FINANSE PUBLICZNE - PYTANIA

1. W jakie sposób są regulowane finanse publiczne w Polsce w konstytucji RP

Konstytucja lub inna ustawa zasadnicza zawierają ogólne zasady tworzenia funduszy publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych w zakresie uchwalania, wykonywania i kontroli funduszy publicznych Regulacja konstytucyjna dotyczy kwestii budżetowej wyłączności inicjatywy ustawodawczej. Należy ona wyłącznie do rządu:

- projekt ustawy budżetowej

- projekt ustawy o prowizorium budżetowym

- projekt ustawy o zaciąganiu długu publicznego

- projekt ustawy o udzielaniu gwarancji finansowej przez państwo

- projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej

Postanowienia Konstytucji dotyczącej procedury budżetowej.

NBP prowadzi emisje pieniądza, ustala i realizuje politykę pieniężną, odpowiada za wartości pieniądza, określa organy NBP:

Konstytucja jest jednym z elementów systemu finansów publ. w przekroju prawnym.

2. Kalendarium budżetowe w Polsce (w jakich terminach organy państwa mają spełniać wymogi budżetowe)-

Konstytucja nakłada na uczestników procedury budżetowej następujące obowiązki:

• Rada Ministrów przedkłada Sejmowi projekt budżetu na rok następny co najmniej 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego, czyli do 30 września

• Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania

• Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy budżetowej w ciągu 7 dni od jej przekazania

• Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy budżetowej z konstytucją w ciągu 2 m-cy od złożenia przez Prezydenta wniosku w tej sprawie

• Prezydent RP może skrócić kadencję sejmu, jeżeli w ciągu 4 m-cy od przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi nie zostanie ona przedłożona Prezydentowi do podpisu;

• decyzję w tej materii Prezydent może podjąć w ciągu 14 dni od obowiązującej daty złożenia usta-wy budżetowej do podpisu

• Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 m-cy od zakończenie roku budżetowe-go

• Sejm ma obowiązek rozpatrzyć sprawozdanie z wykonania budżetu państwa, po zapoznaniu się z opinią

3. Współczesna interpretacja zasady budżetowej:

Zasady budżetowe - zasady, reguły postępowania, które powinny być przestrzegane w ustalaniu przez Sejm zadań i form gospodarki finansowej państwa a także w kontrolowaniu działania rządu. Powinno to zapewnić sprawne i racjonalne wykorzystywanie budżetu.

Regulują ogół czynności związanych z gromadzeniem i rozdzielaniem środków budżetowych, dotyczą zwłaszcza cech gospodarki uważanych za najważniejsze dla właściwej realizacji politycznej i ekonomicznej funkcji budżetu.

4. Zasady wykonywania budżetu państwa

• Zasada równowagi

Wymaga aby wydatki budżetu znajdowały pokrycie w dochodach budżetowych

W przypadku niezrównoważonego budżetu konkretność zapewnienia źródeł finansowania deficytu

• Zasada przejrzystości

Układ budżetu powinien być przejrzysty co pozwala na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa. Ułatwia stosowanie jej klasyfikacja budżetowa i inne metody grupowania dochodów i wydatków

• Zasada gospodarności

Wymaga racjonalnego a więc oszczędnego wydatkowania środków budżetowych jednak oszczędność nie zawsze jest synonimem gospodarności

• Zasada jawności

Głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społecznych a praktycznie organom przedstawicielskim różnym działom i organizacjom społecznym

• Zasada przyzwoitej legislacji

Oznacza, że podatnik musi wiedzieć o zmianie podatków 30 dni przed ogłoszeniem

• zasada jedności - wymaga objęcia całości dochodów i wydatków państwa jednym tylko budżetem (jedność formalna) oraz przeznaczenia wszystkich dochodów budżetowych na pokrycie całości wydatków budżetowych (jedność materialna),

• zasada powszechności (zupełności) - polega na objęciu budżetem państwa działalności finansowej wszystkich jednostek państwowych, niezależnie od formy, w jakiej rozliczają się one z budżetem,

• zasada roczności - zapewnia periodyczność uchwalanego przez parlament budżetu,

• zasada szczegółowości - oznacza takie usystematyzowanie dochodów i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność rządu, pozwalając na pełną jej ocenę przez parlament.
  
  Do zasad budżetowych uzupełniających zalicza się: zasadę uprzedniości - zobowiązującą do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego, zasadę przejrzystości, wymagającą przedstawiania budżetu w możliwie jasnym układzie, oraz zasadę jawności wymagającą, aby klasyfikacja dochodów i wydatków ułatwiała kontrolę polityki finansowej rządu przez parlament i opinię publiczną.

5. Jaka jest treść założeń ustawy budżetowej

Budżet państwa - plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa na okres jednego roku budżetowego. Tworzy się go na podstawie prawa budżetowego.

Jest uchwalany przez Sejm jako ustawa budżetowa.

Zakresem budżetu państwa objęte są:

- organy władzy państwowej, kontroli, ochrony państwa

- sądy i trybunały

- organy administracji rządowej

Ustawa budżetowa zawiera plany przychodów funduszy celowych oraz tzw. gospodarki pozabudżetowej.

6. Jak jest w Polsce realizowana zasada finansów publicznych

Finanse publiczne są to zjawiska oraz procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych, zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.
Zgodnie z ustawa z dnia 26 listopada 1998r.o finansach publicznych wyróżniamy zasady, którymi powinny się kierować finanse publiczne. Oto te zasady:

Zasada jawności finansów publicznych - polega na podawaniu do publicznej wiadomości informacji o wielkości gromadzonych środków publicznych i ich rozdysponowaniu. Te informacje podlegają ocenie publicznej.
Zasada przejrzystości - przez tą zasadę będziemy rozumieli sytuacje gdzie publicznie znane i jasno określone będą:

. ramy (zakres) finansów publicznych
· podział zadań i kompetencji w sektorze finansów publicznych
· stosowanie w sektorze finansów publicznych procedur i zasad postępowania
Bez przejrzystości finansów publicznych nie można domagać się ich jawności. Te zasady wzajemnie na siebie oddziałują.
Zasada efektywności finansów publicznych - polega na osiągnięciu akceptowanej relacji miedzy wielkością wykorzystanych środków publicznych i efektami ich wykorzystania.
Zasada legalności - oznacza wymóg oparcia procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych opartych na podstawach prawnych w tym zwłaszcza na ustawach. Wymóg taki stawia Konstytucja RP oraz ustawa o finansach publicznych. Realizują go zaś ustawy podatkowe oraz inne ustawy o dochodach i wydatkach publicznych. Przepisy zawarte w ustawie o finansach publicznych muszą być zgodne z prawem.
Zasada celowości - oznacza nakaz gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych jedynie dla osiągnięcia wytyczonego celu społecznego gospodarczego lub politycznego państwa.
Zasada jedności finansów publicznych - wymaga, by budżet (państwa, samorządu terytorialnego) był ujmowany w jednym dokumencie. Nie można obok ustawy budżetowej tworzyć odrębnych planów finansowych dotyczących państwowych środków publicznych.
Zasada szczegółowości finansów publicznych - oznacza, że:
- należy dokładnie określić źródła dochodów i przeznaczenie wydatków publicznych
- środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie
- wydatki powinny być ponoszone w wysokości ustalonej w budżecie
Zasada nie wiązania wydatków z dochodami - polega na “przypisaniu” jakichś dochodów budżetowych określonym wydatkom budżetowym.

7. Możliwość wykorzystywania finansów w zarządzeniu jednostek sektora publicznego w Polsce- kompetencje

Jednostki sektora publicznego to zbiór państwowych i samorządowych osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, finansowanych głównie lub wyłącznie ze środków budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, wykonujących zadania na zasadach niekomercyjnych.
W sektorze finansów publicznych wyodrębnić można: sektor rządowy; sektor samorządowy - jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne.
Kompetencje tych organów i jednostek określają odrębne ustawy.

8. Przyczyny i skutki nierównowagi w finansach publicznych państwa w Polsce-

Równowaga budżetowa to stan budżetu, w którym jego wydatki równają się jego dochodom.

Jednak to nie występuje prawie nigdy. W literaturze fachowej przyjmuje się, że nierównowaga budżetu (budżet niezrównoważony) występuje wówczas, gdy w budżecie jest deficyt.

Niezrównoważony budżet może wykazywać nadmierną ekspansję w zużywaniu zasobów pracy żywej (np. nadmierne zatrudn.w administracji), co musi prowadzić do nadmiernych wydatków budż., i w konsekwencji do nierównowagi budżetowej.

Państwo może celowo utrzymywać niezrównoważony budżet, do czego przesłanką jest społeczna percepcja i ocena takich zjawisk jak „nadwyżka” czy „deficyt”. Obywatele odbierają to przez pryzmat własnej gospodarki (mikroekonomicznie), podczas gdy reguły makroekonomiczne są inne. Państwo może też sztucznie wywołać deficyt, aby łatwiej np. zmniejszyć wydatki na niektóre dziedziny życia gospodarczego.

9. Ekonomiczne skutki stosowania techniki podatkowej- kompetencje

Technika podatkowa - działania praktyczne wyrażające się w ustaleniu obowiązku podatkowego, wymiarze podatku i jego ściągnięcia. Służy do obliczenia i ściągnięcia należności podatkowej. Elementami tej techniki są:

a) podmiot opodatkowania - każda osoba, na której ciąży obowiązek podatkowy (podmiot czynny - państwo, ściąga podatki, podmiot bierny - osoby prawne i fizyczne płacące podatek)

b) przedmiot podatku - rzecz lub zdarzenie wywołujące obowiązek podatkowy,

c) podstawa opodatkowania (stopa podatkowa) - wartościowo określony przedmiot odpodatkowania (np. podatek od psów)

d) stawka podatkowa - relacja kwoty do podstawy opodatkowania

e) skala podatkowa - jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania

f) zwolnienia - państwo wyłącza pewną grupę podatników lub pewną część przedmiotu opodatkowania z obowiązku zapłacenia podatku,

g) ulgi podatkowe - częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego

- ulgi systemowe - wbudowane w dany podatek, obowiązują wszystkich którzy spełnią warunki,

- ulgi zindywidualizowane - o przyznaniu decyduje organ administracji skarbowej,

h) zwyżki podatkowe - dany podmiot płaci wyższy podatek niż to wynika z obowiązujących zasad (mają charakter represyjny).

10. Mechanizm zasilania finansowego jednostek samorządu terytorialnego w Polsce- kompetencje

BUDŻETY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

a) trójszczeblowy system władzy i administracji publicznej:

- budżety powiatów

- budżety województw

b) nadanie województwom samorządowego charakteru, jeśli chodzi o kształtowanie dochodów i wydat-ków budżetu województwa

c) zachowanie jednolitych zasad dla gospodarki budżetowej i samorządowej

d) zmiany jakościowe w systemie zasilania finansowego jednostek samorządu terytorialnego

Ustawa o dochodach JST:

- dochody obligatoryjne - prawie wszystkie dotychczasowe tytuły dochodów

- dochody potencjalne (fakultatywne) - subwencja rekompensująca utracone dochody z tytułu ustawo-wych ulg i zwolnień

Odpowiednio do pojęcia finansów publicznych, finanse samorządu terytorialnego określane są jako zasoby i środki pieniężne oraz operacje finansowe, polegające na gromadzeniu dochodów własnych i dochodów wyrównawczych oraz przychodów, a także na dokonywaniu wydatków i rozchodów przez jednostki samorządu terytorialnego w celu sfinansowania zadań własnych i zleconych im przez państwo oraz zadań wspólnych.

11. Cechy współczesnego systemu podatkowego- kompetencje

Zasady systemu podatkowego:

• wprowadza się kilka podatków, przy czym trzy lub cztery ich rodzaje stanowią podstawę finansów (funduszy) publicznych

• sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania,

• stosuje się podatki bezpośrednie i pośrednie

• nadmierne dochody podmiotów gospodarczych ogranicza się przez progresywne skale podatkowe

• równomierne obciążenie podmiotów realizuje się wg ich zdolności dochodowej

• skale podatkowe progresywne i degresywne;

• podstawowe rodzaje podatków ustala się na szczeblu władz centralnych;

• z psychologicznego punktu widzenia łatwiej jest zwiększać ciężary podatkowe przez podwyższenie istniejącego już podatku niż wprowadzenie nowego

• w celu przeciwdziałania oszustwom podatkowym władze publiczne stosują rozwinięty system kontroli oraz system kar;

12. Źródła finansowania deficytu budżetowego- kompetencje

Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi z:

1.    sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;
2.    kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;
3.    pożyczek;
4.    prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
5.    nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

13. Skutki wejścia polski do Eu kontekst finansów publicznych

• Wolny rynek usług oznacza swobodę świadczenia usług przez producenta zarówno w miejscu swojej siedziby jak i w filii w innym kraju.

• Wzrost napływu kapitału zagranicznego

• Wejście do Unii Europejskiej otwiera również możliwości korzystania z subwencji eksportowych wynikających z Wspólnej Polityki Rolnej, co może stworzyć szansę większego eksportu na rynki krajów trzecich, w tym odzyskania rynku wschodniego

14. Procedura przygotowania uchwalania i wykonywania budżetu państwa

Procedura budżetowa - proces prawnie określonych zasad postępowania z budżetem.

Pierwszym elementem procedury jest przygotowanie projektu budżetu na następny rok.
W przypadku niedotrzymania terminu rząd zmuszony jest do uchwalenia prowizorium budżetowego. Gdy ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona w okresie czterech miesięcy od przedłożenia Sejmowi projektu, prezydent może skrócić jego kadencję. Następnymi etapami procedury budżetowej są: uchwalenie, a później wykonanie budżetu, a na końcu sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu.

W trakcie wykonywania budżetu dopuszcza się możliwość wprowadzania zmian do budżetu państwa, uchwalonego uprzednio przez parlament. Nie powinny one być jednak zbyt częste, i nie mogą one naruszać planowanych, podstawowych proporcji gospodarczych

15. Procedura uchwalania budżetu jednostek samorządu terytorialnego- kompetencje

Procedury budżetowe obowiązujące JST, m.in.:

- budżet JST uchwala organ stanowiący przed rozpoczęciem roku budżetowego,

- jeśli budżet nie zostanie uchwalony w w/w terminie, to Regionalna Izba Obrachunkowa ma obowiązek ustalenia do 30 kwietnia roku budżetowego budżet JST w zakresie zadań własnych oraz zleconych

- łączna kwota obciążenia planowanych dochodów budżetu JST spłatami kredytów i pożyczek,
poręczeniami oraz kosztami obsługi długu JST nie może przekraczać 15%

- w budżecie JST może być utworzona rezerwa ogólna, nie większa niż 1% wydatków JST

- może być utworzona rezerwa celowa, nie większa niż 5% wydatków budżetu JST

- w odniesieniu do budżetów gmin istnieje obowiązek specyfikowania w uchwale budżetowej dochodów z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz wydatków na realizację zadań określonych w programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholizmu

16. Fundusze publiczne (budżet państwa, fundusz celowy)- rodzaje, ich podobieństwa i różnice

Obydwa to fundusze publiczne. Odróżnia je:

budżet państwa ma z góry określony okres obowiązywania, cele i zadania państwa realizowane muszą być z góry określone. Budżet państwa sporządza się ex ante - jest planem finansowym państwa (władz ustawodawczych i władz wykonawczych).

fundusz celowy- funkcjonuje bezterminowo. Cele finansowe z pozabudżetowych funduszy publicznych mają zapewnioną ciągłość finansowania, gdyż nie podlegają procedurze planowania budżetowego. Ciągłość finansowania może odbywać się dzięki możliwości kumulacji środków finansowych po roku finansowym.

Okres finansowania w funduszach celowych jest nieokreślony, najczęściej do momentu osiągnięcia celu dla którego powstał fundusz.

17. Scharakteryzuj wydatki publiczne w Polsce

Wydatki publiczne- to wydatki ponoszone na realizacje zadań publicznych, są dokonywane w celu za-spokojenia potrzeb zbiorowych lub/i potrzeb indywidualnych których ranga jest wysoka (np. finansowa-nie usług zdrowotnych, edukacyjnych)

Cechy wydatkowania środków publicznych:

- arbitralność decyzji dotyczących rozmiarów i kierunków wydatkowania,

- niebezpieczeństwo marnotrawstwa środków publicznych wynika z tego, że alokacja nie jest poddawana weryfikacji ekonomicznej, dlatego możliwe są sytuacje „przefinansowania” pewnych dziedzin działalności, zadań publicznych itd.

- niebezpieczeństwo nadużyć i korupcji podmiotów wydatkujących środki publiczne powstaje w związku z administracyjnym charakterem ich wydatkowania.

- „wypychanie” zasobów poza obieg stricte gospodarczy, gdyż część wydatków budżetowych nie przynosi bezpośrednich efektów w postaci przyrostu PKB (wydatki na obronę narodową, bezpieczeństwo wewnętrzne i na administrację publiczną)

18. Deficyt budżetowy a dług publiczny w Polsce-

Deficyt jest właściwy dla strumieniowej metody analizy równowagi budżet., czyli dla jednego roku budżet. Jest nie tylko rachunkowym wynikiem działalności państwa w sferze finans. publ., ma także głęboką treść ekonomiczną.

Dług publiczny jest sumą deficytów powstałych w okresach poprzednich. Finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek. Najważniejszą przyczyną powstawania dp jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego

19. Metody realizacji: zasady przejrzystości i jawności

Zasada przejrzystości - przez tą zasadę będziemy rozumieli sytuacje gdzie publicznie znane i jasno określone będą: ramy (zakres) finansów publicznych

Zasada jawności finansów publicznych - polega na podawaniu do publicznej wiadomości informacji o wielkości gromadzonych środków publicznych i ich rozdysponowaniu. Te informacje podlegają ocenie publicznej.

Bez przejrzystości finansów publicznych nie można domagać się ich jawności. Te zasady wzajemnie na siebie oddziałują. Wprowadzenie zasad jawności i przejrzystości finansów publicznych, procedur ostrożnościowych dla finansów publicznych, zaostrzyła dyscyplinę w sferze finansów publicznych. Duży też wpływ na gospodarkę miało utworzenie Kas Chorych, a następnie przekształcenie w NFZ.

---