ODRODZENIE . REFORMACJA
PRZEMIANY EDUKACYJNE W EUROPIE I W POLSCE W OKRESIE ODRODZENIA
Odrodzenie dzięki reformacji i rodzącemu się wolnomyślicielstwu :
niszczy duchową dyktaturę Kościoła
wskrzesza starożytność grecką
przyczynia się do rozwoju sztuki i literatury
powoduje rozwój przyrodoznawstwa
kładzie podwaliny pod świecki pogląd na świat
ośrodkiem zainteresowania jest człowiek i jego życie na ziemi
W epoce tej dokonują się następujące przemiany :
przeciwstawienie się średniowiecznemu systemowi wychowania
walka ze scholastycznym charakterem nauki i religijno-kościelnym charakterem wychowania
humanizm miał charakter społecznie ograniczony , obejmował dwory książęce i zamożną burżuazję
dwory i klasy zamożne organizowały u siebie wychowanie w nowym duchu , poszukując humanistów na nauczycieli
nowy program kształcenia umysłowego kładł nacisk na wszechstronny rozwój umysłu , a przede wszystkim zdolności wrodzonych
kształcenie szkolne jest świeckie , kultem otacza się języki starożytne (czysta łacina Cycerona , Horacego) wykształcenie językowe w ogóle
duży nacisk kładziono na wychowanie fizyczne , dbałość o wygląd zewnętrzny
w dziedzinie wychowania moralnego odrodziły się zasady starożytne : dyscyplina kija ustępuje łagodności i wyrozumiałości dla dziecka , pedagodzy domagają się życzliwego traktowania dziecka , pogody i wesołości, oddziaływania na ambicję i honor młodzieży przez pochwały i nagrody , wzajemne współzawodnictwo
W epoce Odrodzenia ustalono , że każdy wierny powinien sam bezpośrednio poznawać i przyswajać sobie naukę Chrystusa, gdyż kapłan nie jest uprzywilejowanym pośrednikiem . To spowodowało upowszechnienie Pisma Św. oraz wprowadzenie języka narodowego do szkół protestanckich . Organizowano też nauczanie ludu religii , co stało się zaczątkiem powszechnego nauczania , przygotowywało grunt pod szkolnictwo ludowe . Było to preferowanie zasady dobrowolności , a krytyka autorytetów kościelnych czyli niesprawiedliwych stosunków społecznych , walka z hierarchią kościelną .
REFORMACJA XVI w. BĘDĄCA RUCHEM SPOŁECZNO- RELIGIJNYM JAKO KONSEKWENCJA I ZAPRZECZENIE IDEI HUMANIZMU ODRODZENIOWEGO
Humanizm - (humanus - ludzki) - prąd umysłowy i kulturalny okresu Odrodzenia przeciwstawiający teocentrycznej kulturze średniowiecznej zainteresowanie człowiekiem , akcentujący możliwości ludzkiego rozumu. Wskrzesił starożytność grecką , przyczynił się do niebywałego rozkwitu sztuki i literatury , spowodował rozwój przyrodoznawstwa , położył podwaliny pod nowoczesny , świecki pogląd na świat . Humanizm nie miał charakteru antykościelnego , duchowieństwo często było odbiorcą i głównym mecenasem kultury renesansowej .
Reformacja - ruch religijny , zapoczątkowany w 1517 r. przez Marcina Lutra , który wyrósł z haseł i ogólnych tendencji do laicyzacji , nie mający jednak charakteru antyreligijnego . Wszystkie klasy społeczne , które poparły reformację , wystąpiły przeciwko Kościołowi jako instytucji politycznej , potędze ekonomicznej .
Reformacja jako konsekwencja idei humanizmu odrodzeniowego :
Wzrosło zainteresowanie sprawami i potrzebami codziennego życia .
Wystąpił ostry krytycyzm wobec wszystkich autorytetów i twierdzeń niezgodnych z rozumem .
Nastąpiła krytyka szkół klasztornych .
Powstały i rozwinęły się szkoły luterańskie , kalwińskie i ariańskie , w których uczono katechizmu , gramatyki łacińskiej , lektury dzieł starożytnych , elementów retoryki i dialektyki oraz języka greckiego i hebrajskiego . Wąski program nauczania wynikał z dążeń ówczesnej szlachty , która domagała się wiedzy encyklopedycznej zdobywanej w krótkim czasie .
Marcin Luter przetłumaczył Biblię na język ojczysty . Domagał się szkół dla wszystkich chłopców i dziewcząt .
Kalwinizm w przeciwieństwie do poglądów katolicyzmu cenił zarobki kupieckie na równi z pracą robotnika.
Kalwinizm zapewniał świeckim wpływ na sprawy kościelne , domagał się przyznania społeczeństwu prawa oddziaływania na sprawy państwowe .
W Polsce ze zboru małopolskiego kalwinów wyłoniła się w 1563 r. radykalna grupa zwana Arianami lub Braćmi Polskimi . Szkoły przez nich zakładane cieszyły się dużą popularnością , gdyż panowała tam tolerancja religijna . W szkołach ariańskich nauczano łaciny , wiedzy politycznej , prawa , historii Polski , etyki świeckiej , przygotowywano do życia obywatelskiego . Po raz pierwszy w szkole ariańskiej wprowadzono do programu naukę języka ojczystego . W 1568 r. rektor gimnazjum ariańskiego w Pińczowie Piotr Statorius Stojeński wydał pierwszą w naszych dziejach gramatykę języka polskiego .
Dzięki protestantyzmowi w Polsce większą uwagę skupiono na szkolnictwie . Wprowadzano w życie wysuwane przez społeczeństwo postulaty wychowawcze , przekształcano szkoły parafialne i starano się zakładać szkoły średnie . Przy każdej szkole wybierano scholarchat, wybierany spośród wybitnych przedstawicieli społeczeństwa , który zapewniał szkole fundusze i opiekę , sprawował nadzór administracyjny i pedagogiczny , wywierał wpływ na program nauczania i dyscyplinę w szkole .
Reformacja jako zaprzeczenie idei humanizmu odrodzeniowego :
Program nauczania propagowany przez reformatorów był ograniczony w stosunku do programu humanistycznego .
Marcin Luter był pełen sprzeczności w swoich poglądach . Najpierw domagał się szkolnictwa dla wszystkich , nawet dla chłopstwa , w języku ojczystym , później zaś - po wojnie chłopskiej - uważał , że chłopom wystarczy nauka w języku ojczystym tylko katechizmu , który sam sporządził , reszta przedmiotów była w języku łacińskim . Nauczanie chłopów spadło na pastorów .
Luter głosił kult silnej władzy państwowej oraz dążenia do pozostawienia kierownictwa życiem religijnym wyłącznie w rękach kleru .
Kalwin był przeciwnikiem szkoły elementarnej w języku ojczystym . Nakazał , aby do szkół z językiem ojczystym uczęszczali tylko ci chłopcy , którzy nie mają zdolności do łaciny .
Kalwinizm w przeciwieństwie do religii i poglądów Lutra nie domagał się szkolnictwa dla dziewcząt .