Demografia społecznaĆwiczenia, Socjologia I semestr US, 8. Demografia Społeczna (ćwiczenia)


Holzer, Demografia, rozdział 4, Liczba i rozmieszczenie ludności

4.1.

Współczynnik gęstości zaludnienia - stosunek liczby ludności do powierzchni badanego terytorium.

*Rozróżnienie: powierzchnia ogółem, powierzchnia lądów, powierzchnia ziemi uprawnej

Powierzchnia ogółem =lądy + powierzchnia wód wewnętrznych + góry, pustynie i inne obszary niemożliwe do zasiedlania

3 typy obszarów w badaniach rozmieszczenia i gęstości zaludnienia:

a) główne obszary koncentracji ludności (np. Europa, Azja)

b) szczególne obszary koncentracji ludności (np. Zagłębie Ruhry, aglomeracja katowicka)

c) obszary niezamieszkane lub o bardzo rozproszonej sieci osadniczej (np. Sahara, niektóre obszary wiejskie)

Czynniki determinujące rozmieszczenie ludności:

a) czynniki przyrodniczo-geograficzne (klimat, rodzaj gleby, ukształtowanie terenu, zasoby mineralne i energetyczne)

rola tych czynników współcześnie ograniczona przez postęp techniczny, dziś inwestycje lokowane tam, gdzie rezerwy siły roboczej, a nie tam, gdzie surowce

b) czynniki społeczno-ekonomiczne (stopień rozwoju społeczno-ekonomicznego, formy społecznej organizacji, rozwój techniki, cele gospodarcze realizowane przez określoną politykę)

c) czynniki demograficzne (zróżnicowanie rodności i umieralności, migracje)

Charakterystyki rozmieszczenia ludności:

a) współczynniki gęstości zaludnienia

b) krzywa koncentracji Lorenza (nie jest omówiona w rozdziale)

c) współczynniki koncentracji (również nie są omówione, autor odsyła do innych podręczników)

Geografia ludności - metoda „środkowego punktu”:

Podział mapy liniami mediany (jedna wschód-zachód, druga północ-południe), które dzielą obszar na 4 części o takiej samej liczbie ludności. Punkt przecięcia tych osi = punkt mediany (=środkowy punkt rozmieszczenia ludności, = centroid).

Centroid naniesiony w układzie współrzędnych jest punktem odniesienia dla dodatkowych miar, m. in. „standardowego dystansu” (dyspersja odległości wszystkich mieszkańców danego obszaru od centroidu)

4.2

Na początku n.e ok. 300 mln ludności, ok. 1800 1 mld.

Szacowanie liczby ludności: Wydział Ludnościowy ONZ

1990 5.3 mld

200 ponad 6 mld

Czynnik zwiększania ilości ludności:

stałe, istotne zmniejszenie umieralności (towarzyszy mu spadek natężenia urodzeń)

Prognozy liczby ludności (projekcje z 2000 roku - niższe, niż wcześniejsze, z 1992, 1996):

a)zakładając znaczne ograniczenie dzietności w Afryce i Azji (wtedy ok. 7.3 mld w 2050 r., a potem spadek, do 3.2 mld w 2150r.)

b) scenariusz „średniego przyrostu”: wzrost liczby ludności systematycznie coraz wolniejszy, w 2150: 9.7 mld)

c) brak zmniejszenia dzietności: 2150 r.: 24.8 mld.

Rozmieszczenie ludności na kuli ziemskiej:

30% powierzchni lądów zamieszkałe na stałe

75% ludności żyje w Azji Południowej i Wschodniej, Europie i północno-wschodniej części Ameryki.

4 wyjątkowo gęsto zaludnione obszary świata (dane z lat 60., ale w dużym stopniu aktualne)

a) Chiny Wschodnie, Korea, Japonia, Indochiny, Filipiny, Indonezja w Azji Wschodniej, z ludnością ok. 800 mln osób.

b) Dolina Gangesu, Indie Południowe i Cejlon a Azji Południowej, z ludnością ok. 400 mln

c) Europa bez rzadko zamieszkanych obszarów północnych i wschodnich obszarów europejskich części Związku Radzieckiego (lata 60.!) ludność ok. 450 mln.

d) Obszar 1.3 mln km2 w północno-wschodniej części USA ludność ok. 100 mln.

Inne znaczne koncentracje ludności: dolina Nilu, ujście Nigru, USA u wybrzeży Oceanu Spokojnego, wyspy Ameryki Środkowej, płd-wsch nadatlantyckie rejony Ameryki Płd.

4.3

Ludność Polski

Na początku istnienia państwa polskiego: 600-700 tys. osób.

Za Krzywoustego : 1-1.2 mln

1600 ok. 3 mln

1791 (w granicach sprzed 1. rozbioru): 8790 tys. osób.

Później: charakterystyka utrudniona z powodu zmian podziału administracyjnego (XX wiek)

Rok 1990: 25.6 mln

Rok 1939: 35.1 mln (w ówczesnych granicach)

W granicach obecnych:

1945 23.9 mln

1950 25.0 mln

1960 29.8 mln

1970 33.6 mln

1990 38.2 mln

2000 38.6 mln

Okres 1950-1970: przyrost 50% i więcej woj. gdańskie, koszalińskie, szczecińskie, zielonogórskie, oraz miasta: Kraków, Warszawa, Wrocław (wg ówczesnego podziału administracyjnego, oczywiście)

Okres 1970-1998: przyrost ludności powyżej 25% woj. bielskie, gdańskie, gorzowskie, koszalińskie, krośnieńskie, legnickie, nowosądeckie, rzeszowskie, słupskie, szczecińskie, tarnowskie.

Początek lat 90. XX wieku: poza terytorium Polski ok. 12 mln Polaków.

Największe skupiska (od największego do najmniejszego):

USA (ok. 5.6 mln)

Niemcy (ok. 1.5 mln)

Francja (ok. 1 mln)

Białoruś (ok. 0.7 mln)

Ukraina (ok.0.5 mln)

Kanada (ok. 0.4 mln)

Litwa (ok. 0.3 mln)

Brazylia (ok. 0.2 mln)

Australia (ok. 0.15 mln)

W. Brytania ( ok. 0.14 mln)

Argentyna (ok. 0.1 mln)

Łotwa ( ok. 0.1 mln)

4.4

Bilans ludności Polski 1946-2000.

przyrost liczby ludności o 62%

przyrost naturalny 17 mln

(prawie 34 mln urodzeń/prawie 17 mln zgonów)

ubytek migracyjny 1.9 mln

Miasta:

liczba ludności potroiła się

przyrost naturalny - wzrost liczby ludności o 13.5 mln

migracje ze wsi do miast - wzrost o 6 mln

ubytek (migracje zagraniczne) - spadek o 0.8 mln

2.3 mln - wzrost na skutek zmian administracyjnych - włączenia do miast otaczających je terenów

Wsie:

liczba ludności zmalała o 1.5 mln,

mimo, iż na wsi urodziło się więcej dzieci, niż w miastach

przyczyna: ubytek migracyjny

ze wsi do miast na stałe: 6.9 mln osób

2.3 mln znalazło się w miastach na skutek zmian administracyjnych (j.w.)

4.5

Urbanizacja

Urbanizacja - proces społeczno-ekonomicznej integracji ludności w miastach i rozprzestrzeniania się miejskiego stylu życia.

Poziom urbanizacji - mierzony jest proporcją ludności miejskiej do ogólnej liczby ludności danego obszaru.

Powstanie miast wynik rozwoju społeczno-gospodarczego, warunki: produkcja żywności większa niż potrzeby jej producentów, przejęcie owej nadwyżki przez ludność miast.

Centralna kwestia: wyżywienie ludności miast; ważny rozwinięty podział pracy w społeczeństwie + sprzyjające warunki przyrodnicze.

Rozwój miast w XIX wieku - zw. z przemysłem, rozwojem produkcji żywności i transportu, rozwój nowoczesnych usług + w krajach rozwijających się gospodarczo: presja ludnościowa

Współczesna urbanizacja: wzrost liczby dużych miast

+ powstawanie zespołów, łączenie się sąsiadujących miast, wchłanianie okolicznych obszarów

powstają zespoły metropolitarne, aglomeracje miejskie, konurbacje

Tempo wzrostu liczby ludności miast stale się zwiększa. Czynniki tego wzrostu:

a) napływ ludności ze wsi do miast

b) włączanie do obszarów miejskich zasiedlonych terenów wiejskich

c) przyrost naturalny ludności miast (ma mniejsze znaczenia, zwłaszcza w dużych miastach jest na ogół niewielki, a nawet ujemny)

1980 około 43% ludności świata mieszka w miastach

1900 około 14%

1800 zaledwie 3%

Rok 2000:

Najwięcej: Tokio - 26.4 mln mieszkańców (dokładne dane nt. największych miast w danych z wykładu od dr Kluzowej z maila)

Polska: aglomeracja katowicka 3.5 mln mieszkańców

POLSKA 1946-2000:

liczba ludności wzrosła o 13.6 mln

liczna ludności miast wzrosła o 14.6 mln

liczba ludności wsi zmalała o 1 mln

1966 PRZEŁOM zrównanie liczby ludności miast z liczbą ludności wsi (po 15.9 mln mieszkańców)

1967 już 50.3% mieszka w miastach

2000 61.8% w miastach (o 9.1 mln więcej, niż na wsiach)

2000 rok: największe miasta w Polsce (pod względem liczby ludności):

Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Szczecin, Bydgoszcz, Lublin, Katowice

Kolejność w roku 1970: taka sama, tylko zamiana 3 miejsc ostatnich: Katowice, Bydgoszcz, Lublin

Rok 1950: W-wa, Łódź, Kraków, Poznań, Wrocław, Katowice, Gdańsk, Szczecin, Bydgoszcz, Lublin

Rok 1946: Łódź, W-wa, Kraków, Poznań, Wrocław, Bydgoszcz, Katowice, Gdańsk, Lublin, Szczecin.

Holzer rozdz 5

Najważniejsze rzeczy:

-Struktura ludności według płci i wieku stanowi podstawę większości analiz demograficznych, gdyż to od nich zależy kształtowanie się trendów rozrodczości i umieralności.

-podstawą przeglądu tych struktur są dane ze spisów powszechnych, a w latach bez spisów- dane ustalane na podst. szacunków opartych na danych spisowych

-Struktura ludności według płci ma bezpośredni wpływ na reprodukcje ludności przez odpowiednie kształtowanie się procesu zawierania małżeństw, urodzeń i zgonów

Stosowanymi miernikami pozwalającymi badać strukturę ludności według płci są:

  1. udziały mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności

  2. współczynniki feminizacji, wyrażające stosunek liczby kobiet do liczby mężczyzn

Wf= (k/m)C

3)współczynnik maskulinizacji, wyrażający się stosunek liczby mężczyzn do liczby kobiet

Wm=(m/k)C

-Świat: 990

-Europa: 1024 kobiet

-Afryka : 968 kobiet

-Azja: 959 kobiet

-Świat 1004kobiet

-Europa:1144

-Afryka:1028

-Azja: 952

-Świat 985 kobiet

-Europa:1072

-Afryka:1002kobiet

-Azja:957 kobiet

-progresywny-społeczeństwo stosunkowo młode, z roku na rok rośnie liczba urodzeń, stały wzrost ludności. Graficzny obraz:piramida wieku o szerokiej podstawie-trójkąt

-zastojowy- roczna liczba urodzeń równa się liczbie zgonów, każdy następny rocznik urodzeń jest liczebnie zbliżony do poprzedniego. Piramida w kształcie dzwonu

-regresywny- malejąca z roku na rok liczba urodzeń, piramida o wąskiej podstawie, grzybek

- analizę zmian struktury wieku dziecięcego

-analizę zmian struktury wieku produkcyjnego lub wieku rozrodczego kobiet (na ogól w 5letnich grupach wieku)

-analizę zmian struktury wieku ludności starszej

-zmniejszająca się liczba urodzeń

-przedłużanie się długości życia

-przesuwanie się przez kolejne grupy wieku ludności, roczników wyżowych i niżowych

-zarówno wśród m i k odsetek osób w stanie małżeńskim do pewnego wieku stale wzrasta (kobiet do granicy 35-39lat, mężczyzn:50-59lat), a następnie systematycznie maleje

-we wszystkich grupach wieku, począwszy od grupy 40-49lat, odsetek żonatych mężczyzn jest wyższy niż zamężnych kobiet

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Demografia Społeczna Ćwiczenia, ćwiczenie 2  10 2013
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH - ćwiczenia 2 (Chodarcewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Metody Badań
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH - ćwiczenia 1 (Chodarcewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Metody Badań
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH - ćwiczenia 5 (Chodarcewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Metody Badań
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH - ćwiczenia 6 (Chodarcewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Metody Badań
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH - ćwiczenia 4 (Chodarcewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Metody Badań
Socjologia makrostruktur społecznych ćwiczenia, semestr III
MIKROSTRUKTURY SPOŁECZNE - ćwiczenia 2 (Pisarewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Mikrostruktury
Demografia społeczna Ćwiczenia ćwiczenie 1 10 10 2013
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH - ćwiczenia 3 (Chodarcewicz), Prywatne, Socjologia, Semestr 3, Metody Badań
Demografia Społeczna ćwiczenia, ćwiczenie 3 $ 10 2013
Metody i techniki badań socjologicznych 1 sem, Stosunki międzynarodowe - materiały, II semestr, Meto
Demografia Społeczna Ćwiczenia, ćwiczenie 2  10 2013
Zabezpieczenie spoleczne cwiczenia, Studia, Semestr 4, Polityka społeczna
7. Analiza demograficzna, Studia - Socjologia - Semestr I, PROCESY LUDNOŚCIOWE
Zad2, ►► UMK TORUŃ - wydziały w Toruniu, ►► Socjologia, Praca socjalna, Polityka społeczna, ćwiczeni
DEMOGRAFIA - notatki z ćwiczeń, Socjologia

więcej podobnych podstron