Źródła i skutki błędów wychowawczych nauczycieli.
W mojej pracy przedstawię źródła oraz skutki błędów wychowawczych nauczycieli, opierając się na utworach, które nawiązują do wyżej przedstawionego tematu, ukazując istotę problemu.
1. Wychowanie- jest utożsamiane z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie człowieka, przy czym przez oddziaływanie to rozumie się szczególnie wywieranie wpływu na zmiany czy przeobrażenia w osobowości i zachowaniu, zwłaszcza opinii i przekonań o otaczającym świecie oraz postaw wobec ludzi, samych siebie i wartości.
2. Błąd wychowawczy to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków. Wyróżnić możemy dwa rodzaje błędów:
błędy dydaktyczne (rzeczowe), które powstają wtedy, gdy do przekazywanej wiedzy przez nauczyciela, wkrada się nieprawda, brak precyzji, nadmierne uproszczenia, pomijanie istotnych faktów czy błędne myślenie.
błędy wychowawcze, które dotyczą nauczycieli dostarczających doświadczeń wadliwego funkcjonowania społecznego, co może skutkować w stosunku do uczniów odbieraniem wiary w siebie lub biernością oraz innymi krótko i długotrwałymi skutkami.
Skutki błędu wychowawczego można podzielić na doraźne i odległe w czasie. Skutki doraźne dotyczą zerwanej lub zaburzonej interakcji oraz negatywnej oceny zdarzenia przez wychowanka, powodują przeniesienie ocen i zachowań na inne sytuacje wychowawcze lub życiowe. Skutki odległe w czasie wywołują negatywne zmiany osobowości oraz jej zaburzenia.
Wychowawca zazwyczaj popełnia błąd nieświadomie. Czynnikami powodującymi błędy wychowawcze są właściwości osobowościowe, postawy wychowawcze i czynniki sytuacyjne. Nauczyciele w swych zachowaniach kierują się zasadą ”powinienem”, „powinnam”, czasem wpadają w pułapkę udawania. Starają się rozumować; „Dzieci są tylko dziećmi „, „ Nie można lekceważyć potrzeb dzieci, ponieważ może to wywrzeć trwały ślad na ich osobowości”, „Dzieciom w klasie należy zapewnić całkowita swobodę”, „Dzieci nigdy nie należy karcić w obecności innych osób”.
3. Istnieje wiele możliwości przesłania przez nauczyciela komunikatów nieakceptacji. Blokują one dalsze kontakty: opóźniają, przyhamowują lub całkowicie zatrzymują dwustronny proces komunikacji, niezbędny w niesieniu pomocy uczniom w rozwiązywaniu problemów, które mogą przeszkadzać im w nauce.
DWANAŚCIE BLOKAD KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ
Nakazywanie, komenderowanie, polecanie. Przykład: „Przestań się użalać i weź się do roboty”.
Ostrzeganie, groźba: „jeżeli nie będziesz dłużej pracował, nie masz co marzyć o dobrych stopniach w tej klasie”
Moralizowanie, głoszenie kazań.
Doradzanie, sugerowanie, proponowanie rozwiązań: „Musisz lepiej planować swój dzień, wówczas uda Ci się wszystko wykonać”.
Pouczanie, robienie wykładu, dostarczanie logistycznych argumentów.
osadzanie, krytykowanie, dezaprobata, potępienie: „ Jesteś po prostu leniwy albo lubisz odkładać wszystko na ostatnią chwilę”.
Obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, ośmieszanie.
Interpretowanie, analizowanie, diagnozowanie.
Chwalenie, aprobowanie, wydawanie ocen pozytywnych.
Uspokajanie, okazywanie współczucia, pocieszanie: „Nie jesteś jedyny, który to przeżywa”
Wypytywanie, indagowanie: „ Czy uważasz, że zadanie jest za trudne? Ile czasu mu już poświęciłeś? Ile godzin dziennie na to poświęcasz?”
Odwracanie uwagi, sarkazm, dowcipkowanie, zabawianie: „Porozmawiajmy o czymś przyjemniejszym, teraz nie czas o tym mówić”.
4. Najczęściej popełnianymi przez nauczycieli błędami są:
nieuwzględnianie zasady indywidualizacji w procesie nauczania i wychowania,
nieprzestrzeganie zasady obiektywizmu i bezstronności w ocenianiu uczniów,
niedocenianie znaczenia dokładnej znajomości ucznia oraz jego podstawowego środowiska życia - rodziny,
nieumiejętność nawiązywania kontaktów z rodzicami,
brak konsekwencji w stawianych dzieciom i młodzieży zadaniach i egzekwowaniu ich spełnienia,
brak poszanowania godności osobistej ucznia, nietaktowne i brutalne traktowanie go,
stwarzanie sytuacji uprzywilejowania ucznia ze względu na pozycję społeczną rodziców,
obciążanie ucznia odpowiedzialnością za niewłaściwe zachowanie się rodziców wobec nauczyciela lub niski poziom kultury moralnej rodziny.
Analizując zachowania wychowawców zawierających ryzyko błędu wg trzech kryteriów: emocjonalnego stosunku do dziecka, poziomu koncentracji na sobie i dziecku oraz stosunku do jego zadań, możemy wyróżnić 9 typowych błędów nauczycieli
i wychowawców:
Rygoryzm:
1. Formułuje wymagania, polecenia, zakazy.
2. Sprawdza, drobiazgowo kontroluje wymagania, polecenia, zakazy.
3. Formułuje oceny negatywne.
Agresja:
1. Atakuje słownie, obraża, poniża, kpi, krzyczy, wyraża lekceważenie.
2. Atakuje fizycznie, uderza, bije, szturcha, obezwładnia, przymusza do określonej pozycji, np. klęczenia.
3. Atakuje symbolicznie (w sposób zamaskowany): obraźliwe gesty, ironia, ostre kary.
Hamowanie aktywności:
1. Przerywa aktywność dziecka innymi poleceniami, zadaniami, inicjatywami.
2. Włącza się w aktywność dziecka, przeszkadza, odbiera odwagę, krytykuje: wprowadza modyfikacje, nie licząc się ze zdaniem dziecka, przejmuje jego czynności bez uzasadnień.
3. Zakazuje aktywności uprawianej przez dziecko bez uzasadnień lub z uzasadnieniami ograniczającymi prawa dziecka do własnej aktywności.
Obojętność:
1. Nie nawiązuje kontaktu z dzieckiem z własnej woli, "jest obok dziecka", okazuje werbalnie i mimicznie brak zainteresowania dzieckiem.
2. Nie reaguje na próby nawiązania kontaktu przez dziecko, np. na pytania nie odpowiada, nie reaguje na wypowiedzi dziecka, nie słucha, zajmuje się czym innym w czasie przeznaczonym na kontakt z dzieckiem.
3. Pozostaje bierny wobec próśb i ewidentnych potrzeb dziecka do niego adresowanych.
Eksponowanie siebie:
1. Absorbuje dziecko swoimi sprawami i problemami w sytuacjach nieadekwatnych do tego celu, np. mówi o swoim samopoczuciu, demonstruje swoje urazy, humory, obraża się.
2. Przeciwstawia siebie i swoje walory dziecku, chwali się, wywyższa się.
3. Domaga się dla siebie względów, egzekwuje bezwzględnie swoje prawa.
Uległość:
1. Spełnia zachcianki dziecka.
2. Rezygnuje i obniża wymagania stawiane dziecku wobec jego nalegań.
3. Demonstruje własną bezradność wobec dziecka: nie wiem co mam teraz zrobić, płacze, skarży się wobec innych na dziecko.
Zastępowanie:
1. Wykonuje zadania, które powinno wykonać dziecko.
2. Pozbawia dziecko możliwości decydowania co do podjęcia działań własnych, znajdując wytłumaczenie w trudności zadań zmęczeniu, słabości dziecka.
3. Z własnej inicjatywy proponuje dziecku zastąpienie go w różnych czynnościach.
Idealizacja dziecka:
1. Podkreśla w słowach i zachowaniu przekonanie o szczególnych walorach i możliwościach dziecka.
2. Przejawia afektację w kontakcie z dzieckiem.
3. Ważna każda sprawa dziecka (zdrowie, nauka, koledzy)
Niekonsekwencja:
1. Przemienność wrażeń, odczuć, niejasność.
2. Brak konsekwencji w egzekwowaniu zadań nałożonych przez wychowawcę dla ucznia.[Author ID1: at Fri Jan 6 19:15:00 2012
]
Sztuka wychowania nie jest łatwym zadaniem, ponieważ każdy wychowanek jest indywidualnością, inaczej zachowuje się w danych sytuacjach, w inny sposób reaguje na stres, problemy, krytykę. Każdy nauczyciel ucząc, powinien chcieć wydobyć to co najlepsze ze swoich uczniów. [Author ID1: at Fri Jan 6 19:15:00 2012 ]
Bibliografia
Gurycka A, Błąd w wychowaniu, Warszawa 1990.
Gordon T, Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa 2004.
M. Łobocki, Abc wychowania, Lublin 1999, s. 11
A. Gurycka, Błąd w wychowaniu Warszawa 1990, s. 24
2. T. Gordon: Wychowanie bez porażek w szkole. Warszawa 2004 s. 46