Prawne uwarunkowania funkcjonowania funduszy strukturalnych
Dr D. Łobos-Kotowska
Egzamin- wykłady + ustawy + rozporządzenia unijne
27.09.2008 r.
Podstawy prawne polityki strukturalnej
Traktat ustanawiający Wspólnoty Europejskie art. 158-162 (przepisy zakładają wzmocnienie poziomu spójności ekonomicznej i społecznej w ramach organizacji i służą osiągnięciu podstawowych celów działania WE). Podstawowe cele są określone w art. 2 traktatu:
- harmonijny, zrównoważony rozwój działalności gospodarczej,
- wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej,
- równość szans,
- zrównoważony i bezinflacyjny rozwój gospodarczy,
- wysoki poziom konkurencyjności gospodarek,
- wysoki poziom jakości ochrony środowiska naturalnego,
- podnoszenie poziomu życia,
- gospodarcza i społeczna spójność i solidarność pomiędzy państwami członkowskimi
Celem jest wyrównanie poziomu społecznego, gospodarczego, ekonomicznego miedzy regionami i państwami UE.
Rozporządzenie Rady nr 1083/2006 z 11.07.2006r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) , Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS).
Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1080/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)
Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1081/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS)
Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1084/2006 z 11.07.2006 r. ustanawiające Fundusz Spójności (FS)
Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1082/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej
Z instrumentami polityki strukturalnej powinny zostać skoordynowane instrumenty wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki na rzecz rybołówstwa.
Rozporządzenie Rady nr 1698/2005 z 20.09.2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.
Rozporządzenie Rady nr 1198/2006 z 27.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego
Przydatne strony internetowe:
www.minrol.gov.pl - rolnictwo i rybactwo
Kierunki interwencji funduszy strukturalnych
Rozdział środków strukturalnych w oparciu o 3 podstawowe cele:
konwergencja - wspieranie rozwoju obszarów zacofanych ekonomiczno-społecznie. Wyznaczono je na podstawie produktu krajowego brutto, PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniego poziomu dotowanego w UE wg danych za 2002 r. (zaliczają się tutaj wszystkie regiony Polski, region odpowiada województwu). Wsparcie przejściowe - może być udzielane do końca 2013 r. Będzie udzielane państwom, które zostały poszkodowane przez obniżenie średniej przez efekt statystyczny (po rozszerzeniu). Wsparcie jest udzielane przez EFRR i EFS. Państwa w których koncentruje się cel konwergencji to również państwa w których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca jest niższy niż 90% średniej wspólnotowej. Państwa te mogą korzystać z pomocy w ramach funduszu spójności.
konkurencyjność regionalna i zatrudnienia - jest przyznawana dla obszarów dotkniętych zmianami w sferze przemysłu usług, rybołówstwa obszarów wiejskich wysoko zurbanizowanych, które są dotknięte regresem społeczno ekonomicznym. Pomoc obejmuje te obszary, które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach celu I. Udział biorą EFRR i EFS.
europejska współpraca terytorialna- obejmuje regiony położone przy granicach lądowych i morskich, obszary współpracy transnarodowej i współpracy międzyregionalnej. Do finansowania kwalifikują się obszary wzdłuż wewnętrznych i niektórych zewnętrznych granic lądowych oraz położonych wzdłuż granic morskich. Środki są pozyskiwane tylko z EFRR.
Zasady polityki
zasada subsydiarności (pomocniczości) - wspólnota podejmuje działania w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej działalności tylko wtedy gdy cele zamierzonego działania nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie natomiast mogą być lepiej zrealizowane na szczeblu wspólnotowym.
zasada koncentracji - polega na koncentracji środków finansowych pochodzących z funduszy europejskich na realizację ograniczonej liczby priorytetowych celów:
- środki z funduszy są przeznaczone na 3 konkretne cele,
- wyselekcjonowane regiony, które uzyskają wsparcie,
- koncentracja wsparcia w regionach opóźnionych w mniej zamożnych państwach.
Zasada programowania wieloletniego - chodzi o wypracowanie wieloletnich programów rozwoju zgodnie z tzw. Partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską programy są wdrażane przez państwa członkowskie. Ramy czasowe - 7 lat. Obecnie 2007-2013.
Na początku procesu programowania KE przygotowuje procedury programowania środków przez państwa członkowskie - strategiczne wytyczne wspólnoty. Mają one stanowić wytyczne dla państw członkowskich do przygotowania dokumentów programowych, zawierają najważniejsze priorytety polityki spójności. Na tej podstawie państwa członkowskie powinny przygotować w ciągu 5 miesięcy tzw. Narodowe strategiczne ramy odniesienia oraz projekty programów operacyjnych.
Narodowe strategiczne ramy odniesienia - to średniookresowy dokument planistyczny uwzględniający wszystkie kierunki rozwoju państwa. Określa cele, priorytety i kierunki rozwoju Polski oraz system wdrażania funduszy strukturalnych w okresie programowania 2007-2013. Nadrzędnym celem tych narodowych strategicznych ram odniesienia jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, wzrost zatrudnienia oraz spójności gospodarczej i przestrzennej. Z celu głównego wynikają cele szczególne, które są realizowane za pomocą sektorowych programów operacyjnych, zarządzanych przez ministra rozwoju regionalnego i regionalnych programów operacyjnych zarządzanych przez samorządy poszczególnych województw.
Programy operacyjne:
- infrastruktura i środowisko,
- innowacyjna gospodarka,
- kapitał ludzki
- rozwój Polski wschodniej,
- pomoc techniczna,
- europejskiej współpracy terytorialnej
Programy regionalne - 16 regionalnych programów operacyjnych
Akceptacja programów przez Komisję Europejską - nie później niż 4 miesiące od formalnego złożenia.
Dla potrzeb krajowych sporządza się szczegółowy opis osi priorytetowych programu operacyjnego.
Zasada partnerstwa - obowiązek uzgadniania w trakcie przechodzenie przez kolejne etapy procedury programowania, tymi partnerami są przedstawiciele władz publicznych, środowisk społecznych, gospodarczych, inwestorów, instytucji bankowych, organizacji zawodowych, wyższych uczelni. Państwo członkowskie ma pełną swobodę w doborze partnerów.
Zasada dodatkowości - pomoc wspólnotowa ma być uzupełnieniem środków wydatkowanych przez państwo członkowskie. Państwa członkowskie powinny utrzymać swoje wydatki w dziedzinach interwencji funduszy strukturalnych co najmniej na takim poziomie jak w ostatnim okresie programowania.
28.09.2008 r.
Reforma polityki spójności
Pierwszy raz była zastosowana w planie 2007-2013. III Forum na temat spójności gospodarczej - maj 2004 r. - uczyniono pierwsze założenia do projektów rozporządzeń. Podstawowe założenia tej reformy:
o charakterze finansowym - utrzymanie dotychczasowego budżetu spójności, który stanowi 1/3 budżetu UE.
polega na koncentracji działań na 3 celach (konwergencja,…itd.)
ograniczenie liczby funduszy strukturalnych ( na dzień dzisiejszy EFRR i EFS), fundusz spójności nie jest funduszem strukturalnym w ścisłym tego słowa znaczeniu, natomiast został włączony do głównego nurtu programowania funduszów strukturalnych i objęty regulacją rozporządzenia 1083/2006. EFR na rzecz rozwoju obszarów wiejskich oraz EF na rzecz rybołówstwa zostały wyłączone poza politykę spójności zatem nie są to fundusze strukturalne, natomiast programy finansowane z tych funduszy powinny zostać skoordynowane z programami finansowymi z funduszy strukturalnych i funduszu spójności.
rezygnacja z inicjatyw wspólnotowych ( w planie 2000-2006 IQUAL, INTERREG, LIDER, URBAN) , dziś już nie ma inicjatyw wspólnotowych.
uproszczenie systemu wdrażania poprzez stworzenie nowych dokumentów programowych, rezygnacja z dokumentu - podstawy wsparcia wspólnoty, z uzupełniania programów, jednofunduszowe programowanie, zarządzanie i alokowanie środków na poziomie osi priorytetowych i elastyczne reguły kwalifikowalności kosztów. Programy operacyjne są finansowane z jednego funduszu z wyjątkiem wsparcia udzielanego w ramach celu I - konwergencja gdzie może ono być dwufunduszowe.
polega na zachowaniu podstawowych zasad.
Polskie akty prawne
Podstawy prawne prowadzenie polityki rozwoju państw.
Ustawa z 12.05.2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego - dotyczyła ona tylko koordynacji działań rozwojowych podejmowanych przez samorządy województw i rząd.
Ustawa z 20.04.2004 r. o narodowym planie rozwoju - o znacznie szerszym zasięgu koordynacji ale jej obowiązywanie ograniczone zostało do perspektywy finansowej 2004-2006.
Ustawa z 06.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju - jest to pierwsza ustawa, która kompleksowo reguluje tą problematykę. Dotyczy wszystkich podmiotów i wszystkich źródeł finansowania polityki rozwoju. Rozdziały 3-5 dotyczące programów operacyjnych i wykonawczych nie mają zastosowania do programów finansowych z Europejskiego Funduszu Rolnego rozwoju obszarów wiejskich i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa. Programy finansowane z tych funduszy są realizowane na podstawie odrębnych przepisów. Realizacja następuje w sposób odrębny. Programy realizowane z tych funduszy powinny być zgodne ze strategią rozwoju kraju, natomiast ich realizacja przebiega w sposób przewidziany w odrębnych przepisach. Jest ustawą kompetencyjną, określa podmioty prowadzące tą politykę, tryb współpracy pomiędzy nimi, zasady prowadzenia polityki strukturalnej i określenie podstawowych dokumentów programowych.
Definicja polityki rozwoju
Poprzez politykę rozwoju rozumie się zespól wzajemnie powiązanych działań podejmowanych w celu zapewnienia trwałego zrównoważonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej w skali krajowej, regionalnej i lokalnej. W szczególności w zakresie: ochrony zdrowia, środowiska, rozwój kultury, miast, itd. Polityka rozwoju jest zdefiniowana przez wskazanie najważniejszych obszarów. Jest jedna polityka rozwoju na szczeblu państwa i regionu. Jest określana w strategiach rozwoju kraju, strategiach sektorowych, planach wykonawczych, a następnie konkretyzowana w programach operacyjnych.