EPIKUR I EPIKTET
Hellenizm - początki rządów Aleksandra Wielkiego (okres niepokojów).
Ludność zaczyna żyć w niepokoju z powodu grożących jej wojen.
Upadek polis - nie definiuje już ona ideału obywatela; teraz trzeba samemu go poszukiwać.
Filozofia nabiera praktycznego wymiaru (brak pytań o byt itd.)
Cnotami stają się:
roztropność, rozsądek
umiejętność życia w poprawny sposób (praktyczność), a nie bezczynne zastanawianie się nad bytem
Wiele pism filozofów hellenistycznych zaginęło (brak oryginałów), ponieważ chrześcijaństwo nie interesowało się filozofią hellenistyczną. Zachowały się pisma tych, którzy zajmowali się filozofią, a nie byli zawodowymi filozofami np. Plutarch.
E P I K U R Z S A M O S ( epikureizm )
IV - III w p.n.e.
tak jak Pitagoras pochodził z Samos
założył szkołę filozoficzną na przedmieściach Aten - Szkoła Ogrodu
z 300 zwojów zachowały się tylko 3 listy
dostatecznym warunkiem szczęścia jest tzw. stan ataraksji, czyli braku cierpień i trosk
głównym źródłem cierpienia są przesądy i obawy (np. strach przed bogami i śmiercią)
człowiek jest istotą zarówno biologiczną jak i społeczną
„List do Menojkeusa”
mądrość (jako roztropność i umiejętność życia, a nie jako sophia) jest najwyższym dobrem, prowadzi do szczęścia
największą przyjemnością jest brak cierpień, a nie rozpusta
czucie mówi co boli, a co nie - mówi co jest dobre, a co złe
pewnych przyjemności należy się wyrzec, bo w konsekwencji mogą wywołać jeszcze więcej cierpień (kalkulacja) - Epikur był nierozpasanym hedonistą
pragnienia:
1. naturalne
konieczne (jedzenie, sen)
niekonieczne (wykwintne jedzenie)
2. urojone (pieniądze)
Maksimum szczęścia dają pragnienia naturalne konieczne; należy odrzucić resztę pragnień.
Epikur nie jest ascetą, ale konsekwentnym hedonistą (kierują nim powody praktyczne, a nie doktrynalne). Należy ograniczyć swe pragnienia do minimum, aby w czasach cierpienia i niedostatku nie tęsknić za dobrobytem, do którego zdążyliśmy się przyzwyczaić.
Epikurejczyk żyje w zgodzie z naturą, ze zmysłami (czucie).
Śmierci nie należy się bać, bo gdy umrzemy nie będzie nas już dotyczyła.
Ból czasem się opłaca - jeśli jest silny to równocześnie krótkotrwały, a jeśli długotrwały to słaby.
Epikur był wyznawcą atomizmu - spadkobierca Demokryta
po śmierci dusza rozpada się
atomy poruszają się w górę i w dół, ale niektóre z nich odchylają się od swojego toru i zderzają się z innymi atomami, co powoduje zmiany w świecie
Epikur wierzy w istnienie bogów:
są oni istotami niezależnymi, więc nie należy się ich bać
epikurejczycy byli sensualistami (prymat poznania przez zmysły, poznanie przez wysyłane błonki - odbieranie ich w postaci pojęć przez człowieka jest dowodem na istnienie boga)
Ludzie są bardziej skomplikowanymi zwierzętami - to, co ich łączy, to czucie.
E P I K T E T Z H I E R A P O L I S ( stoicyzm )
I - II w n.e.
filozof rzymski; reprezentant stoicyzmu
niewolnik Apefrodyda, który później go uwolnił
wygnany z Rzymu, założył w Epirze szkołę
brał udział w wykładach z filozofii
nie zostawił po sobie żadnych pism; uczeń Argianus - spisał myśli Epikteta („Diatryby“ i „Encheiridion”)
w etyce głosił postulat realizowania cnót przez surowe praktyki moralne i posłuszeństwo prawu naturalnemu
człowiek jest wewnętrznie wolny dzięki rozumowi i woli, które upodobniają go do Boga, dają mu szczęście i radość
Boga pojmował jako istniejącego, jedynego stwórcę wszechrzeczy, będącego wolnym i rozumnym duchem
wzywał do religijnego posłuszeństwa Bogu i do jego naśladowania
„Encheiridion“
rzeczy zależne: (nasze dzieło) mogą podlegać wartościowaniu; np. pragnienia, namiętnośi
rzeczy niezależne: (to, co zostało nam dane) nie podlegają wartościowaniu
Człowiek popada w niewolę, gdy myli te wartości - nowa definicja niewoli: niewolnictwo wobec rzeczy niezależnych, do których się przywiązujemy.
Wolność to wolność duszy, a nie ciała. Niewola dotyczy tylko ciała, bo dusza może być wolna pomimo ucisku (Epitet doświadczył tego podczas niewoli).
Wolność woli polega na powielaniu woli przeznaczenia - naginanie woli do biegu wydarzeń; obojętność, rezygnacja, bierność.
Życie to teatr: zadaniem człowieka jest tylko sumienne odgrywanie powierzonej mu roli, bez względu na to jaka ona jest (żebrak, król). Wyboru roli nie dokonuje człowiek lecz ktoś inny.
Życie to biesiada: do krążącej wokół stołu misy należy sięgać tylko wtedy, gdy przyjdzie na nas kolej i podawać ją dalej. Wówczas stajemy się godnymi współbiesiadnikami. Najwyższą cnotą jest niebranie niczego z misy, wówczas stajemy się współrządcą bogów.
Życie zgodne z natura to dostrojenie duszy do harmonii świata.
Natura wiąże się z rozumem, a nie z czuciem jak u Epikura.
Jedyną drogą wiodącą ku wolności jest pogarda dla rzeczy, które nie są od nas zależne.
Stoicy - najwyższą wartością jest wolność.
Epikurejczycy - najwyższą wartością jest przyjemność.
1