Kierunek Pielęgniarstwo Pomostowe
Poziom Kształcenia A
PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH
- ODDZIAŁ PSYCHIATRYCZNY -
Odbywając praktykę na oddziale psychiatrycznym zaobserwowałam jak bardzo dużo pacjentów przebywa na oddziale z powodu depresji, dużych zaburzeń nastroju, epizodów maniakalnych, oraz dystymi ( nerwice ) . Sądzę że duże znaczenie na taki stan ma tempo życia ludzi zwłaszcza młodych. Dorównywanie innym w tym co się posiada, nawał pracy zawodowej, rywalizacja praktycznie we wszystkich kierunkach ich życia może się do tego przyczynić. Dlatego postanowiłam opisać jaką pomoc może zaoferować pielęgniarka w chorobie jaką jest depresja.
DEPRESJA
Termin „depresja” jest dość powszechnie używany, można wręcz odnieść wrażenie, że jest to jedno z ulubionych określeń ostatnich lat.
Jego znaczenie można pojmować dwojako. Potocznie używa się słowa „depresja” na określenie każdego rodzaju obniżonego nastroju, gorszego samopoczucia, przygnębienia czy smutku, jednak całkowicie abstrahując od przyczyn takiego stanu rzeczy.
W psychopatologii termin „depresja” pozostaje zarezerwowany dla szczególnego rodzaju zaburzeń nastroju i emocji, mianowicie takich, które można uznać za zjawisko chorobowe. W rzeczywistości czasami bardzo trudno wskazać granicę pomiędzy tradycyjnym przygnębieniem a depresją pojmowaną jako choroba. Precyzyjne rozgałęzienie tych dwóch sytuacji czasem nie jest proste, choć na ogół możliwe.
Przyczyny niektórych stanów depresyjnych są znane, innych nie do końca wyjaśnione. Klasyfikacja zaburzeń depresyjnych może mieć za punkt wyjścia znane lub przypuszczalne ich przyczyny, może się też opierać na szczegółowych kryteriach diagnostycznych, bez uwzględniania przyczyn.
Nie istnieje obiektywna jak w przypadku chorób somatycznych, metoda diagnozowania depresji. Najważniejsza rola w procesie diagnostycznym przypada badaniu psychiatrycznemu. Polega ono nie tylko na uważnym wysłuchaniu skarg pacjenta i zadawaniu ukierunkowanych pytań, lecz także na wnikliwej obserwacji pacjenta. Ważne jest nie tylko to co pacjent mówi, ale także jak się wypowiada i jak się zachowuje.
Rozpoznanie depresji polega na stwierdzeniu obniżonego nastroju, a także wielu innych objawów choroby. Przygnębienie, smutek, cierpienie są cechami ważnymi, ale nie wystarczą jeszcze do rozpoznania depresji jako stanu chorobowego.
Według obowiązującej klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD- 10 będącej od 1996r w Polsce klasyfikacją urzędową, objawy depresji dzielą się na:
- podstawowe
- dodatkowe
Podstawowe objawy depresji to:
nastrój obniżony przez większą część dnia i prawie każdego dnia
utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie aktywności, które zwykle sprawiają przyjemność
zmniejszenie energii lub zwiększenie męczliwości
Dodatkowe objawy depresji to:
utrata wiary w siebie i poczucia własnej wartości
nieracjonalne poczucie winy
nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie
skargi na problemy z pamięcią i koncentracją uwagi
zmiana aktywności ( spowolnienie lub niepokój )
zaburzenia snu
zmiany łaknienia ( wzrost lub spadek ) wraz z odpowiednią zmianą masy ciała
Do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie minimum dwóch objawów podstawowych oraz dwóch dodatkowych, które powinny się utrzymywać przez okres co najmniej dwóch tygodni.
Przebieg choroby
Depresja może się rozpocząć w każdym momencie życia. Najczęściej pierwszy epizod pojawia się w wieku dwudziestu kilku lub trzydziestu kilku lat. Objawy choroby stopniowo narastają w ciągu kilku dni lub kilku tygodni. Zazwyczaj pacjenci oraz członkowie ich rodzin potrafią odróżnić okres przed chorobowy od okresu po zachorowaniu. Relacjonują to często słowami „ to nie ten człowiek” . Może się również zdarzyć, iż pacjent w depresji uważa, że „tak było zawsze” . Takie twierdzenie osoby chorej może być spowodowane rzutowaniem wstecz obecnej oceny, wynikającej z depresyjnego stylu myślenia. Opinia członków rodziny w takich przypadkach wyraźnie odbiega od oceny samego pacjenta. U niektórych osób zaznacza się pojedynczy epizod depresji, po którym następuje pełna remisja i powrót do podobnego poziomu funkcjonowania, jaki charakteryzował osobę przed zachorowaniem. Jednak u przynajniej połowy pacjentów pojawiają się kolejne nawroty choroby. Częstość ich występowania może być różna. Niekiedy poszczególne rzuty choroby oddzielone są wieloma latami dobrego samopoczucia i satysfakcji funkcjonowania, kiedy indziej kolejne depresje pojawiają się coraz częściej a czas trwania okresów remisji pomiędzy nimi skraca się do kilku miesięcy.
Badania wskazują, że większość nieleczonych epizodów depresyjnych trwa do 24 miesięcy. Jednak u 5 do 10 % chorych epizod depresyjny może wydłużać się ponad okres 2 lat. Ustąpienie objawów jest najczęściej całkowite, ale u co czwartego lub piątego pacjenta poprawa może być częściowa. Wyniki badań wskazują, że jeśli objawy w pełni nie ustępują, to po pierwsze wyższe jest prawdopodobieństwo pojawienia się kolejnego nawrotu choroby, po drugie leczenie podtrzymujące należy prowadzić dłużej, wzrasta także potrzeba łącznego stosowania farmakoterapii i psychoterapii.
Epizody depresyjne trwają zazwyczaj dłużej u kobiet. Za czynnik ryzyka długotrwałości epizodu depresyjnego wśród żeńskiej części populacji uznaje się starszy wiek, niższy poziom wykształcenia oraz niestabilną sytuację małżeńską.
W grupie mężczyzn powyższe czynniki nie wydają się wywierać istotnego wpływu na czas trwania epizodu depresji.
Leczenie
Opinie na temat właściwego miejsca leczenia bywają odmienne. Niektórzy są zdania, że lekarz rodzinny powinien leczyć depresję, inni że psychiatra. W praktyce wobec znacznej liczby chorych na depresję, trzeba uznać że w lekkich niebudzących wątpliwości diagnostycznych zaburzeń o lekkim i umiarkowanym nasileniu, właściwe jest prowadzenie leczenia przez lekarza pierwszego kontaktu. W sytuacji depresji ciężkiej lub wystąpieniu powikłań, należy kierować do lekarza psychiatry. Należy jednak pamiętać o tym, że lekarz podstawowej opieki medycznej powinien schorzenie rozpoznać i prawidłowo ocenić jego nasilenie. Prawidłowo rozpoznana depresja jest zazwyczaj chorobą uleczalną.
Istotnym problemem, związanym z udzielaniem pomocy chorym na depresję jest również jakość leczenia. Często leki p/depresyjne stosowane są nieprawidłowo. Dotyczy to zarówno wyboru preparatu, wysokości dawki oraz czasu jej stosowania. Dawki leków p/depresyjnych bywają zbyt niskie i nie mieszczą się w tzw oknie terapeutycznym, nadto leki są stosowane przez zbyt krótki okres, nierzadko w niewłaściwych zestawieniach z innymi. Można więc stwierdzić że w odniesieniu do sporej grupy chorych z zaburzeniami depresyjnymi występuje zjawisko „niedoleczenia”.
Łącznie z farmakoterapią wskazane jest prowadzenie psychoterapii, zwłaszcza w depresjach, w których czynnikiem je podtrzymującym są problemy natury psychologicznej, u pacjentów z nieprawidłową osobowością, chorych źle współpracujących czy też w depresjach o przewlekłym przebiegu.
Rola pielęgniarki w kontakcie z chorym i jego rodzinom
Najczęstszymi problemami u pacjentów depresyjnych z jakimi pielęgniarka ma kontakt w pielęgnowaniu chorego to:
niezaradność życiowa
lęk przed akceptacją otoczenia
obawa przed niewłaściwym traktowaniem przez rodzinę i najbliższych
trudność w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych
Ważne jest aby w tym czasie pacjent odczuł naszą bliskość i zaufał nam. Nie wolno odsuwać się od niego i nie lekceważyć jego często dla nas błahych problemów.
Kontakt z rodziną pielęgniarka powinna nawiązać równocześnie z przyjęciem chorego do szpitala, ponieważ rodzina jako naturalne środowisko jest wiarygodnym źródłem informacji o nim, ponadto będzie ona kontynuować opiekę nad pacjentem po zakończonej hospitalizacji.
Należy zatem udzielić jaj właściwych informacji na temat choroby ich członka rodziny, tzn informacji dotyczących:
objawów choroby
sposobów leczenia
objawów ubocznych
objawów będących sygnałem ostrzegawczym nawrotu choroby
informacji na temat konieczności przestrzegania reżimu podczas przyjmowania leków
sposobów spędzania wolnego czasu
konieczności dalszego leczenia w warunkach domowych i ambulatoryjnych
Bardzo istotne jest to, by rodzina nie odsunęła się od chorego, ponieważ może dla niego wiele zrobić. Z ich pomocą, zrozumieniem i wsparciem droga do wyzdrowienia staje się łatwiejsza.
Edukacja rodziny pacjenta
Edukacja rodziny jest równie ważna jak edukacja pacjenta. Rodzina chorego potrzebuje pomocy w zakresie :
- rzetelnej informacji na temat choroby
- psychicznego wsparcia
- czasami pomocy socjalno- prawnej
Pielęgniarka powinna zatem poinformować rodzinę chorego o objawach rozwijającej się depresji, rodzących się myślach samobójczych, konieczności przestrzegania reżimu, zasadach przyjmowania leków, sposobach spędzania czasu. To wszystko poprawi sytuację zdrowotną chorego chorego zmniejszy dyskomfort otoczenia.
Jest bardzo ważne, aby krewni ze zrozumieniem uczestniczyli w terapii depresji. Problem choroby ich także dotyczy i oni także cierpią. Rodzina może nie rozpoznać właściwie depresji. Bliskim chorego ukazuje się ona jako uciążliwe lenistwo lub lęk przed pracą, ponieważ nie zdają oni sobie sprawy, że pierwotną przyczyną takiego zachowania jest stan psychiki. Często rodzina jest również przerażona wypowiadanymi przez chorego urojeniami, ujawnianymi myślami samobójczymi. Jest bardzo ważne aby krewni wiedzieli i rozumieli, że depresja nie jest kaprysem ani fantazją dotkniętych nią ludzi, lecz prawdziwą i przede wszystkim uleczalną chorobą. Problem chorego nie polega na tym, że nie chce pewnych rzeczy, ale na tym, że nie potrafi ich chcieć. Nie jest więc tak że człowiek na depresję nie chce zmienić swojego zachowania, ale że w danym momencie nie potrafi go zmienić. Apelowanie rodziny, aby „wziąć się w garść” jest jedynie męką, ponieważ pacjent nie jest w stanie sprostać temu życzeniu. Zmiana zachowania nie jest przemyślaną przez chorego decyzją, jest jedynie następstwem choroby. Chorzy męczą się, ponieważ mają świadomość, że nie są w stanie dać z siebie tego, czego otoczenie od nich żąda.
Pielęgniarka informuje rodzinę, iż nie może ona ignorować wypowiadanych przez chorego myśli o śmierci, beznadziejności życia , ponieważ treści te sprzyjają powzięciu postanowienia o samobójstwie. Uświadamia więc rodzinie, jakie są sygnały ostrzegawcze dla niej. Rodzina powinna wiedzieć, że każde podejrzenie o myślach lub tendencjach samobójczych powinno być przekazane lekarzowi prowadzącemu.
Pielęgniarka udziela rodzinie informacji, jak chorego ochraniać przed zaostrzeniem lub powrotem choroby. Rodzina powinna:
kontrolować, czy chory systematycznie zażywa leki, które skracają czas trwania depresji, a tym samym likwidują myśli samobójcze
zapobiegać gromadzeniu i przedawkowaniu leków przez chorego chorego celach samobójczych
wykluczyć dostęp chorego do potencjalnie zagrażających przedmiotów i urządzeń ( noże, leki, itp. )
pozwolić i umożliwić choremu wyrażanie myśli samobójczych bez okazywania szoku i potępienia
okazywać zrozumienie dla jego przeżyć
Pielęgniarka powinna również uzgodnić z rodziną:
plan postępowania dotyczący leczenia farmakologicznego
plan postępowania dotyczący trybu życia ( jeżeli to konieczne zmiana charakteru pracy )
plan postępowania w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia chorego
Pielęgniarka informuje również rodzinę o funkcjonowaniu grup wsparcia dla rodzin chorych na choroby afektywne. Udziela rodzinie informacji, iż grupy te wymieniają między sobą informacje na temat leczenia, hospitalizacji, strategi radzenia sobie, pomocy prawnej i socjalnej. Członkowie podtrzymują się nawzajem w atmosferze zrozumienia i życzliwości.
Literatura:
„Psychiatria dla studentów medycyny” Bilikiewicz A. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998
„ Psychiatria” Bilikiewicz A. , Pużyński ST. ,Rybakowski J. , Wydawnictwo Medyczne Urban i Partner, Wrocław 2002.
„Leksykon psychiatrii” Pużyński ST. , Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1993
„Psychiatria” Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa pod redakcją I. Krupki- Matuszczyk, M . Matuszczyka Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2007