Strona główna     mózg
		Neurotransmitery Neuroprzekaźniki są substancjami uwalnianymi pod wpływem bodźców z zakończeń neuronów do przestrzeni międzyneuronalnej (synaps), prowadząc do zmiany elektrycznych właściwości błony postsynaptycznej i przepływu prądu (jonów) i pobudzenia neuronu postsynaptycznego lub komórki efektorowej (np. mięśniowej). Działanie neurotransmiterów jest krótkotrwałe, ponieważ są szybko unieczynniane przez enzymy (m. in. monoaminooksydazę - MAO, metylotransferazę katecholaminową - COMT).  Do głównych grup neuroprzekaźników w mózgu należą: Acetylocholina Monoaminy, tj. katecholaminy (dopamina, noradrenalina, adrenalina) i indoloaminy (serotonina). Peptydy (opioidowe i nieopioidowe). Kwas gamma-aminomasłowy (GABA). Glicyna Glutaminian Układ L-arginina-tlenek azotu. Acetylocholina (Ach) Jest przekaźnikiem w obwodowym układzie nerwowym, włóknach układu autonomicznego (przywspółczulnych i współczulnych), a także w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym. Jest rozkładana przez acetylocholinoesterazę (AChE). Główne szlaki w mózgu: Jądra przegrody. Łączą się z hipokampem. Jądro podstawne Meynerta. Łączy się z korą skroniową i oczodołową, miejscem sinawym, jądrami szwu i in. Zwyrodnienie powoduje chorobę Alzheimera, zaburzenia snu. Prążkowie (jądro ogoniaste i skorupa). Zwyrodnienie w tej okolicy prowadzi do choroby Alzheimera lub Huntingtona. Kora nowa. Monoaminy Dopamina Jest przekaźnikiem pełniącym rolę w procesach poznawczych, ruchowych i endokrynologicznych. Układu dopaminowego gra kluczową rolę w patogenezie choroby Parkinsona i schizofrenii [link]. Główne szlaki w mózgu: Czarno-prążkowiowy (nigrostriatalny). Zniszczenie lub blokada powoduje zespół parkinsonowski. Śródmózgowo-limbiczny (mezokortykolimbiczny). Połączenia z polem brzusznym nakrywki oraz strukturami podkorowymi układu limbicznego. Odgrywa znaczącą rolę w modelowaniu zachowań i w patogenezie schizofrenii. Guzkowo-podwzgórzowy (guzkowo-lejkowy). Połączenie między wzgórzem i przysadką. Tu dopamina hamuje wydzielanie prolaktyny. Noradrenalina (NA) Odgrywa m. in. rolę w powstawaniu i utrzymywaniu nastroju. Wg koncepcji katecholaminowej chorób afektywnych zmniejszenie aktywności neuronów wydzielających noradrenalinę powoduje depresję, a wzrost aktywności prowadzi do wystąpienia zespołów maniakalnych. Miejsce sinawe (odgrywa rolę w chorobach związanych z lękiem i napadami paniki) Pole brzuszne nakrywki Serotonina (5-HT) Odgrywa znaczącą rolę w regulacji rytmu sen-czuwanie, procesach emocjonalnych i wyższych czynnościach nerwowych. Niskie stężenia związane są z depresją, bezsennością, zachowaniami samobójczymi, wysokie - z pobudzeniem maniakalnym. Zaburzenia sekrecji występuje również w chorobach psychicznych przebiegających z lękiem i natręctwami. Główne obszary w mózgu: Jądra szwu rdzenia przedłużonego Jądra szwu mostu Jądra szwu śródmózgowia Szyszynka. Serotonina przekształcana jest tutaj do melatoniny odgrywającej znaczącą rolę w regulacji cyklu okołodobowego. Peptydy opioidowe Endorfiny Powstają z proopiomelanokortyny. Neurony endorfinowe (produkujące głównie beta-endorfinę) występują najobficiej w podwzgórzu i odgrywają istotną rolę w regulacji funkcji wydzielania wewnętrznego. Enkefaliny Powstają z proenkefaliny i są najczęściej spotykanymi peptydami opioidowymi. Neurony wydzielające enkefaliny zlokalizowane są głównie w gałce bladej, prążkowiu i układzie limbicznym. Odgrywają także rolę w hamowaniu bodźców bólowych (neurony występujące w rdzeniu kręgowym). Dynorfiny Powstają z prodynorfiny. Lokalizacja neuronów wydzielających te peptydy pokrywa się z neronami enkefalinowymi. Najobficiej występują w podwzgórzu i ciele migdałowatym. Neuropeptydy nieopioidowe Substancja P Jest neuroprzekaźnikiem pobudzającym i odgrywa rolę w przewodzeniu bodźców bólowych. Występuje w neuronach zwojów rdzeniowych. Wytwarzana jest także w neuronach prążkowia, gałki bladej i istoty czarnej. Somatostatyna Neurony wydzielające somatostatynę występują w podwzgórzu, okolicy przedwzrokowej, prążkowiu, ciele migdałowatym, korze mózgu oraz neuronach zwojów rdzeniowych. Neurony zlokalizowane w podwzgórzu regulują wydzielanie niektórych hormonów przysadki: hormonu wzrostu (GH) oraz hormonu stymulującego tarczycę (TSH). Stężenie somatostatyny w korze i hipokampie jest obniżone w chorobie Alzheimera. GABA (kwas gamma-aminomasłowy) Jest głównym przekaźnikiem hamującym w mózgu i współwystępuje z substancją P i enkefalinami. Główne szlaki neuronów GABA łączą gałkę bladą, wzgórze i istotę czarną. GABA jest głównym przekaźnikiem produkowanym przez komórki Purkinjego (móżdżek) oraz komórki gwiaździste i koszyczkowe kory mózgu. Glicyna Jest przekaźnikiem hamującym występującym głównie w rdzeniu kręgowym. Glutaminian Jest głównym przekaźnikiem pobudzającym w mózgu. Neuronu glutaminianowe tworzą szlaki łączące prążkowie, jądra niskowzgórza, wzgórza i gałkę bladą. Glutaminian produkują również komórki ziarniste móżdżku. Glutaminian poprzez receptory NMDA odgrywa rolę w długotrwałym pobudzeniu hipokampa (zjawiska uczenia się i pamięci), a także odgrywa rolę w indukcji padaczki (ang. kindling). Tlenek azotu Jest nietrwałym neurotransmiterem wytwarzanym w czasie przemiany argininy do cytruliny. Został zlokalizowany w układzie węchowym, prążkowiu, korze mózgu, hipokampie, podwzgórzu i móżdżku. Jest odpowiedzialny za rozluźnienie mięśni gładkich ciał jamistych, powodując wzwód prącia. Odgrywa znaczącą rolę w zapamiętywaniu (długotrwałe pobudzenie w hipokampie). Opr. Maciej Moskwa

---