Pedagogika
Pedagogika pozytywistyczna - z punktu widzenia filozofii jest to dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu. Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej przydatnej do przewidywania tego co na pewno się zdarzy, czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia skuteczne przewidywanie i projektowanie działań zmierzających do osiągnięcia określonych celów.
Pedagogika ta odnosi się do tego co dzieje się w praktyce.
Twórca pozytywizmu:
August Comte (1798-1857) - jego zdaniem ludzkość w rozwoju przeszła dwie fazy:
teologiczna
metafizyczna
po to aby wejść w trzecią fazę tzw. pozytywną.
Odwołał się do tego, że człowiek jest abstrakcją, że człowiek bez środowiska nie funkcjonowałby. Zachodzi proces interakcji między środowiskiem a otoczeniem, np. rodzina jako system jest koncepcją środowiskową, to między elementami systemu (ojciec, matka, dziecko), jeżeli dochodzi do zmiany jednego elementu prowadzi do zmiany całego systemu. (de Barbaro - teoria rodziny systemowej).
John Stuart Mill (1806-1873) - wg niego źródłem wiedzy jest doświadczenie oparte na zmysłach.
Jest to jedyna rzeczywistość do poznania.
Koncepcje pedagogiki pozytywistycznej ulegały przeobrażeniu, przechodzono od bezwarunkowego kultu poznania naukowego do dostrzegania ograniczeń w dostrzeganiu wiedzy pozytywnej i poszukiwaniu strategii obrony nauki filozoficzno-metodologicznej.
Empiriokrytycyzm - jedynym wartościowym źródłem wiedzy może być obserwacja empiryczna , a nauka jest opisem świata doświadczanego.
Neopozytywizm - Moritz Schlick (1882-1936) Rudolf Canap (1891-1970) - ujęcie nauk logiczno-matematycznych jako nie empirycznych i analitycznych, sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii, obu pojmowanych behawiorystycznie, likwidacja metafizyki, której zadania są pozorne a twierdzenia bezsensowne, likwidacja innych nauk filozoficznych - teorii poznania, etyki, estetyki - i pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy.
(główny przedstawiciel: Emanuel Mounier 1905-1950)
Do podstawowych kategorii w pedagogice personalistycznej trzeba zaliczyć takie pojęci jak:
osoba,
wspólnota,
W tej koncepcji podkreślana jest struktura pojedynczości, z drugiej strony podkreśla się bycie tej osoby dla społeczności (wspólnoty), czyli podkreśla się jej funkcjonowanie we wspólnocie (społeczności).
Pedagogika personalistyczna - jest to kierunek filozofii i wywodzi się z neotomizmu. Założenia personalizmu to:
jako podmiot wychowania personalizm przyjmuję osobę ludzką,,
jako podmiot wychowawczego rozważania personalizm dotyczy antropologii filozoficznej,
zakłada dobro osoby ludzkiej i jemu ma być przyporządkowane całe życie indywidualne i społeczne,
człowiek jest rozpatrywany jako przedstawiciel gatunku oraz z punktu widzenia duchowego (jego dążenia do Boga).
Jako materialna jednostka jest częścią społeczeństwa i powinno się służyć całemu społeczeństwu.
Pedagogika personalistyczna w oparciu o to koncentruje się na wychowaniu, jest bowiem nauką praktyczną. Odpowiada kim jest człowiek z punktu widzenia duchowego. Pedagogika personalistyczna koncentruje się na zasadach typu:
Każdy człowiek jest osobą od poczęcia,
Człowiek posiada swoją godność i wartość, ponieważ jest ona dana mu z natury i jest przypisana jako cecha każdego człowieka,
Osoba ludzka jest wartością najwyższą w świecie bytów stworzonych,
Celem człowieka jest doskonalenie się w swoim istnieniu.
Wartość osoby wyraża się w jej autonomii - to znaczy że osoba ludzka istnieje nie zależnie od innych osób, dlatego relacje zachodzące między osobami są oparte na godności i wartości. Każdy ma swoje cechy osobowości i duchowości, że każdy istnieje i żyje dla świata. Duchowość osoby jest cechą zasadnicza w pedagogice personalistycznej, tak aby być doskonałym, bo jest ono obowiązkiem moralnym wynikającym z duchowości człowieka. Kolejna ważną cechą w pedagogice personalistycznej jest jej integralność - bowiem oznacza że człowiek jest całością spójną i kompletną. Od siebie samego otrzymuje obowiązki i uprawnienia, a przede wszystkim wartość i wolność. Według tej pedagogiki każdy człowiek jest wolny.
Proces wychowania - polega na stopniowym dochodzeniu do doskonałości przez samodoskonalenie (samokształcenie i samowychowanie), aby stać się dojrzałą osobowością. Wychowanie w ujęciu personalistycznym - to kształtowanie osoby ludzkiej celem osiągnięcia zbawienia osoby oraz dla pożytecznego działania na rzecz społeczeństwa. Pedagogika ta akcentuje harmonijny i integralny rozwój człowieka. Rola nauczyciela (wychowawcy) - polega na inspirowaniu i wspieraniu wychowankowi ukazywaniu im wartości, ale nie wolno mu nakazywać sprzecznych wartości społecznych. Wychowanie personalistyczne jest wychowaniem do wolności, czyli do wyboru dobra. Dobro musi być zgodne z tym co służy rozwojowi człowieka. Przedstawiciele tego kierunku to:
Pedagogika religijna - jest pedagogiką integralną (perymialną) ujmującą człowieka jako istotę złożoną z ducha i ciała i traktuje człowieka holistycznie (całościowo). Celem wychowania w tej pedagogice jest wielostronny rozwój emocjonalny i duchowy. Celem człowieka jest także zbawienie. Zakłada także że człowiek ma obowiązek udziału w życiu społecznym. W pedagogice w II połowie XX wieku widoczne jest dążenie do pedagogiki humanistycznej w której relacje między wychowawcą a wychowankiem oparte są na akceptacji, rozumieniu się nawzajem, oraz empatii. Wychowawca powinien występować w roli facylitatora, czyli doradcy wspomagającego ucznia w jego pracy.
Pedagogika religijna (J. Maritein, K. Wojtyła):
uważa, że życie duchowe i samostanowienie o sobie przez jednostkę nie jest możliwe bez religii i Boga;
tylko chrześcijaństwo jest czynnikiem ładu wewnętrznego w duszy i dostarcza trwałej podstawy do wychowania, prawdziwe wychowanie musi być chrześcijańskie;
Celem wychowania religijnego jest kształcenie moralnego charakteru i na tym gruncie doprowadzenie człowieka do zbawienia. Jedynie wychowanie religijne prowadzi do uczłowieczenia kultury, do uwolnienia od przewagi techniki i do duchowego pogłębienia kultury.
Pedagogika humanistyczna (T. Gordon, Śliwierski)
Rozwinęła się na bazie nurtu psychologii humanistycznej (Maslow, Rogers) - podmiotowość wychowanka, branie odpowiedzialności za swoje czyny.
W Polsce nurt ten był mało popularny, występuje natomiast dążenie do wychowania fundamentalistycznego, które łączy się z liberalizmem.
T. Gordon amerykański psychoterapeuta, pedagog, twórca poradników, animator kształcenia dorosłych, postulował ideę wychowania bez zwycięzców i zwyciężonych:
symetryczne stosunki interpersonalna między dorosłymi a dziećmi i młodzieżą;
każdy z tych elementów jest traktowany podmiotowo bez względu na pochodzenie, pozycje społeczną, itd.
Efekty kształcenia:
zarówno radość jak i zniechęcenie, satysfakcja albo ból;
decyduje o nich wsłuchanie się nauczyciela w komunikaty werbalne i niewerbalne dzieci aby dać im to co potrzebują.
„Brak spotkania 2 osób”
Cele wychowania:
kryterium wyróżniania celów - sposób spostrzegania dziecka - „dziecko jest człowiekiem ze wszystkimi jego atrybutami, aktywnościami, przymiotami typowymi dla człowieka” - jest podmiotem swojego istnienia, zatem nie jest własnością rodziców gdyż jest odrębną jednostką ma własne życie i tożsamość, ma prawo do prywatności i do własnej świadomości.
Cele nadrzędne:
wielostronny rozwój dziecka (psychofizyczny, moralny, psychiczny)
dziecko nie powinno obawiać się swoich uczuć i emocji
Cele preferowane:
autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości, samego siebie;
samodzielność i radzenie sobie ze swoimi problemami;
zdolność do zaspokajania własnych potrzeb (odpowiedzialność, samokontrola i samoocena)
autentyzm w wyrażaniu uczuć (dziecko powinno być sobą)
zdolność do współpracy z innymi
umiejętność do samoogranicznia się (własnych potrzeb);
autoafirmacja (poczucie własnej wartości);
samodyscyplina
Pedagogika kultury - opozycja do jednostronności p. naturalistycznej, kierunek antynaturalistyczny do wychowania w kulturze.
Powstała w Niemczech na początku XX w. i oparta była na koncepcji filozoficznej Wilhelma Dilthey. Była rozumiana jako pedagogika ludzkich osobowości.
W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem był Bogdan Nawroczyński. W latach (1933-1939 ) w Polsce ukazywał się kwartalnik „Kultura i wychowanie” pod redakcją Bogdana Sucholskiego.
W omawianej koncepcji kultura została uznana za pewnego rodzaju kod, w którym wyrażona jest prawda o ludzkim życiu.
Człowiek jako jedyna istota ma charakter kulturowy, stąd wynika godność człowieka, a jednocześnie dzięki kulturze może zyskać pełniejsze istnienie własnej egzystencji a przez to wzbogacać swoją osobowość.
Kierunek ten powstał na przełomie XIX i XX w. Uznawał człowieka jako istotę kulturową, uczestniczącą w procesie przyswajania, przeżywania i tworzenia przedmiotowych wartości kulturowych jak teksty, dzieła sztuki, moralność, obyczaje i prawo. PK wychodzi z założenia, że między wartościami reprezentującymi różne dziedziny kultury, a osobowością człowieka zachodzą wzajemne oddziaływania.
Istota pedagogiki kultury:
każde zjawisko psychiczne tworzy sensowną całość określoną przez świat tradycji kulturalnej
to, co w życiu ma sens i wartość nie jest samowystarczalne, gdyż wartości nabywa dzięki uczestnictwu w różnych dziedzinach istniejących poza jednostką (duch przedmiotowy)
przedmiotowe wartości - nauka, sztuka, religia są autonomiczne i zachowują się, istnieją dzięki ciągłemu tworzeniu, wysiłkowi twórczemu ludzi (między wartościami a osobowością zachodzą oddziaływania - człowiek tworząc przyswaja wartości przedmiotowe i dzięki temu wzbogaca swoją osobowość)
wychowanie - celem jego jest przygotowanie człowieka do czynnego i twórczego udziału w kulturze, w życiu kulturalnym, przez wprowadzenie człowieka w świat wartości kulturowych i na tej podstawie do rozwoju duchowego człowieka i wdrożenie do tworzenia nowych wartości
Różnice między pedagogiką kultury a pedagogiką socjologiczną i pedagogiką indywidualistyczną:
W stosunku do pedagogiki indywidualnej pedagogika kultury podkreśla zależność rozwoju duchowego człowieka od przyswojenia sobie wartości kulturowych danej epoki. Rozwój duchowy człowieka zależy od tego na ile człowiek potrafi wejść w wartości przekazywane i panujące w danej epoce (dobra przedmiotowe).
W stosunku do pedagogiki socjalistycznej pedagogika kultury podkreśla znaczenie wartości przedmiotowych w rozwoju człowieka.
Pedagogika kultury nie jest kierunkiem jednolitym. Różnice dotyczą pojmowania życia duchowego oraz środków, które wiodą do urzeczywistnienia w psychice wychowanka: