aksakantyna- różowy barwnik, ester etylowy kw.b-karotenowego- żółty.
Przykłady preparatów barwiących:
1.Carophyll Yellow(ester kw. apokarotenowego) - wybarwienie żółtek jaj i tuszek.
2.Carophyll pink(aksakantyny) - pigmentacja ryb łososiowatych, do 1,25kg/t
3.Caropasz- dodatek dla kur nieśnych 0,5-2kg/t paszy.
Barwniki naturalne jak i syntetyczne można stosować razem i nie ma przeciwwskazań aby stosować je z innymi dodatkami, nie wymagają także okresu karencji..
Zioła:
1 kwiat lipy
2 korzeń prawoślazu
8 kwiat bzu czarnego
9 kwiat rumianku
10 ziele pokrzywy
11owoc bzu czarnego
14 ziele dziurawca
17 ziele krwawnika
21 liść babki
26 liść mięty
czosnek
siemię lniane
Chelaty:
-Bioplex chromu- połączenie mineralne
-chelat miedzi z aminokwasami Cu-15%
-chelat cynku Zn 15%
Barwniki:
-Capsantal FS 30NT- naturalny barwnik czerwony
-Capsantal EBS 30MP- naturalny barwnik żółty
Pasze:
-Preparat mlekozastępczy- zastępuje mleko matki po odstawieniu młodego od matki, przyzwyczaja do pobierania paszy.
-siemię lniane - pasza dietetyczna
Enzymy:
-Proteaza I ksylanaza
-Fitaza
-b-glukanaza
Pasze mineralne:
-kreda pastewna drobnoziarnista
-fosforan paszowy jednowapniowy
-sól pastewna
-węgla wapnia
Aromaty:
-Luctaron -Fructin mineral
(podawane do preparatów mlekozastępczych, koncentratów i mieszanek przeznaczanych dla prosiąt i cieląt w celu przyzwyczajania młodych zwierząt do pobierania stałej paszy).
-Cuxaron- preparat aromatyczny smakowo-zapachowy. Służy tak samo jak aromaty np. masło kokosowe.
Aminokwasy syntetyczne:
-lizyna -metionina -treonina
(ekonomiczny sposób na pokrycie zapotrzebowania na ograniczające aminokwasy egzogenne,pozwalają na redukcję białka w dawce,obniżenie poziomu białka pozwala na unikanie zaburzeń pokarmowych u młodych zwierząt,pozwalają na lepsze wykorzystanie energii z powodu odpowiedniego poziomu białka oraz aminokwasów w dawce,wykazują prawie 100% strawność dla zwierząt)
Koncentrat starter 25%