EKONOMIA-nauka,badajaca sposoby wykorzystania ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia różnorodnych nieograniczonych potrzeb.Zajmująca się badaniem zachowań podmiotów gosp.w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków,które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji ,podziału,wymiany i konsumpcji.jako nauka społeczna bada obszar zachowań ludzkich obejmujący produkcję,wymianę wykorzystywanie dóbr i usług. MIKROEKONOMIA-ta częsć ekonomii,w której badania koncentrują się nad studiami dotyczącymi podejmowania decyzji przez podmioty rynkowe(konsument,producent) i wpływu tych decyzji na zjawiska i procesy zachodzące na poszczególnych rynkach.inaczej badanie zachowań indywidualnych uczestników gospodarki rynkowej (konsumentów, producentów) oraz analiza rynków poszczególnych dóbr i usług.zajmuje się analiza podstawowych podmiotów gosp(gosp dom,przedsiębiorstwo)oraz badaniem kategorii i prawidłowości składających się na ,mechanizm tych podmiotów. MAKROEKONOMIA-ta częśc ekonomii,w której badania koncentruja się nad studiami wspolnależności miedzy takimi wielkościami agregatowymi(zbiorczymi)jak:dochod narodowy, inflacja,bezrobocie itp.Inaczej badanie gosp jako całości.Bada prawidłowości funkcjonowania i rozwoju wielkich agregatów:gosp krajowa,gosp miedzynarodowa. EKON NORMATYWNA-kierunek badań naukowych w ekonomii,w którym formułuje się wnioski lub zalecenia oraz oceny normatywne(wartościujące),stanowiące odpowiedzi na pytanie:”jak być powinno?” (subiektywny osąd na temat pewnego obiektu)
EKON POZYTYWNA- kierunek badań naukowych w ekonomii,w którym formułuje się wnioski, stanowiące odp na pyt:jak jest? (obiektywne przekazywanie wiedzy na temat stanu gosp,prognozy na przyszłość) HOMO OECONOMICUS- model teoretyczny,wg którego człowiek jest jednostka,działająco zgodnie z zasadą maksymalizowania korzyści.inaczej model człowieka wolnego prowadzącego działalnośc zarobkowa dla własnych korzyści. GOSPODARKA-zespół ciągle powtarzających się ludzkich działań wraz z bezpośrednim otoczeniem organizacyjnym,instytucjonalnym,technicznym i przyrodniczym w wyniku których powstają określone wartości komercyjne,czyli przeznaczone do sprzedaży dobra materialne,intelektualne i usługi. PRAKSEOLOGIA GOSP-zespół działań społecznie efektywnych(sprawnych).istotny jest problem celów,srodków i metod działania. PRACA-świadome uczestnictwo człowieka w procesie gospodarczym.przy czym jednym z głównych celów jest osiąganie korzyści ekonomicznych.w aspekcie indywidualnym praca to swiadome uczestnictwo w społecznym procesie wytwarzania dóbr,polegających na celowym wydatkowaniu energii.w sensie fizycznym to wypadkowa działania siły i przebytej drogi.
PRODUKCJA-społeczny proces wytwarzania dóbr i usług zaspokajających ludzkie potrzeby.termin ten eksponuje społeczne spółzależności, powstające w procesie wytwarzania i sugeruje tym samym,że wytwarzanie w pojedynkę jest niemożliwe .natomiast formą indywidualnego uczestnictwa w procesie produkcji jest praca.
Efektywnośc w sensie PARETO:model funkcjonowania można uznac za efektywny w sensie Pareto jeżeli zapewnia taką alokację zasobów,przy której nie istnieje inny sposób rozdysponowania zasobów zapewniający każdemu co najmniej takie samo położenie,a niektórym wprost lepsze.jeśli sytuacja nie jest efektywna w sensie Pareto to znaczy zę istnieje pewien sposób rozdysponowania zasobów,który komuś zapewnia lepsze położenie,bez pogarszania sytuacji kogokolwiek innego.PRZYCHÓD-wszystkie wpływy ze sprzedaży produktów,iloczyn sprzedaży i ceny pojedynczego dobra
DOCHÓD- przychód pomniejszony o koszty materialne.suma wartości nowowytworzonej.
NADWYŻKA EKON-ZYSK -dochód pomniejszony o koszty osobowe. FORMY NADWYŻKI:z kapitału (procent, dywidenda, przychód dochód zysk,marża,czynsz dzierżawczy-z nieruchomości) z pracy(płaca) z ziemi(renta-opłata za uzytkowanie ziemi) KOSZT ALTERNATYWNY-koszt utraconych możliwości(opportunity cost) KOSZT KSIĘGOWY-obejmuje wszystkie faktycznie poniesione i udokumentowane wydatki pieniężne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,takie jak koszty zakupu surowców i materiałów,płace,amortyzacja,opłaty za energie ,dzierżawę lokalu,ziemi itp.ksiegowych interesuje głównie to,jak i dlaczego zmienia się poziom i struktura kosztów w badanym okresie oraz w jaki sposób można rozliczyc różne rodzaje kosztów na poszczególne produkty wytwarzane w przedsiębiorstwie. KOSZT EKONOMICZNY-oprócz wydatków faktycznie ponoszonych przez przedsiębiorstwo,obejmują także koszty alternatywne(koszty domniemane)koszty których przedsiębiorstwo faktycznie nie ponosi.do kosztów prowadzenia określonej działalności należałoby bowiem dodac potencjalne straty wynikające z rezygnacji z dochodów,jakie przyniosłyby czynniki produkcji wykorzystane w innym zastosowaniu.(obejmuje koszty zarówno rzeczywiście poniesione,jak i koszty alternatywne, łącznie z zyskiem normalnym,niezbędnym do zatrzymania zasobów w danej działalności gosp)
ZYSK KSIĘGOWY-różnica między przychodami ze sprzedazy dóbr i usług a faktycznie poniesionymi kosztami. Zysk EKONOMICZNY (nadzwyczajny)-od całkowitych przychodów firmy należy odjąc wszystkie koszty związane z prowadzeniem działalności gosp(tzn koszty księgowe i koszty alternatywne wraz z zyskiem normalnym). DOBRA WOLNE-nie bedace wynikiem produkcji,a wiec występujące w przyrodzie w postaci nadającej się do zaspokojenia określonej potrzeby ludzkiej(np.powietrze niezbędne do oddychania)w praktyce wiele zzasobow wolnych wyczerpuja się,zachodzi wiec potrzeba racjonalnego ich wykorzystania i szerszego zainteresowania się nimi ze strony nauk ekonomicznych. KAPITAŁ-wszelkie dobra materialne i niematerialne,wykorzystywane w produkcji w procesie gospodarowania.stanowi-obok pracy i ziemi-podstawową grupę czynnikow produkcji.sa to zasobu służace pomnazaniu wartości gospodarczych mogą występowac pod 3postaciami:zasobów pieniężnych,srodków produkcji oraz zasobów naturalnych.
ZASOBY GOSPODRCZE-to suma wartości materialnych i ludzkich potrzebna do funkcjonowania i rozwoju gosp narodowej, składają się nań zarówno rezultaty działalności gosp(gotowe produkty) jak i środki służące pomnażaniu tych wartości.Postaci zasobów: Pieniądz-Towar-Pieniadz.Zasoby z punktu widzenia formy zewnętrznej:zasoby ludzkie, zasoby materialne,zasoby naturalne. SYSTEM ADMINISTRACYJNY-gospodarka zunifikowana w sensie funkcjonalnym,dominacja celu makroekonomicznego; brak samodzielnsci podmiotów gospodarczych; gosp oparta na dominacji państwowej własności czynnikow produkcji; kierowana przez biurokracje panstwowa głównie za pomoca róznego typu wskaźników wynikacjacych z planu centralnego. SYSTEM RYNKOWY-w gosp rynkowej sterowanie procesami gosp odbywa się poprzez rynek(system wolnej przedsiębiorczości) CECHY gosp rynkowej:podstawa-prywatna własność(srodkow produkcji,przedsiębiorstw); wolność wyboru w podejmowaniu wszelkich decyzji gosp i charakteru prowadzonej działalności gospodarczej; prawo do kierowania się własnym interesem podczas podejmowania decyzji gosp; brak lub tylko minimum integracji rzadu w procesy gosp. KAPITAŁ LUDZKI-wysoki poziom wiedzy, zdolności i umiejętności zakumulowanych przez ogol pracownikow w wyniku uzyskanego wykształcenia i nabytego doświadczenia.
KONCENTRACJA KAPITALU-skupianie kapitału na obranym poziomie gosp.Moze odnosic się do produkcji,zatrudnienia lub nakładów wzgledna ocena jego poziomu powinna opierac się o wskaźnik efektywności.FORMY-koncentracja pozioma-łaczenie się czynnikow produkcji w tej samej branzy.proces ten prowadzi do monopolizacji rynku; koncentracja pionowa-tworzenie międzybranżowych jednostek produkcyjnych, zwykle wg sekwencji czynności technologicznych RYNEK-ogół powiązań miedzy niezależnymi podmiotami gosp. Całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają FUNKCJE RYNKU: informacyjna,efektywnosciowa,uzyskiwania stanu zbliżonego do równowagi. 1.Dokonuje wyceny różnych dóbr. 2.Jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gosp. 3.Jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych. 4.Umożliwia ustalenie się stanu równowagi w gospodarce. 5.Jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb. KONKUTENCJA-walka niezależnych podmiotow rynkowych o przestrzen gosp. Warunki istnienia konkurencji:w danym segmencie rynku działa przynajmniej 2sprzedawców, miedzy działającymi sprzedawcami istnieje konflikt interesów, czyli gdy:oferują oni nabywcom homogeniczne produkty lub bedace bliskimi substytutami, zmierzaja oni do zbliżonych celów.
KONKUR WEWNATRZGAŁEZIOWA-to rywalizacja podmiotów o najlepsze warunki(ceny) i największe rozmiary sprzedazy.podstawą decyzji produkcyjnych jest zawsze relacja miedzy cena rynkowa a ceną produkcji(suma kosztu własnego i zysku przeciętnego)celem jest osiągniecie Zysku Nadzwyczajnego.skutkiem działania konkurencji wewnątrzgałęziowej jest kształtowanie się cen na poziomie odpowiadającym relacjom ilościowym na rynku.Eliminacja jednostek słabszych.
MIEDZYGAŁEZIOWA-walka podmiotów działających na różnych rynkach. cel: maksymalizacja stopy zysku.dążenie to wymusza optymalną alokację zasobów produkcji w gospodarce zgodnie z interesem egoistycznym podmiotów.Tendencja to wyrównywanie stop zysku i kształtowanie przeciętnej stopy zysku w gospodarce. MODELE KONKURENCJI z punktu widzenia KONSUMENTA-Konkurencja cenowa-
to rywalizacja cenowa o zwiększenie udziału w rynku i zysków, pomiędzy przedsiębiorcami polegająca na przedkładaniu nabywcom niższej ceny produktu od oferowanej przez konkurentów. Konkurencja cenowa stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania ekonomistów, którzy postrzegają ją jako siłę koordynującą, doprowadzającą do zgodności miedzy wielkością produkcji a ilością dóbr, która konsumenci są w stanie kupić. Konkurencja pozacenowa-jest to rywalizacja ,współzawodnictwo pomiędzy przedsiębiorcami oparte na wykorzystywaniu innych niż cenowe charakterystyki, które wpływają na decyzje zawarcia transakcji.Do charakterystyk tych zaliczyć należy przede wszystkim jakość dóbr i usług oraz dostęp do informacji(np.reklama),który pozwala zwiększyć nabywcom stopień przejrzystości rynku oraz kształtować preferencje. Ponadto takie elementy, jak warunki sprzedaży wytworzonych dóbr lub świadczonych usług(np. kredyt), warunki gwarancji, zapewnienie usług serwisowych, atrakcyjność dokonywania zakupów, czas świadczenia usługi, lojalność oraz funkcjonalność.
MODELE KONKURENCJI z punktu widzenia PRODUCENTA: 1.konkurencja doskonała: składa się z wielu konkurentów, którzy oferują ten sam [produkt ]lub usługę (np. giełda towarowa).Cena jest taka sama dla wszystkich konkurencyjnych firm, ponieważ nie występuje tu zróżnicowanie produktu i raczej żaden z konkurentów nie będzie reklamował swoich wyrobów. Cechy modelu doskonałej konkurencji:duza ilośc małych niezależnych przedsiębiorstw, oraz duza ilość nabywców, jednorodny wybór u wszystkich sprzedawców,cena jest wynikiem gry sił rynkowych,kształtuje się pod wpływem zmian popytu i podazy,swobodny przepływ kapitału miedzy różnymi dziedzinami produkcji,brak konkurencji niecenowej,doskonała informacja. 2.monopolistyczna: znajduje się pomiędzy dwoma ekstremami-czysta konkurencja a absolutnym monopolem.cechy obydwu rynków,ale skłania się do wolnej konkurencji.charakteryzuje się występowaniem względnie dużej liczby niezależnych przedsiębiorstw,które sprzedają wyroby o podobnych cechach,ale nie są doskonałymi substytutami.występuje w gałęzi,w której wielu konkurentów jest w stanie zróżnicować całkowicie lub częściowo swoja ofertę rynkowa(salony kosmetyczne, restauracje).Konkurenci koncentrują się na wybranym segmencie rynku,zaspokajając pragnienia klientów za odpowiednio wysoka cenę.Konkurencja monopolistyczna- polega na trzech działaniach:zmiana ceny,zmiana jakości produktu, identyfikacji reklamy. 3.oligopolistyczna:na rynku wystepuje nie wielka liczba pracowników(którzy opanowali rynek jednego produktu) oraz duza liczba kupujących; swoboda wejścia na rynek jest ograniczona wzgledami technologicznymi lub ekonomicznymi; produkty wytwarzane przez oligopol mogą być zarówno jednorodne, jak i zróżnicowane(czesciej w praktyce:rynki samochodów,komputerów) producenci i konsumenci mają doskonałą informację o rynku. 4.monopol:występuje wtedy gdy jedna firma dostarcza cala produkcję dóbr i usług w naszym kraju lub na danym obszarze (poczta,gazociągi miejskie).Może przybierać formę związków producentów (kartel, trust, koncern).Związki te dają przewagę ekonomiczną nad konkurentami, poprzez osiąganie wyższych zysków, dzięki korzystnemu kształtowaniu cen sprzedaży.Przesłanką istnienia monopolu może być posiadanie patentu,praw autorskich lub prawo wyłączności na sprzedaż danego produktu na danym rynku. MONOPSON-to lustrzane odbicie monopolu.Na rynku mającym strukturę monopolu istnieje tylko jeden producent i wielu odbiorców. Natomiast w przypadku monopsonu sytuacja jest odwrotna i istnieje tylko jeden odbiorca dóbr lub usług i wielu producentów dostarczających te produkty.Przedsiębiorstwo o pozycji monopsonistycznej wpływa na ceny czynników produkcji.Ponieważ ma do czynienia z rosnącą krzywą podaży danego czynnika,musi oferować wyższą cenę,aby przyciągnąć większą jego ilość.
FORMY MONOPOLIZACJI: POOL(ring):luźne porozumienie zawierane w celu realizacji konkretnych przedsięwzięć,tj prowadzenie wspólnej polityki cenowej,określenie rynków zbytu lub tworzenie wspólnych funduszy. KARTEL: podobnie jak pool powstaje w celu ograniczenia konkurencji miedzy przedsiebiorstwani należącymi do branży.dotyczy poziomu cen,rozmiarów produkcji i rynków zbytu. prowadzi do ostrej walki o limity produkcji. SYNDYKAT:organizacja przedsiębiorstw zblizona do kartelu,powoływana w tym samym celu. Róznica :powstaje wspolne biuro handlowe zrzeszonych firm,które w ich interesie prowadzi polityke cen i zajmuje się zbytem towarów. zadaniem również jest określenie globalnych rozmiarów produkcji oraz wyznaczenie limitów produkcji dla firm wchodzących w jego skład. TRUST:zrzeszone w nim przedsiębiorstwa tracą osobowośc prawną i niezależnośc ekonomiczna. powstaje w drodze łaczenia przez przedsiębiorstwa swoich kapitałów i poddania się wspólnemu kierownictwu lub opanowania jednego przedsiębiorstwa przez inne,np.wykup akcji. KONCERN-związek przedsiębiorstw mających osobowość prawną ,działających pod wspólnym zarządem jako całośc gospodarcza,należaca do jednego właściciela.Jest ono silnie podporzadkowena interesom centali.powiązanie pionowe(przedsiębiorstwa z pokrewnych lub uzupełniających się gałęzi przemysłu) lub powiazanie poziome(firmy tej samej branży) KONGLOMERAT: szczególny typ porozumienia monopolistycznego, które pod jednym kierownictwem skupia,obok podstawowej działalonosci produkcyjnej,także inne nie zwizane z nią formy aktywności gospodarczej. motyw:chec rozłożenia ryzyka i zabezpieczenie się przed oskarżeniem o praktyki monopolistyczne. HOLDING:zwykle spółka akcyjna,posiada akcje różnych przedsiębiorstw,najczęściej należących do jednej galezi przemysłu.zazwyczaj powstaje w wyniku wymiany akcji przedsiębiorstwa na akcje holdingu lub przez rynkowy wykup akcji przedsiębiorstwa.