Szwajcaria (niem. Schweiz, fr. Suisse, wł. Svizzera, łac. Helvetia, Konfederacja Szwajcarska), państwo w Europie Zach.; 41,3 tys. km²; 7,4 mln mieszk. (2003), Szwajcarzy (79,9%), imigranci z Włoch, Hiszpanii, Turcji; katolicy (46,1%), protestanci (40%), muzułmanie; stol. Berno, inne m.: Zurych, Genewa, Bazylea; j.u.: niem., fr., wł.; republika związkowa, składa się z 23 kantonów, z których 3 podzielone są na półkantony. W środk. i pd. części Alpy (Berneńskie, Glarneńskie, Pennińskie, Retyckie), na pn. Wyż. Szwajcarska, ograniczona od pn.-zach. g. Jura; klimat umiarkowany ciepły, gł. górski, w pd. dolinach alp. o cechach śródziemnomor.; gł. rz.: Ren z Aare, Rodan, Inn; jeziora polodowcowe (Genewskie, Bodeńskie, Neuchâtel); lodowce górskie (Aletsch); lasy bukowo-dębowe, świerkowe z modrzewiem, łąki alpejskie. Kraj wysoko rozwinięty, jeden z najbogatszych w świecie; międzynar. centrum finans.-bankowe; ok. 630 banków krajowych i ponad 200 zagr., 6 giełd papierów wartościowych (w Zurychu największa w Europie); energetyka wodna i jądr.; przemysł przetwórczy wyspecjalizowany w produkcji turbin, silników okrętowych, urządzeń pomiarowych, gł. zegarków (Montres Rolex, Patek), leków, żywności (sery, czekolada); intensywna hodowla mleczna bydła; region turyst. o znaczeniu świat.; słynne uzdrowiska i ośr. sportów zimowych (Zermatt, Sankt Moritz, Davos, Arosa); gęsta sieć linii kol. oraz dróg, połączona z systemem eur. poprzez alp. tunele (Simplon, Św. Gotharda). — W starożytności osadnictwo Retów i celt. Helwetów; 58-15 r. p.n.e. podbój rzym.; od V w. n.e. opanowywana przez Burgundów i Alemanów; od VI w. w państwie Franków, od IX w. w granicach Niemiec i Burgundii; w XIII w. rozwój posiadłości habsburskich; zawarty 1291 w obronie niezależności związek prakantonów Uri, Unterwalden i Schwyz (Konfederacja Szwajc.) zalążkiem państwowości Sz.; w 1. poł. XIV w. i w pocz. XVI w. poszerzony o dalsze kantony, 1499 uznany przez cesarstwo (potwierdzenie niepodległości w pokoju westfalskim 1648); w XVI w. ważny ośr. reformacji (U. Zwingli, J. Kalwin); 1798-1813 zależna od Francji (do1803 tzw. Rep. Helwecka); 1815 na kongresie wiedeńskim ustalenie granic oraz wieczystej neutralności; 1848 uchwalenie konstytucji, m.in. przekształcenie związku państw w państwo związkowe; w wojnach świat. neutralna; od 2002 czł. ONZ, choć jest czł. wielu jej agend; sytuacja gosp. i polit. ustabilizowana; rządy koalicyjne, gł. partie: radykalni demokraci, socjaldemokraci, chrześc. demokraci.

---