EKONOMIA bada w jaki sposób i co społeczeństwa decydują i dla kogo jest produkowana DOBRO produkty materialne USŁUGA produkty niematerialne ZASÓB RZADKI na który popyt przy cenie równej zero przewyższa dostępną podaż np. powietrze DOCHÓD ekwiwalent pieniężny wyprodukowanych dóbr REDYSTRYBUCJA równe dzielenie podział dochodu ma wpływ na państwo KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH pokazuje max produkcję jednego z dóbr przy ustalonej produkcji pozostałych (wykres1) PRAWO MALEJĄCEJ KRAŃCOWEJ PRODUKTYWNOŚCI mówi że przy pozostałych nakładach niezmienionych wzrost jednego z nakładów o kolejne jednostki prowadzi do wzrostu produkcji przyrosty produkcji są jednak coraz mniejsze (Wykresy2,3,4,5) EKONOMIA POZYTYWNA A NORMATYWNA ważne jest rozróżnienie dwóch podejść do formułowania twierdzeń w ekonomii pozytywne- są obiektywnym opisem próbą wyjaśnienia zasad funkcjonowania gosp. Normatywna- formułuje sądy wartościujące zawierające stwierdzenia typu powinno się, nie należy, dobrze jest gdy, dostarcza zaleceń i rekomendacji (zad. 1) MAKROEKONOMIA zajmuje się gospodarką jako całością czyli wszystko nie zajmuje się np. poszczególnymi rynkami zachowaniami konsumentów i przedsiębiorstw , operujemy wskaźnikami i agregatami INFLACJA średni wzrost cen AGREGATY: PKB, bezrobocie, jego stopa WSKAŹNIKI inflacja, stopa wzrostu, PKB SKŁADOWE GOSPODARKI *gosp. domowe *przedsiębiorstwa *organy administracji państwowej ŚRDOKI PRODUKCJI praca, kapitał, ziemia WYNAGRODZENIE płaca, zysk, renta GOSPODARSTWA DOMOWE *są właścicielami środków produkcji *otrzymują wynagrodzenie od przedsiębiorstw za wypożyczenie śr. p *wydają dochody na dobra i usługi PRZEDSIĘBIORSTWA *wykorzystują czynniki produkcji dostarczane przez gosp. dom *płacą gosp. dom za śr prod *sprzedają dobro i usługi gosp dom (wykres 6) AKTYWNOŚĆ GOSP MOŻNA OBLICZYĆ ZA POMOCĄ *wartość strumienia dóbr i usług *strumień wynagrodzeń za czynniki wytwórcze *suma wydatków na dobra i usługi PKB jest to wartość produkcji finalnej wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju DOBRO FINALNE nabywane przez ostatniego użytkownika (konsumpcyjne lub kapitałowe) DOBRO POŚREDNIE stanowią nakład w procesie produkcji który zużywa się w jednym cyklu produkcyjnym np. benzyna WARTOŚĆ DODANA przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcyjnego WARTOŚĆ DÓBR FINALNYCH jest sumą wartości dodanej przy ich produkcji PNB jest to wartość produkcji finalnej wytworzonej przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju OSZCZĘDNOŚCI część dochodu która nie jest wydana na zakup dóbr i usług INWESTYCJE zakupy dóbr kapitałowych DOBRA KAPITAŁOWE są nakładem ale nie zużywają się w produkcji Y- PKB C- konsumpcja I- inwestycje planowane S- oszczędności If- inflacja faktyczna
zap.- zmiana zapasów C+I=Y C+S=Y I=S W gospodarce bez udziału państwa oszczędności równe są faktycznym inwestycjom. Nie zawsze oszczędności planowane są równe inwestycjom planowanym. Zapasy w makroekonomii traktujemy jak inwestycje. Jeżeli oszczędności wzrastają to zapasy też. C+I<Y I<S If=I+
zap=S If-I=
zap S=Y-C TRANSFERY wydatki państwa nie wiążące się z zakupem dóbr i usług PODATKI a)bezpośrednie- od dochodu b)pośrednie- od wydatków VAT,akcyza,cło
PKB REALNE liczone w cenach bazowych (czyli ceny okresu bazowego a okres bazowy dowolnie wybrany historycznie okres) PKB NOMINALNE liczone w cenach bieżących DEFLATOR PKB jest to stosunek PKB nominalnego do PKB realnego. Jest miarą wzrostu średniego poziomu cen PKB W CENACH CZYNNIKÓW PRODUKCJI jest to PKB oczyszczone o wpływ podatków pośrednich na ceny Te- podatki pośrednie Td- podatki bezpośrednie B- transfery G- wydatki rządowe Y=C+I+G PKB W CENACH CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH Y-Te=C+I+G-Te Y=C+S+Td-B DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO PRODUKCJA POTENCJALNA to produkcja wytworzona przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych nie oznacza że nie ma bezrobocia tylko że pracują ci którzy chcą; ceny się nie zmieniają, istnieją niewykorzystane środki produkcji, produkcja podąża za popytem GOSPODARKA ZAMKNIĘTA BEZ UDZIAŁU PAŃSTWA Pg- popyt globalny Pg=C+I C=a+cY a- konsumpcja autonomiczna Y-dochód c-krańcowa skłonność do konsumpcji (ile gr z każdej dodatkowej zł jesteśmy chętni przeznaczyć na konsumpcję) S=Y-C=Y-(a+cY)=-a+(1-c)Y (wykres 7,8) (zad. 5) Inwestycje są niezależne od bieżącego dochodu co nazywamy że są autonomiczne. Zmiany wielkości autonomicznej może być pokazana na wykresie jako przesuwanie funkcji Pg w górę i w dół. Równowaga makroekonomiczna na rynku dóbr i usług wtedy gdy globalny popyt zrównuje się z faktycznie wytworzoną produkcją Pg=Y C+I=Y a+cY+I=Y a+I=Y-cY a+I=(1-c)Y Y=a+I/1-c dochód w równowadze Gospodarka sama dochodzi do stanu równowagi poprzez zmiany w produkcji (dochodzie) Mnożnik inwestycyjny- stosunek zmiany produktu zapewniającego równowagę do zmiany w wydatkach ekonomicznych informuje nas ile wzrośnie dochód w równowadze jeżeli wielkości autonomiczne wzrasta o jednostkę mi=deltaY/ deltaI=deltaY/deltaa mi=1/1-c w gosp zamkniętej Y=a+I/1-c=(a+I)*1/1-c (zad.9) (wykres 9) GOSPODARKA ZAMKNIĘTA Z UDZIAŁEM PAŃSTWA Budżet państwa jest to zestawienie przychodów i wydatków Deficyt budżetowy jest to nadwyżka wydatków nad wpływami Dług publiczny jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych Y=T+C+S T=t*Y Yd=Y-T=Y-t*Y=Y(1-t) C=a+cYd C=a+c(Y-T)=a+cY-cT C=a+c(1-t)Y Pg=C+I+G g- wydatki rządowe nie należą do PKB wielkość autonomiczna Y=a+cYd+I+G Y=a+c(1-t)Y+I+G Y-c(1-t)Y=a+I+G Y(1-c(1-t))=a+I+G dochód w równowadze Y=a+I+G/1-c(1-t) Y=(a+I+G)*1/1-c(1-t) miz=1/1-c(1-t) MNOŻNIK ZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU wzrost podatków któremu towarzyszy dokładnie taki sam wzrost wydatków prowadzi do powiększenia PKB w równowadze T=t*Y (G-T=S-I deficyt budżetowy) G rośnie to Pg rośnie to Y rośnie to T rośnie Wzrost wydatków rządowych zawsze prowadzi do zwiększenia deficytu budżetowego, wzrost deficytu jest jednak mniejszy niż początkowy wzrost wydatków rządowych GOSPODARKA OTWARTA Z UDZIAŁEM PAŃSTWA X- eksport Z- import X-Z saldo obrotów bieżących Pg=C+I+G+X-Z import nie powiększa popytu globalnego bo gdy wydamy pieniądze na towary zagraniczne to mniej wydamy w kraju X wielkość autonomiczna Xnie zalezy od PKB ale PKB zalezy od X Z zależy od PKB Z=z*Y z- krańcowa skłonność do importu informuje nas ile gr z każdej dodatkowej zł dochodu przeznaczamy na towary z zagranicy Pg=Y C+I+G+X-Z=T+C+S X-Z=T+S-I-G [X-Z=(T-G)+(S-I) eksport netto] C+I+G+X-Z=Y a+c(1-t)Y+I+G+X-zY=Y c(1-t)Y-zY-Y=I+G+X+a Y(1-c(1-t)+z)=a+I+G+X dochód w równowadze Y=a+I+G+X/1-c(1-t)+z mi₀=1/1-c(1-t)+z PIENIĄDZ I WSPÓŁCZESNY SYSTEM NAUKOWY wymiana towar za towar- wymiana barterowa *niedopasowanie wzajemnego produktu oznacza że transakcja która mogłaby być przeprowadzona przy wykorzystaniu pieniądza nie dojdzie do skutku gdy mamy wymianę barterową *STRATA PUSTA niedojdzie do transakcji gdyż wzajemny popyt nie jest dostosowany *koszt związany z komplikacją wymiany FUNKCJE PIENIĄDZA *środek wymiany *jest jednostką rozrachunkową *środek przechowywania wartości (f tezauryzacji) *funkcja odroczonych płatności RODZAJE PIENIĄDZA *towarowy np. muszelki *kruszec np. złoto *symboliczny np. złote monety wynika z umowy społecznej warunkiem jest monopol państwa na bicie monet *bezgotówkowy M1=gotówka 10% w obiegu+depozyty na każde żądanie M2=M1+depozyty długoterminowe M3=M2+papiery wartościowe instytucji oszczędnościowych Płynność rozróżnia te 3 agregaty. Płynność jest to łatwość zamiany jednego aktywa na inne. Banki komercyjne przyczyniają się do kreacji pieniądza w agregacie M1. Rezerwy jest to ta część depozytu która jest utrzymywana przez bank komercyjny i nie jest przeznaczona na akcję kredytową. Mnożnik depozytowy odpowiada na pytanie ile dodatkowego pieniądza generuje system banków komercyjnych z pierwotnego wzrostu depozytu o 1. md=1/r r- stopa rezerw r=R/D R-rezerwa D-depozyt Im większa jest ilość pieniądza w stosunku do towarów to ceny rosną. BANK CENTRALNY Funkcje banku: *jest bankiem wszystkich banków *jest bankiem państwa który sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza Może to kontrolować za pomocą trzech instrumentów: stopa rezerw obowiązkowych, stopa dyskontowa, operacje otwartego rynku. Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wkładów jaką muszą one utrzymywać na mocy decyzji Banku Centralnego. Im wyższa jest stopa to mniejsza jest podaż pieniądza. Stopa dyskontowa to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzieleniu pożyczek bankom komercyjnym im wyższa stopa dyskontowa tym mniejsza podaż pieniądza Operacje otwartego rynku bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej kupując bądź sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku RYNEK PIENIĄDZA Mnożnik kreacji pieniądza odpowiada na pytanie o ile zwiększy się całkowita ilość pieniądza w rozumieniu agregatu M1 jeżeli baza monetarna zwiększy się o jednostkę B=R+C M1=C+D m_k=M1/B=C+D/R+C=C/D+1//C/D+r Zwiększenie stopy rezerw oznacza obniżenie się mnożnika kreacji pieniądza Jeżeli rośnie stosunek gotówki do depozytów to mnożnik kreacji pieniądza zmniejsza się POPYT NA PIENIĄDZ 1.Motyw transakcyjny wiąże się z faktem niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie *im wyższy jest PKB tym większa liczba przeprowadzonych transakcji i rośnie zapotrzebowanie na pieniądz 2.Motyw przezorności wynika z faktu że nie potrafimy dokładnie przewidzieć wszystkich naszych wydatków w przyszłości więc zostawiamy rezerwę 3.Motyw portfelowy- przechowywanie pieniądza (wykres 10) Funkcja popytu na pieniądz (L) (wykres 11) Popyt na pieniądz zależy od dochodu, stopy procentowej Rynek pieniądza jest nieobserwowalny ale możemy wnioskować o tym co się dzieje na rynku pieniądza obserwując rynki finansowe M- ilość pieniądza B- ilość pozostałych aktywów M₀,B₀- początkowe ilości M1- zapotrzebowanie na pieniądz B1- zapotrzebowanie na obligacje M₀+B₀=M₁+B₁ M₀-M₁=B₁-B₀ Statyka porównawcza Y rośnie to L rośnie MODEL IS-LM Model ten pokazuje jak oddziałują na siebie rynek dóbr i usług.
-majątek r rośnie to omega maleje to a maleje Im wyższa stopa procentowa tym mniejsze inwestycje. Spadek stopy procentowej powoduje wzrost inwestycji i konsumpcji a co za tym idzie wzrost popytu globalnego. Krzywa IS jest to zbiór takich kombinacji stopy procentowej i dochodu przy którym rynek dóbr i usług jest zrównoważony. Każdy punkt leżący na krzywej IS odnosi się do sytuacji równowagi na rynku dóbr i usług. POLITYKA FISKALNA jest to zbiór decyzji rządu odnośnie wydatków i podatków *ekspansywna- zmniejsza podatki lub zwiększa wydatki *restrykcyjna- zmniejsza wydatki lub zwiększa podatki W przypadku ekspansywnej polityki fiskalnej krzywa IS przesuwa się w prawo. W przypadku restrykcyjnej polityki fiskalnej krzywa IS przesuwa się w lewo. RYNEK PIENIĄDZA Krzywa LM (wykres 13) jest to zbiór takiej kombinacji stopy procentowej i dochodu dla których rynek pieniądza pozostaje w równowadze. Każdy z pkt leżących na LM odnosi się do sytuacji równowagi na rynku pieniądza. POLITYKA MONETARNA jest to zbiór decyzji Banku Centralnego wpływająca na podaż pieniądza. Może być *ekspansywna- BC zwiększa podaż pieniądza *restrykcyjna- BC zmniejsza podaż pieniądza MODEL IS-LM (wykres 14) w punkcie przecięcia rynek dóbr i usług oraz rynek pieniądza są zrównoważone (wykres 15) MODEL AS-MDS AS- makroekonomiczna funkcja podaży funkcja zagregowanej podaży MDS- makroekonomiczna funkcja popytu RÓWNOWAGA OGÓLNA (wykres 16) to sytuacja w której wszystkie trzy rynki (dóbr i usług, pieniądza, pracy) znajdują się jednocześnie w równowadze RYNEK PIENIĄDZA M- nominalna podaż pieniądza M/P- realna podaż pieniądza L(Y,r)=M/P stan równowagi na rynku pieniądza Ludzie zgłaszają popyt na pieniądz w wyrażeniu realnym. P maleje to M/P rośnie RYNEK DÓBR I USŁUG spadek cen powodujący wzrost siły nabywczej pieniądza może prowadzić do wzrostu konsumpcji pod warunkiem że część naszego dochodu i majątku bieżącego są przechowywane w formie pieniądza. Efekt ten nazywamy realnych zasobów. (wykres 17,18 Krzywa MDS jest to zbiór takich kombinacji średniego poziomu cen i dochodu przy których oba rynki dóbr i usług oraz pieniądza są równocześnie w równowadze. (wykres 19,20) Zasób siły roboczej LF to zasoby zdolne i chętne do pracy a podaż pracy AS to osoby zdolne i chętne do pracy przy danej stawce płacy realnej. DOCHÓD POTENCJALNY to max możliwy do wytworzenia poziom dochodu w gosp przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych Y_p=F(K,N^*) N^*- max liczba pracowników (wykres 21)

---