Teoria wychowania w polskiej myśli pedagogicznej. Cd.
Obok wymienionych nurtów i sposobów uprawiania pedagogiki od początku XX wieku wraz z powstawaniem socjologii jako nauki stwierdzono, że procesu wychowawczego nie można ograniczać tylko do zjawisk psychofizycznych, ale należy go traktować, jako doniosły proces społeczny.
Powstają prace, w których usiłowano wyjaśnić na czym polega społeczny kontekst wychowania.
Nieco później E. Dürkheim uzasadnia, że pedagogika, jako teoria wychowania jest częścią socjologii.
Wyraźnie oddzielił dokonując konkretyzacji w obrębie przedmiotu, badań i metod naukę wychowania i teorię pedagogiczną.
Nauka wychowania miała za zadanie badać naturę człowieka, warunki i prawa historycznego rozwoju wychowania- czyli szukać odpowiedzi na pytanie: „Czym powinno być wychowanie?”
Teorie pedagogiczne miały określić to, co być powinno i co należy czynić w zakresie wychowania oraz postanowić procesy postępowania wychowawczego. W wieku XIX wydano wiele prac dotyczących unaukowienia pedagogiki, próbowano nadać jej autonomię (Herbart), jednakże dyskusje wokół tego, czym jest, a czym powinna być Teoria wychowania nie ustały.
Wielu naukowców nadal wyraża opinię, że pedagogika nie może być samodzielną dyscypliną naukową z uwagi na brak przedmiotu badań własnych i własnych metod badawczych.
Odmienne stanowisko reprezentuje St. Karpowicz, którego widzenie człowieka jest uniwersalne, dlatego tworzy koncepcję uczynienia z pedagogiki dyscypliny naukowej, która opierając się na wynikach innych nauk stanowiłaby logicznie zbudowaną teorię.
Florian Znaniecki- z uwagi na fakt, iż działalność wychowawcza jest rodzajem działalności społecznej-neguje możliwość istnienia teorii wychowania, jako samodzielnej nauki. Uzasadnia to tym, iż nie jest teoretyczną nauką o wychowaniu, lecz technologią wychowania. Teoria wychowania-powiada- jest częścią socjologii tak, jak teoria elektryczności jest częścią fizyki.
Znamiennym przykładem klasyfikacji pedagogiki, w którym nie został uwzględniony termin teoria wychowania podział E. Claparede, który zakres przedmiotu badań pedagogicznych włączył do dwóch spośród pięciu wyodrębnionych przez siebie działów tj.: pedagogiki dogmatycznej (teleologicznej i naukowej- środki wychowania). W polskich leksykonach i encyklopediach okresu między wojennego brakuje hasła teoria wychowania.
Z uwagi na fakt zróżnicowania refleksji naukowej nad wychowaniem już pod koniec XIX wieku, zarówno w Polsce, jak i w Europie pedagogika występowała i występuje do dziś wielość znaczeń nadawanych terminowi teoria wychowania.
Hessen „Podstawy pedagogiki” [35]
Florian Znaniecki „Socjologia wychowania”
Wokół paradygmatu teorii wychowania.
Geneza i rozwój teorii wychowania w pol. literaturze nauk humanistycznych mają 2 perspektywy:
Sięga czasów Jana F. Herbarta, który dokonując wewnętrznego podziału pedagogiki wyodrębnił w jej ramach pedagogikę ogólną- czyli ogólną teorię wychowania oraz dydaktykę-czyli teorię kształcenia. Pierwsza z nich oparta na etyce wyznaczyła cele wychowania. Psychologia natomiast drogi i środki do realizacji tych celów. Opisywała je i wyjaśniała.
Była związana w Polsce po II wojnie światowej z orientacją tzw. pedagogiki marksistowskiej uznawanej, jako jedyna i słuszna. Przykładem mogą być niektóre prace B. Suchodolskiego. Marksistowska teoria wychowania znalazła się w opozycji do badań pedagogiki ogólnej, początkowo zerwała z jej dotychczasowym dorobkiem, ustaleniami, następnie wyeliminowano ją również z akademickiego kształcenia.