Małżeństwo, to uniwersalna isntytucja społeczna łącząca dwie osoby zazwyczaj różnej płci, legalizująca ich wspólne życie wiążąc je emocjonalnie i ekonomicznie. Zazwyczaj stanowi podstawę rodziny. Zazwyczaj prawa dotyczące małżeństw różnią sie w różnych społecznościach. W kulturze europejskiej małżeństwo jest instytucją prawną. W większości państw dozwolone jest małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety. W niektórych państwach dozwolone są małżeństwa poliginiczne, a od niedawna niektóre kraje zachodnie pozawlają na zawieranie podobnych do małżeństw związków pomiędzy osobami tej samej płci (związki homoseksualne). W wielu kulturach małżeństwo jest poprzedzone zazwyczaj okresem narzeczeństwa. Ceremonią, która wprowadza parę w ten okres są zaręczyny.
W polskiej tradycji zapowiedzi poprzedzają ślub kościelny. Ksiądz w parafii każdego z młodych przez trzy kolejne tygodnie ogłasza podczas każdej mszy informacje o planowanej uroczystości.
W naturze ludzkiej drzemie pragnienie głębokiej więzi z drugim człowiekiem jednak połączonej miłością bo bez tego uczucia człowiek jest nikim. Ludzie, decydujący się na małżeństwo, powinni się nawzajem uzupełniać, stanowić jedną nierozerwalną całość. W małżeństwie jest przecież ważne aby dobrać się nie tylko zaletami ale i wadami. Jedną z najważniejszych funkcji rodziny jest stanowienie rodziny, zapewnienie ciągłości pokolenia i oczywiście wychowanie dzieci. Rodzina jest najstarszą i najpowszechniejszą formą życia społecznego. Każdy z nas jest naturalnym członkiem jakiejś rodziny. W miarę zmiany epok zmieniało się oblicze rodziny. Dawniej rodziny były bardziej liczne a utrzymaniem zajmował się mężczyzna. To do kobiet należało dbanie o gospodarstwo domowe i wychowanie dzieci. Rodzina zmienia się wraz z upływem czasu a to właśnie utwory literackie są tego najlepszym przykładem.
Przedstawiają one panujące w niej konflikty czy tragedie. Dom i rodzina coraz częściej targane są problemami i dlatego zatracają z czasem swoje podstawowe funkcje, przestają zapewniać spokój i bezpieczeństwo swoim członkom.
Pierwszym literackim przykładem małżeństwa są Dulscy. Bohaterzy dramatu Gabrielii Zapolskiej pt. „Moralność Pani Dulskiej”to mieszkańcy kamienicy. Głową rodziny jest pani domu, Aniela Dulska. Decyduje o wszystkich sparawach, utrzymuje dom i dominuje nad resztą rodziny. Jest apodyktyczna, krzykiem zwraca na siebie uwagę, żądając przy tym całkowitego posłuszeństwa i oddania. Pragnie za wszelką cenę w oczach innych osób zachować pozory idealności. Aniela posiada podwójną osobowość: jedną dla obcych- kobiety godnej, która dba o swoją rodzinę, chodzi do kościoła, uznaje zasady moralne i prowadzi porządny dom. Zaś druga to osobowość kobiety tyrana domowego, dla której najważniejszy jest w życiu pieniądz i ukrywanie pozorów. Jest to kobieta obłudna, chciwa i skąpa. Kieruje się mottem życiowym: „na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział. Rozwłóczyć je po świecie to ani nie moralne ani nie uczciwe”. Mężowi wydzielała cygara. Córkom każe kurczyć się w tramwaju, by kupić tańszy bilet. Oszczędza na czym tylko może. Jest nie moralna, toleruje bowiem romans Zbyszka ze służącą , bo chce, aby syn siedział w domu. W jej domu nie ma miejsca na miłość, ludzką dobroć i życzliwość. Woli zeswatać syna ze służącą i stracić reputacje, niż pozwolić mu na chodzenie po nocy i zadawanie sie z kokotami. Syn jest jedynym członkiem rodziny, który wyraża swoje niezadowolenie z panującej tam sytuacji. Buntuje się przeciw matce i robi jej na złość. Kobieta jest obłudna i prymitywna. Woli wyrzucić biedną, lecz porządną lokatorkę, a zostawić bogatą, nagannie zachowujacą się kobietę, płącącą wysoki czynsz. Jej skąbstwo odczuwa nawet mąż Felicjan. Pracuje razem z synem w biurze, lecz dostaje cygara i pieniądze na kwiaciarnię wydzielone przez swoją żonę. Jego życie jest nudne i bezsensowne, zmuszony przez Dulską, „dla zdrowia” chodzi dokoła stołu. Jednak mimo wszystko nie buntuje się. Pozostawiając decyzje despotycznej żonie, wybrał tym samym spokój i wygodę. Małżeństwo posiada oprócz syna, dwie córki: Hesię i Melę. Dziewczynki bardzo różnią się od siebie. Hesia przypomina matkę. Obserwuje ją i coraz bardziej upodabnia sie do Anieli. Uważa, że po jakim kto kolwiek skandalu nikt nie będzie się chciał o nią starać. Swoją wiedzę uzupełnia rozmawiając z kucharka. Odnosi się do ojca lekceważąco i zazdrości Zbyszkowi chodzenia do nocnych klubów. Bardzo pragnie być dorosła i wiedzieć wszystko. Jest bezpośrednia, nie ukrywa myśli, bawi ją udawana moralność ludzi. Doskonale orientuje się w prawach rządzących światem dorosłych i umie się w nich poruszać, w przeciwieństwie do swojej siostry Meli. Druga dziewczynka jest wrażliwa i czuła na krzywdę innych ludzi. Oferuje opiekę nad dzieckiem Hanki i Zbyszka, wierząc że łączy ich prawdziwe i szczere uczucie. Jest naiwna, nie zna świata, nie dostrzega wielu rzeczy, które się wokół niej dzieją. Nieświadomie zgadza sie na zło i zepsucie, które ją otacza.
Atmosfera w rodzinie Dulskich nie wpływa na jej członków pozytywnie. Małżeństwu Anieli i Felicjana dużo brakuje do doskonałości wręcz ta cecha nigdy nie będzie ich dotyczyć a to dzięki „specyficznemu” charakterowi tytułowej pani Dulskiej. Przedstawicielka typowego mieszczaństwa dąży do bogactwa nawet kosztem rodziny.
W ich domu nie można być szczęśliwym, brak tam ciepła, miłości szacunku i wsparcia. Najważniejsze są pozory i sposób w jaki jest rodzina postrzegana przez ludzi z zewnątrz.
Następnym przykładem rodzinnego dramatu mogą być Barykowie. Jest to rodzina opisana przez Stefana Żeromskiego w utworze pt. „Przedwiośnie”. Cezary był jedynakiem, oczkiem w głowie rodziców, niczego mu nie brakowało. Mieszkał w Baku nad Morzem Kaspijskim wraz z matką i ojcem. Seweryn Baryka był wysokim urzędnikiem. Zarabiał dużo pieniędzy i stać go było na utrzymanie domowników oraz spełnianie zachcianek syna. Był uczciwym, lojalnym, i oddanym rodzinie człowiekiem. Kładł duży nacisk na wychowanie i wykształcenie syna. Cezary uczył się miedzy innymi języka polskiego. Nie był jednak pobłażliwy, wprowadzał w domu dyscyplinę. Od małego opowiadał Cezaremu ojciec o Polsce i jego przodkach. Wpajał w niego patriotyzm. Chciał, by syn zobaczył kiedyś ojczyznę rodziców. Jadwiga Baryka, to kobieta cicha i uległa. Ich dom był piękny i idylliczny. Jednak po wyjeździe Seweryna na front, matka nie mogła dać sobie rady z dzieckiem. Cezary zachłysnął się wolnością i swobodą, stał się nie posłuszny. Rzucił szkołę i uczęszczał na spotkania rewolucjonistów. Nie dostrzegał wielkiego poświęcenia ze strony matki. Kobieta wykonywała heroiczny wysiłek by, choć graniczyło to z cudem, zapewnić jedynakowi dostatnie życie, takie, jakie miał przed wojną. Był to dla niej wyjątkowo ciężki okres w życiu. Ciągle konflikty nie poprawiały sytuacji w domu. Oboje tęsknili za Sewerynem i mieli ciągle nadzieje, że Seweryn wciąż żyje i wróci do domu. Dopiero jak matka trafiła do niewoli za bezinteresowną pomoc, Cezary zaczął rozumieć, ile dla niego robiła i jak mu teraz tego brakuje. Zaczął doceniać beztroskie, bezpieczne dzieciństwo wśród kochających go rodziców. Dzięki znajomością szybko wyciągnął matkę z niewoli, lecz ta zmarła niedługo z powodu ogólnego wycieńczenia. Samotny chłopiec uświadomił sobie jaki skarb stracił wraz ze śmiercią matki. Często odwiedzał jej grób i spędzone razem chwile. W jego życiu pojawiła się myśl, że wreszcie szczęście do niego sie uśmiechnęło, gdy odnalazł po latach ojca. Jednak i on umiera pozostawiając Czarka samego.
Rodzina Bryków była szczęśliwa i spokojna do momentu wybuchu wojny. Później los się odmienił, Cezary musiał zostać sam, musiał zacząć radzić sobie z problemami dorosłych, na co nie był jeszcze gotowy.
Kolejnym przykładem jest rodzina Goriot w utworze „Ojciec Goriot” Honoriusza Balzaka. Tytułowy bohater w przeszłości był zwykłym, drobnym handlarzem, jednak po rewolucji francuskiej kupił fabrykę i znacznie się wzbogacił. Poślubił kobietę, którą bardzo kochał. Mieli dwie córki:Anastazję i Delfinę. Po śmierci żony Goriot przelał swoją całą miłość z żony na córki. Starał się być ojcem, na którym zawsze mogą polegać. Jego miłość była ślepa. Spełniał każde zachcianki dzieci. Był przekonany, że dostatnie życie mogą zapewnić jego córka tylko bogaci mężowie, wydaję Anastazje za hrabiego de Restaud, a Delfinę za barona de Nucingen. Kobiety zmusiły mężczyznę do porzucenia ukochanego zawodu, a następnie wyrzuciły go, ponieważ uważały, że nie przystoi im mieć ojca handlarza. Zamieszkał więc w pensjonacie pani Vauquer [wouże], na poddaszu, by zaoszczędzić jak najwięcej pieniędzy dla córek. Upokorzyły go w ten sposób, jednak on tego nie widział. Żył nie swoim życiem, ale ich. Był gotowy zrobić wszystko aby Anastazja i Delfina były szczęśliwe. Mówił, że :”córki to mój nałóg, moje kochanki, moje wszystko”. Był przekonany, że pieniądze są gwarantem szczęścia. Gdy skończyły mu się pieniądze, sprzedał nawet srebną zastawę, prezent od żony. Córki odwiedzały go tylko, gdy były im potrzebne jego pieniądze. Chciwość i zachłanność spowodowały spustoszenie w sercach kobiet. Zaślepiony ojcowską miłością, pragnąc tylko szczęścia córek, Goriot umiera w samotności. Jego altruistyczna postawa doprowadziła go do zguby. Dzieci nie mają dla niego nawet odrobinę czasu, w takiej chwili, są zajęte własnymi sprawami. Ważniejsze okazuje się pójście na bal lub do teatru niż ostatnie chwile z konającym ojcem. Goriot w ostatnich swoich chwilach zdaje sobie sprawę ze swoich bezsensownych działań. Przekonał się, że córki są nie czułe i mają serca z kamienia. Przeklina je i widzi, że obcy ludzie są dla niego milsi niż własne córki.
Honoriusz Balzak ukazuje zgubny wpływ wychowania w duchu materializmu i bezgranicznej miłości. Rodzina Goriot, to rodzina tylko z nazwy. Nie ma w niej miłości, szacunku i szczęścia. Na pierwszym planie stawia sie pieniądze, zachłanność i chciwość.
Od zawsze ludzie pragną stwarzać idealne rodziny, lecz nie jest to proste. Każda przedstawiona rodzina jest inna, w każdej możemy znaleźć wady jak i zalety. Rodzina Dulskich to typ rodziny matriarchalnej, głową rodziny jest despotyczna kobieta. Podporządkowuje sobie cały dom. Jest dwulicowa i za wszelką cenę stara się zachować pozory. Z całej rodziny tylko syn nie zgadza się na taką sytuację. Reszta rodziny jest bierna. Zupełnie inna rodziną jest rodzina Baryków. Jest to rodzina patriarchalna, gdzie głową rodziny jest mężczyzna. Rządzi on i utrzymuje dyscyplinę w domu. Kobieta zaś jest opiekunką domowego ogniska, odpowiedzialna jest za dom i wychowywanie syna. Sytuacja zmienia się diametralnie gdy mężczyzna wyjeżdża na wojnę. Wtedy to ona staje się głową rodziny. Nie może dać sobie rady z synem Cezarym. Buntuje się przeciwko matce, jak Zbyszko przeciwko Anieli. Najtragiczniejsza jest rodzina Goriot. W niej nie dostrzeżemy cech tradycyjnej rodziny. Zapatrzone w swoje dążenia do bogactwa córki, nie widzą starań ojca i jego ślepej miłości do nich. Nawet w chwili śmierci są nieczułe. Najpiękniejszym przykładem rodziny jest rodzina Boża pełna miłości, szacunku i szczerości. Wszyscy ludzie zawierający związki małżeńskie powinni brać z nich przykład i tworzyć swój mały świat na uczuciach jakie ich łączą. Zniknęłyby wtedy patologie rodzinne i jakiekolwiek nieporozumienia.
Bohater Mickiewiczowskiego „Konrada Wallenroda”, pokochał z wzajemnością córkę księcia Kiejstuta- Aldonę, pojął ją za żonę, lecz długo nie cieszyli się wspólnym szczęściem, gdyż Walter „szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie”. Pozostawił, więc w rozpaczy młodą żonę, powrócił do Krzyżaków, został ich mistrzem, by zrujnować znienawidzony zakon. Mimo wielu lat rozłąki ich miłość przetrwała, gdyż Aldona odgadując, że jej mąż został zdemaskowany przez krzyżaków wypił truciznę także umarła z żalu. Tak bardzo się kochali, tak niedługo byli szczęśliwi. Romantyczny poeta w ten sposób uświadamiał swym czytelnikom, że celem nadrzędnym jest dobro ojczyzny, a nie własne.
Opierając się na przytoczonych przykładach można zaryzykować stwierdzenie, że literackie małżeństwa dość rzadko bywają szczęśliwe. Wygląda na to, że akcja staje się ciekawsza, gdy przed bohaterami piętrzą się problemy. Jednak sam temat jest częstym motywem literackim, gdyż małżeństwo jest najważniejszym wydarzeniem w życiu każdego człowieka, a rodzina jest najistotniejszą choć najmniejszą komórką społeczną na świecie. Małżeństwo jest bardzo istotnym etapem w życiu człowieka, które powinno nieść ze sobą szczęście i ciepło. Mąż powinien znaleźć oparcie u boku żony, być nie tylko współmałżonkiem, ale przede wszystkim przyjacielem, który powinien być wyrozumiały wobec problemów „słabej płci” i starać się je rozwiązywać. Małżonkowie muszą umieć ze sobą rozmawiać, bo tylko szczerość i może coś naprawić a przy okazji nie doprowadzić do rodzinnej kłótni. Każdy wie, że nawet idealne małżeństwo ma swoje tzw. „ciche dni” , jednak czy potrafi sobie z nimi poradzić, to zależy tylko od nastawienia współmałżonków. Myślę, że gdyby takie cechy posiadały przeze mnie pary to prawdopodobnie nie żyły by w nieszczęśliwych związkach i umiały by znaleźć wspólny język mimo różniących je charakterów i innego spojrzenia na świat. Ich życie mogło by potoczyć się zupełnie inaczej a oni sami by w małżeństwie znaleźliby spokój i ukojenie.