MAKROEKONOMIA

John Maynard Keynes (1883 - 1946) - twórca nauki makroekonomii.

W 1936r. powstało najważniejsze dzieło Keynesa pt. „ Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Podejście Keynesa określano rewolucją w ekonomii.

Keynes i jego zwolennicy uważali, że główną przyczyną niskiego poziomu produkcji i wysokiego bezrobocia jest niedostateczna wielkość ogólnych wydatków. Podmioty gospodarujące tzn. konsumenci, przedsiębiorstwa i instytucje rządowe razem wzięte nie zgłaszają wystarczająco dużego popytu na dobra i usługi, by zapewnić pełne zatrudnienie siły roboczej. Keynsiści twierdzą, że fluktuacje (wahania) aktywności ekonomicznej w skali makro, odzwierciedlają fluktuacje popytu, zwłaszcza popytu na inwestycje. Uważają oni, że gospodarka ze swej natury ma charakter niestabilny i wymaga stosowania aktywnych, doraźnych posunięć, polityki gospodarczej rządu w celu wyeliminowania bezrobocia i inflacji. Treścią sugerowanych rozwiązań problemu bezrobocia jest podniesienie ogólnego poziomu wydatków na jeden z kilku sposobów:

• obniżenie podatków (co powoduje wzrost siły nabywczej ludności),

• wzrost wydatków rządowych (zwiększają popyt globalny w gospodarce),

• obniżenie stóp procentowych (potanienie kredytów).

Keynsiści uważają, że wszelkie posunięcia polityki stymulujące popyt na inwestycje w ostatecznym rachunku doprowadzą do zwiększenia zarówno produkcji, jak i tempa wzrostu produkcyjności pracowników. Inflacja wg nich, jest również problemem popytu. Konsumenci zgłaszają większy popyt ogólny niż gospodarka jest w stanie zaspokoić, wywierając nacisk prowadzący do wzrostu cen. Rozwiązaniem jest tu redukcja globalnego popytu przez odwrócenie kierunków polityki uznawanych za środki prowadzące do zmniejszenia bezrobocia. Należy, więc podnieść podatki ograniczając tym samym wydatki rządu albo podnieść stopy procentowe, redukując kredyty, a tym samym zakupy.

Praktycznie do II wojny światowej teoria ekonomii nie zajmowała się ekonomią jako całością, interesowała się mikroekonomią. Początek XX wieku charakteryzował się bardzo daleko idącą liberalizacją gospodarki i wiarą w samoczynne mechanizmy regulujące gospodarkę. To przeświadczenie trwało do światowego kryzysu gospodarczego lat 1929 - 1933. Nastąpiła hiperinflacja. W większości krajów nastąpił spadek dochodu narodowego o 40%. Sam rynek nie był w stanie sobie sam z tym prowadzić. Konieczna była interwencja państwa.

Keyens to twórca interwencjonizmu państwowego. Okazało się, że wiara w samoczynne mechanizmy przywracające równowagę w gospodarce jest zbyt daleko idąca. Również zakończenie kryzysu nie napawało optymizmem. Tendencje ożywienia gospodarczego były bardzo słabe i nie przekształciły się w wyraźny trend poprawy koniunktury. Produkcja utrzymywała się na niskim poziomie, zatrudnienie wzrastało bardzo powoli mimo niskiego poziomu płacy roboczej, istniejące i niewykorzystane moce produkcyjne hamowały tendencję do podejmowania nowych inwestycji. W wyraźnej zapaści była również wtedy ekonomia nie potrafiąca wyzwolić się z więzów tradycji, doktryny liberalizmu gospodarczego i fikcji modelu doskonałej konkurencji. Teoria Keynesa święciła triumfy do lat 70-tych XX wieku.

Wtedy dopiero pojawiły się zjawiska w gospodarce nie możliwe do wytłumaczenia - stagflacja. Stagflacja oznacza w gospodarce takie zjawisko, gdzie jednocześnie występuje wysoka inflacja i wysokie bezrobocie. U Keynesa te zjawiska były wymienne, nie jednoczesne: wzrost jednego powodował spadek drugiego.

Teoria równowagi gospodarczej Keynesa

popyt 45⁰

globalny bezrobocie

inflacja C + I + G

E

0 Y dochód

Podstawowe założenia teorii Keynesa:

1. W analizie ekonomicznej Keynes preferował podejście makroekonomiczne zamiast skupiania uwagi na elementarnych podmiotach gospodarowania.

2. Keynes wprowadził pojęcie tzw. bezrobocia przymusowego, wynikającego z niedostatku popytu globalnego w gospodarce.

3. Keynes preferował w ekonomii analizę przyczynowo - skutkową.

4. Za ważniejsze w analizie ekonomicznej uważał przyjmowanie krótkich okresów.

5. Popyt a nie podaż jest przyczyną występowania szeregu zjawisk ekonomicznych.

6. Keynes podkreślał, że wszelkie decyzje gospodarcze podejmowane są w warunkach niepewności. Ludzie w swoich przewidywaniach poza rachunkiem prawdopodobieństwa posługują się splotem czynników psycho - społecznych (skłonności).

Kompleksowe teorie Keynesa:

1. Teoria konsumpcji

2. Teoria inwestycji, procentu i pieniądza

3. Teoria zatrudnienia

Keynysizm eklektyczny - powtarza poglądy mistrza.

Aktualnie wyznawcy unowocześnionej teorii Keynesa nazywa się neokeynesistami.

Są wyznawcy Keynesizmu, którzy część teorii wkomponowali w rytm ekonomii klasycznej oraz są też tacy, którzy zmodyfikowali teorię pozostawiając podstawę.

Z poglądami Keynesa współcześnie rywalizują neoliberałowie.

Liberałem w gospodarce jest ten, który uznaje, że tylko wolny rynek może zabezpieczyć wszystkie procesy w gospodarce. Państwo nie powinno ingerować w gospodarkę. Może tylko tworzyć dobre prawo. Neoliberałowie zgodzili się, że państwo powinno zajmować się również podażą pieniądza (polityką monetarną).

Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości

Podstawowe zjawiska gospodarki, którymi zajmuje się makroekonomia:

• inflacja

• bezrobocie

• wzrost gospodarczy

Współcześnie makroekonomia zajmuje się również rynkami politycznymi.

Schemat Arrowa:

Jeżeli A wynika z B

a B wynika z C

to czy A wynika z C?

Odp: Makroekonomia to zestaw milionów rynków. Nie sposób przewidzieć jak zachowa się każdy.

Pole badawcze makroekonomii obejmuje między innymi:

1. Konstrukcję mierników wzrostu gospodarczego.

2. Omówienie składników popytu globalnego.

3. Teorię równowagi gospodarczej.

4. Teorię inflacji i bezrobocia.

5. Elementy interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

6. Modele gospodarcze równowagi

AD - AS (Popyt globalny - Podaż globalna)

IS - LM (Rynek towarów - Rynek pieniężny)

7. Teorię oddziaływania handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego.

8. Kształtowanie i funkcjonowanie rynków finansowych.

9. Funkcjonowanie gospodarki światowej.

Pojęcia makroekonomii

Dobro finalne - nabywane bezpośrednio przez użytkownika, przeznaczone dla nabywcy.

Dobro pośrednie - jest nakładem do produkcji dóbr finalnych.

Wartość dodana - kategoria ekonomiczna, która pozwala wyeliminować wielokrotne liczenie tej samej produkcji do dochodu narodowego. Wielkość dodana powstaje jako efekt odliczenia od sprzedaży kosztów rzeczowych. W rachunkowości te koszty nazywają się materialnymi.

Wartość dodana - co dodajemy:

• zysk

• amortyzacja

Wartość dodana = Przychody ze sprzedaży - Koszty materialne

Przychody ze sprzedaży - wszystkie koszty materiałów (zakup energii, usługi, transport) są równe rachunkowi dochodu narodowego (koszty niematerialne, amortyzacja, zysk).

Inwestycje (I) są to nakłady na rozszerzenie zasobów kapitału trwałego.

Konsumpcja (C) - przeznaczanie części dochodu na zakup dóbr i usług.

Oszczędności (S) - część dochodu, która nie została przeznaczona na konsumpcję. W pewnym sensie oszczędności są odwrotnością konsumpcji.

Podatki bezpośrednie (Td) - podatki nakładane na dochody.

Podatki pośrednie (Te) - podatki nakładane na wydatki.

Amortyzacja - stopniowe zużywanie się kapitału trwałego.

Dochód - suma środków z różnych źródeł służąca realizacji konsumpcji.

Dochód rozporządzalny - dochód skorygowany o wielkość płaconych podatków.

Popyt globalny - suma wszystkich popytów rejestrowany na wszystkich rynkach gospodarczych. Popyt globalny równy jest sumie łącznych wydatków w gospodarce.

Podaż globalna jest równa sumie produkcji dóbr i usług.

Równowaga gospodarcza jest to sytuacja, w której globalny popyt jest równy globalnej podaży.

Gospodarka zamknięta (autarkiczna) - gospodarka rozpatrywana bez udziału handlu zagranicznego.

Gospodarka otwarta - zawiera wszystkie elementy ekonomiczne łącznie z handlem zagranicznym.

Wzrost gospodarczy i jego mierniki

Wzrost gospodarczy jest podstawą wzrostu poziomu życia, wzrostu inwestycji i lepszego rozwoju sfery budżetowej. (W Polsce w tym roku kształtuje się na poziomie 1,5%). Wzrost gospodarczy jest sytuacją, w której efekt gospodarowania społeczeństwa z roku na rok się poprawia.

Podstawowym miernikiem wzrostu gospodarczego jest dochód narodowy.

Symptomy (objawy) wzrostu gospodarczego w gospodarce:

1. Wzrost poziomu życia (stopy życiowej).

2. Wzrost inwestycji (w naszej gospodarce się nie sprawdza).

3. Wzrost możliwości wydatkowych państwa.

4. Wzrost produkcji podstawowych działów.

5. Ustabilizowanie inflacji na właściwym poziomie (inflacja jednocyfrowa).

Przeciwieństwem wzrostu gospodarczego jest recesja gospodarcza.

NAJPROSTSZY MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO PŁATNOŚCI TOWARÓW I CZYNNIKÓW PRODUKCJI

towary i usługi (produkcja)

wydatki na dobra i usługi konsumpcyjne

usługi czynników produkcji

dochody z usług czynników produkcji

Założenia do funkcjonowania powyższego modelu:

1. Brak państwa (czyli systemu podatkowego i wymiany międzynarodowej)

2. Konsumpcja gospodarstw domowych równa jest dochodowi.

3. Brak inwestycji.

Transakcje między tymi dwoma grupami funkcjonują następująco:

1. Przedsiębiorstwa produkują i sprzedają całość produkcji gospodarstwom domowym.

2. Gospodarstwa domowe wydatkują całość dochodów na zakup towarów i usług.

3. Przedsiębiorstwa zakupują czynniki produkcji w gospodarstwach domowych.

4. Gospodarstwa domowe uzyskują dochody ze sprzedaży czynników produkcji.

Dochody z usług czynników produkcji = Dochodom = Wydatkom

W tym najbardziej uproszczonym modelu ruchu okrężnego płatności towarów i czynników produkcji strumienie wydatków równają się strumieniom dochodów oraz wielkości produkcji. To oznacza, że mamy trzy metody liczenia skali wzrostu gospodarczego:

1. sumowanie produkcji,

2. sumowanie dochodów,

3. sumowanie wydatków podmiotów gospodarczych.

Ad. 1. Metoda sumowania produkcji (metoda wartości dodanej)

Liczymy co każde przedsiębiorstwo dokłada: płace, zyski, amortyzację wszystkich przedsiębiorstw gospodarki. Sumujemy wartość dodaną w skali.

Ad. 2. Metoda dochodowa

• Dochody z pracy

• Wszelkie dochody pozapłacowe

• Dochody z kapitału

• Dochody z ziemi

• Dochody z czynników produkcji

• Dochody z czynszów

• Dochody z oszczędności.

Ad. 3. Metoda sumowania wydatków:

• Wydatki gospodarstw domowych (C)

• Wydatki przedsiębiorstw (I)

• Wydatki rządowe (G)

Mierniki wzrostu gospodarczego

1. Produkt Krajowy Brutto (PKB) ± efekt netto gospodarowania za granicą

Jest jednym z mierników wzrostu gospodarczego Wylicza się go sumując wartość dodaną wszystkich przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie danego kraju, niezależnie od struktury własności kapitału. PKB jest pieniężną wartością bieżącej produkcji rynkowej wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych podczas określonego czasu przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Do porównań międzynarodowych stosujemy wielkość PKB na głowę statystycznego mieszkańca „per capita” liczony dla wszystkich w dolarach amerykańskich (ponieważ spełniają funkcję pieniądza światowego). Wielkość PKB określa efekt gospodarczy danego kraju.

2. Produkt Narodowy Brutto (PNB)

PNB jest pieniężną wartością bieżącej produkcji rynkowej wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych podczas określonego czasu przez czynniki wytwórcze będące własnością danego kraju lub jego obywateli niezależnie od tego czy znajdują się w kraju czy za granicą.

Produkt Krajowy Brutto (PKB)

+ Efekt Netto gospodarowania zagranicą

Produkt Narodowy Brutto (PNB)

- Amortyzacja

Produkt Narodowy Netto (PNN)

3. Produkt Narodowy Netto (PNN) = Dochód narodowy

Liczymy go metodą sumowania produkcji.

PNN = dochód narodowy brutto - amortyzacja

Dla porównania i kształtowania się mierników wzrostu w skali czasowej istotne jest, aby były wyliczone w tych samych cenach. Do skorygowania cen bieżących, w których liczony jest każdy miernik wzrostu używa się deflatora, którym jest zwykle wskaźnik poziomu cen z ostatniego roku pięciolatki. (aktualnie na przeliczeniu PNB z roku 1995).

Wielkości PKB można porównywać tylko wtedy, jeżeli są wyrażone w stałych cenach. Do oceny skali wzrostu gospodarczego wyliczamy tzw. stopę wzrostu, której wzór przedstawia się następująco:

Przykład:

PKB₁₉₉₉ = 660 mld zł (ceny bieżące)

PKB₁₉₉₈ = 600 mld zł

WCD = 105% (wskaźnik cen detalicznych)

r = ?

mld zł

Warunek równowagi gospodarczej

Gospodarka zamknięta:

1) Dochód jest tożsamy z sumą i oszczędności

Y Ξ C +S

Y Ξ C +J

S Ξ J

Pierwszym warunkiem równowagi w gospodarce jest spełnienie się tożsamości:

Faktyczne oszczędności = Faktyczne inwestycje

2) S - I Ξ G + B - Td -Te

gdzie:

G - wydatki państwa na dobra i usługi

B - transfery

T - podatek

Jeśli nie ma równości między „S” i „I” to mamy nadwyżkę sektora prywatnego (różnicę S - I)

Gospodarka otwarta

1) S - I Ξ G + B - Td - Te + NX

NX Ξ x - z

gdzie:

x - eksport

z - import

Determinanty dochodu narodowego

Produkcja faktyczna - uzyskiwana w określonym czasie w danym kraju.

Produkcja potencjalna - produkcja, którą mogłaby osiągnąć gospodarka, w sposób optymalny, gdyby wykorzystała w pełni swoje czynniki wytwórcze.

Uwzględniając produkcję potencjalną mamy na uwadze poziom bezrobocia na poziomie naturalnym (najniższy poziom bezrobocia, przy którym rynek pracy znajduje się w równowadze). Mechanizm rynkowy doprowadza do tego, aby poziom produkcji potencjalnej zbliżał się do produkcji faktycznej. Produkcji potencjalnej odpowiada potencjalny PKB.

Założenia krótkookresowego modelu równowagi Keynesa:

1. W gospodarce występują dwa podmioty gospodarowania: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

2. W gospodarce mamy do czynienia ze stałością cen i płac (brak inflacji)

3. Bezrobocie jest na poziomie naturalnym

4. W gospodarce występują niewykorzystane moce produkcyjne.

Przy takich założeniach faktyczne rozmiary produkcji są zdeterminowane przez popyt, a konkretnie zależą jedynie od popytu globalnego, czyli globalnej sumy pieniędzy, jaką gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa chcą wydać na dobra i usługi. Ten podstawowy model produkcji i zatrudnienia przedstawił po raz pierwszy Keynes. Stąd ci, którzy opowiadają się za interwencją państwa, aby utrzymać produkcję na poziomie zbliżonym do potencjalnej nazywają się keynesistami.

Popyt globalny (według Keynesa) jest sumą pieniędzy, jakie chcą wydatkować gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa na dobra i usługi.

AD = C + I

gdzie:

AD - popyt globalny

C - konsumpcje

I - inwestycje

S, C C

oszczędności,

konsumpcja

D

C₂ S

C₁ A B D₁

S₂

S₁ A₁ B₁

a

0

-a Y₁ Y₂ Y'₁ Y'₂ dochód

Krzywą konsumpcji wyprowadzamy z punktu na osi Y równemu autonomicznej (niezmiennej) konsumpcji (poziom konsumpcji przy dochodzie równym zero).

Kąt nachylenia krzywej konsumpcji zależy od stosunku tych dwóch odcinków.

Nachylenie krzywej konsumpcji względem osi X określa nam wielkość krańcowej skłonności do konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji MPC

Krańcowa skłonność do konsumpcji oznacza, ile z każdej dodatkowej złotówki dochodu gospodarstwa domowe są skłonne wydać na konsumpcję.

Wzór na funkcję konsumpcji

gdzie:

a - konsumpcja autonomiczna

b = MPC

Jest to teoria dochodu normalnego Keynesa.

Krańcowa skłonność do oszczędzania

Krańcowa skłonność do oszczędzania oznacza, ile z każdej dodatkowej złotówki dochodu gospodarstwa domowe planują zaoszczędzić.

Wzór na funkcję oszczędności

AD C + I

popyt I C

globalny E

ADe

I

I

45⁰

Ye dochód i produkcja

W modelu równowagi Keynesa poziom faktycznego dochodu narodowego i produkcji wyznaczony jest przez zrównanie globalnego popytu z globalną podażą, a więc przez pewien stan równowagi na rynku towarów.

Równość Ye = ADe oznacza taką sytuację, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów, jaką się w gospodarce wytwarza, a więc w sytuacji równowagi łączne zamierzone wydatki na towary są równe wielkości produkcji tych towarów.

Opisany wyżej stan równowagi występuje w gospodarce bardzo rzadko. Najczęściej mamy do czynienia ze stronami nierównowagi gospodarczej, które należy likwidować działając na wielkość popytu globalnego albo produkcji, albo obu tymi czynnikami jednocześnie. Realizuje się w ten sposób procesy dostosowawcze do osiągnięcia równowagi rynkowe

Kolejny model popytu globalnego

AD = C + I + G

AD

C + I + G

E

ADe C +I

C

45⁰

Ye Y

W modelu uwzględniającym dodatkowo państwo popyt globalny uzupełnia trzeci czynnik, jakim są wydatki państwa na dobra i usługi, czyli AD = C + I + G, ponieważ wydatki państwa na dobra i usługi są autonomiczne (niezmienne) krzywa popytu globalnego C + I +G jest równoległa do krzywej C + I.

Punkt równowagi w gospodarce podobnie jak poprzednio powstaje na przecięciu się krzywej popytu globalnego i linii 45⁰.

Jest to ostateczny model równowagi gospodarczej Keynesa.

Mnożnik w gospodarce

Mnożnik inwestycyjny

Przeciętne stopa opodatkowania

gdzie:

t - przeciętne stopa opodatkowania

T - wielkość wpływu

Y - wielkość dochodu

Drugi wariant mnożnika

Dowód:

MPC = 0,7, t₁= 0,2, t₂= 0,3

Zwiększenie stopy opodatkowania zmniejszyło wielkość mnożnika.

Trzeci wariant mnożnika

Krańcowa skłonność do importu MPI oznacza sytuację określoną wielkością ile z każdego dodatkowego dochodu narodowego gospodarka jest skłonna importować.

Polityka fiskalna (budżetowa)

Fiskalizm - polityka finansowa (skarbowa) państwa, polegająca na pobieraniu nadmiernych podatków i opłat w celu osiągnięcia jak największych wpływów.

Nadmierny fiskalizm - nadmierne opodatkowanie przez państwo.

Wyróżniamy dwie odmiany polityki (elementy interwencjonizmu państwowego):

1. polityka fiskalna

2. polityka monetarna

Przyczyny interwencjonizmu państwowego:

1. Państwo musi wyręczać rynek w dystrybucji dóbr i usług publicznych (oświata, opieka, wymiar sprawiedliwości)

2. Konieczność aktywnej roli państwa w kształtowaniu stanu środowiska naturalnego.

3. Aktywna rola gospodarcza państwa w sytuacjach kryzysowych (wspomaganie finansowe dużych przedsiębiorstw), np. finansowanie stopnia wodnego Nieszawa - Ciechocinek

4. Kapitałochłonne przedsięwzięcia o dużej skali, których realizacja leży zarówno w interesie państwa jak i podmiotów prywatnych, np. autostrady

Interwencjonizm zatem polega na realizowaniu przez państwo aktywnej polityki fiskalnej (budżetowej) i monetarnej (pieniężnej).

Polityka fiskalna to aktywne działanie państwa za pośrednictwem podatków, wydatków budżetowych i wielkości deficytu budżetowego w celu osiągnięcia wysokiego poziomu zatrudnienia, produkcji i dochodu narodowego. Polityka fiskalna jest jednym z elementów polityki stabilizacyjnej państwa.

Stabilizacja, czyli utrzymanie na wysokim poziomie wzrostu gospodarczego.

Elementy polityki stabilizacyjnej (w wymiarze budżetowym)

1. System podatkowy

2. Poziom wydatków publicznych

3. Wielkość deficytu budżetowego (nadwyżka wydatków nad dochodami budżetowymi) jako element zwiększający popyt globalny

4. Wielkość długu publicznego

Elementy polityki stabilizacyjnej (w wymiarze budżetowym)

1. System podatkowy - jest to najbardziej czuły punkt dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Właściwy system podatkowy to jeden z najważniejszych elementów w gospodarce.

2. Poziom wydatków publicznych - położenie większego nakładu na wydatki (podatki) pośrednie niż bezpośrednie.

Istotne jest w budżecie jak układa się struktura wydatków:

Y = C + I + G + NX

3. Wielkość deficytu budżetu państwa

Element deficytu budżetowego jako narzędzie polityki fiskalnej może być wykorzystywany tylko w określonych granicach. Następstwem stosowania polityki deficytowej jest dług publiczny. Dzieli się na krajowy i zagraniczny.

Za bezpieczną granicę deficytu budżetowego uważa się 2,5% PKB, a długu publicznego 60% PKB.

4. Wielkość długu publicznego

Dług publiczny powstaje w wyniku stosowania polityki deficytu budżetowego. Jeżeli dług jest wysoki w stosunku do PKB to niezbędna jest podwyżka stopy opodatkowania, aby pokryć koszty obsługi długu.

Budżet jako narzędzie polityki ekonomicznej pojawił się w XVIII w. Natomiast jako narzędzie ekonomiczne i światowe - w XIII w.

Sektor publiczny - ogół transakcji ekonomicznych podejmowanych przez rząd i władze samorządowe (gminy, powiaty, województwa).

Autonomiczne stabilizatory koniunktury - narzędzie polityki fiskalnej działające automatycznie jako czynnik stabilizujący gospodarkę. Zaliczamy do nich progresywny system opodatkowania, zasiłki dla bezrobotnych. Redukują one część wahań gospodarczych.

Rodzaje polityki fiskalnej:

1. aktywna (dyskrecjonalna)

2. pasywna

Narzędzia polityki aktywnej:

1. roboty publiczne

2. programy wydatków transferowych

3. inne publiczne programy zatrudnienia

4. polityka w zakresie stawek podatkowych

Rodzaje deficytu budżetowego:

1. rzeczywisty

2. koniunkturalny (uwzględnia aktualny poziom wahań koniunkturalnych w gospodarce)

Polityka fiskalna jest narażona na wiele opóźnień w zastosowaniu swoich instrumentów, które wymagają zmian legislacyjnych (w przepisach prawa).

Rodzaje opóźnień:

1. diagnostyczne - potrzeba dokonania ocen, zebrania niezbędnych informacji i przetworzenia

2. decyzyjne - niezbędny czas do przeprowadzenia zmian legislacyjnych

3. wdrożeniowe - czas niezbędny do praktycznego zastosowania przyjętego pakietu środków

4. związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzane narzędzia interwencyjne - mogą wpływać nie tylko na osłabienie skuteczności polityki fiskalnej, ale także mogą podważać jej sens. W trakcie opóźnienia sytuacja gospodarcza może się drastycznie zmienić.

Struktura wydatków i dochody budżetu:

1. dochody podatkowe budżetu - 85%

1. podatki pośrednie - 50%

2. podatki bezpośrednie - 35%

- podatek dochodowy od osób prawnych - 10%

2. dochody nie podatkowe - 15%

(dochody z opłat administracyjnych, kary, grzywny, cła, dochody z prywatyzacji gospodarki)

Struktura wydatków budżetowych:

1. ubezpieczenie społeczne

2. finanse (obsługa długu publicznego)

3. ochrona zdrowia

4. opieka społeczna - ok. 9%

5. obrona narodowa - 6%

6. oświata - 5%

7. administracja - 3%

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

---